بە مەنتقی نەوشیروان مستەفا قسە دەکەم

Kurd24

لە سەرەتای رووداوەکانی 17ی شوبات لە بابەتێکدا لە گۆڤاری سڤیل لە ژێر ناوی "سلێمانی داوای ناسنامەی خۆی دەکات" ئەم بابەتەم بەرجەستە کردەوە کە ئەوەی لە ناوچەی سەوز و نیلی دەگوزەرێ شەڕێکە بۆ ناسنامە، ناسنامەیەك کە بە چەندین دەیە کاری بۆ کراوە و توانیویەتی بەها و تایبەتمەندیی بۆ خۆی ساز بکات.

 لە ئاستی جەماوەری پێیدەڵێن جەلالی، لە نموونەی مێژوییەکەی پێیدەڵێن دارولموڵکی بابان، لە نموونە ناوچەیەکەیدا پێیدەڵێن پاشخانی کولتووری و سیاسەتی ئێران و لە نموونەی ئتنیکییەکەیدا پێیدەڵین ناوچەی سۆرانەکان و لە نموونەی سیاسییەکەدا پێیان دەڵێن مەکتەب سیاسی و کەسایەتییە دیارەکانی ئەم ناسنامە لە ناوگەلێك وەك برایم ئەحمەد، نەوشیروان مستەفا و مام جەلال خۆی دەبینێتەوە. ئەمانە و دەیان نموونەی مێژوو و ئەمڕۆ، پێمان دەڵێ کە ئەم ناوچە هەڵگری ناسنامەیەکە  ناتوانێ خۆی بە پەراوێزی ناسنامە سیاسی، کولتووری و کۆمەڵایەتییەکانی تر ببینێ.

لەو مودێلانەی کە تاکو ئەمرۆ بۆ چارەسەرکردنی ململانێی وردە شووناسەکان لە باشووری کوردستان خراونەتەڕوو، تەنها نموونەی رێکكەوتنی ستراتیژی بوو کە توانی ئارامییەك لەگەڵ خۆیدا بێنی. جا پرسیارێك کە دەبێ لێرەدا بخرێتەڕوو ئەوەیە، بۆچی ئەو رێکەوتنە توانی وڵامدەر بێ؟ بەڵام نموونەی رێکكەوتنی پارتی و گۆڕان یان  کابینەی بنکە فراوان نەیتوانی وڵامدەر بێ؟

لە نموونەی هاوپەیمانی ستراتژیك فراوانخوازی سلێمانی وەك ناسنامەیەك خۆی دەربازی پانتاییەکی فراوانتر بە ناوی عێراق کرد. مام جەلال لە رێگەی بەدەستەوەگرتنی پۆستی سەرۆك کۆماری رۆڵی ئارامکەرەوەیەکی دەگێڕا کە هەموو وزەکانی ئەم ناسنامە بگوازێتەوە بەغدا و خۆی لە وردە ناسنامەی بەرانبەر کە کوردستانی وەك هەرێمیک بەدەستەوە بوو، لە ئاستێکی سەرەوەتردا ببینێ.

بە هۆی گۆڕانکارییەکانی عێراق و باشووری کوردستان وردە ناسنامەکەی سلێمانی بەرە بەرە هەستی بە پەراوێزبوون کرد. ئەم پەراوێزبوونە لە هاتنە ئارای بزووتنەوەی گۆڕاندا خۆی بینیەوە. بەتایبەت کاتێك کە مەنتقی پاشکۆبوونی یەکێتی بوو بە ئارگومێنتی سەرەکی و لەهەمانکاتدا گوتاری زاڵ و پاڵنەرێکی سەرەکی بوو بۆ هەڵگرانی ئەم وردە ناسنامە، تاکو بەدوای نوێنەر و هێزێکیتردا بگەرێن. لەم رەوتەدا بزووتنەوەی گۆڕان دوو مودێلی تاقیکردەوە.

یەکەم مودێلی پەرلەمانی کوردستان و کۆنتڕۆڵکردنی سووکانی یاسادانان تاکو لەو رێگەوە هاوسەنگی بگێڕێتەوە و خۆی بکات بە لایه‌نێك لە هاوکێشە سیاسییەکانی کوردستان نەك پاشخانێك بۆ ناسنامەی هەولێر.

مودێلی دووەم رێکكەوتن لەگەڵ پارتی دیموکرات و دەرکەوتن وەك ئەوەی کە ئەوان وەك نوێنەر و دەمڕاستی ئەو ناوچە بناسرێن. بەڵام دیسان کۆی گۆڕانکارییەکان، بزووتنەوەی گۆڕانی تێر نەکرد و وا دیار نەبوو کە ئەوان لەم پرۆژەدا سەرکەوتنیان بەدەسهێناوە، چونکە یەکێتی نیشتمانی وەک لقێك لەم ناسنامە هێشتا لە جێگای خۆیدا بوو. واتا خاوەن کۆمەڵە توانایەك بوو کە دەبووە رێگر و نەیدەهێشت گۆڕان بتوانێ وەك هێزی خاوەن هەیمەنە دەر بکەوێ. گەمەکانی گۆڕان لە پڕۆژەی سەرۆکایەتی هەرێم نەیتوانی سەر بکەوێ و دواجار گەڕان بەدوای مودێلێکتر کەوتە بەرنامەی ئەم بزووتنەویه‌.

مودێلی سێیەم رێکكەوتنی ئەم دواییەی گۆڕان و یەکێتی نیشتمانییە. ئەم رێکكەوتنە گەڕانه‌وەیه‌ بۆ خاڵی سەرەکی، واتا لە ناوبردن، لاوازکردن یان هاوکاری یەکێتی تاکو لەو رێگەوە بتوانێ هاوسەنگی هێز بگەڕێنێتەوە پانتایی سیاسی کە تێیدا ئارامی بۆ وردە کولتووری سلێمانی بەرهەم بێنێ.

جا بە لە بەرچاوگرتنی ئەم تایبەتمەندییانە، ئێستا دەمه‌وێ مەنتقی نەوشیروان مستەفا و پارتی بخەمەڕوو کە دەتوانێ رێگایەك بێ بۆ تێگەیشتن لەم بابەتە.

 

نەوشیروان مستەفا و هاوسەنگی هێز

ئەزموونی نەوشیروان مستەفا وەك کەسایەتییەکی سیاسی ئەوەمان پێدەڵێ کە لە ژێر کاریگەریی دوو گوتاری سەرەکییدا بووە. گوتاری شوڕشیگێرانەی چەپ کە پاڵنەریان بوو تاکو پاڵ بە ژانی گەلەوە بدات و لە بواری سیاسیەوە خۆی لە خانەی رکابەری گوتاری نەتەوەیی نەمر مەلا مستەفادا  ببینێتەوە.

گوتاری دووەم، گوتاری لیبراڵی و مانیفێستکردنی سیاسەتی لە چوارچێوەی ئەقڵییەتی لیبراڵیدا.

لە چوارچێوەی گوتاری چەپ هەوڵدرا کە خۆیان وەك هێزی پێشڕەو پێشان بدەن تاکو لەو رێگەوە خۆیان لە گوتاری پارتی دیموکرات جیا بکەنەوە و پاڵپشتێکی بەهێز بۆ گوتاری ناسنامەی ناوچەی خۆیان ببینەوە. ئەم گوتارە پاڵپشتێکی جدی بوو تاکو ئەوان لە پارتی جیا بکاتەوە. کاتێك کە گوتاری چەپ کۆتایی پێهات و حکوومەتی هەرێمی باشوور هاتە کایەوە و دواجار گەیشتە ئاستێك کە نەوشیروان سەنگەری یەکێتی چۆڵ بکات. گوتاری  بزووتنەوەی گۆڕان ناوچەی سلێمانی وەك پەراوێز پێناسە کرد و گوتاری بەدامەزراوەییکردنی حکوومەتی هەرێمی کوردستانی هەڵبژارد، کە لە هەموو رەهەندەکانەوە ئالیکار بوو تاکو هەوڵەکانی خۆیان بۆ هێنانە کایەی هاوسەنگی هێز بخەنەگه‌ڕ. لەم بوارەدا قورسایی پەرلەمانی کرا هەوێنی لاسەنگکردنی هێز لە پارتی دیموکرات. بەڵام بەهۆی ئەوەی کە یەکێتی وەك بەشێك لە نوێنەرایەتی ئەو ناوچە و ناسنامەبوونی مابوو، رێگای گەیشتن بە ئامانجەکانی زۆر ئەستەم بوو. لەم رەهەندەوە بوو کە گۆڕان گەمەی سفر و سەدی لەگەڵ پارتی دەستپێکرد و یەکێتی خستە دلیمایەکی زۆر قورس. تاکو دواجار رێکكەوتنی ئەم دوو لایانەی لێ کەوتەوە.

بە گشتی هەوڵەکانی نەوشیروان لە چوارچێوەی هێنانە ئارای هاوسەنگییەکەدا خۆی دەنوێنی کە بە پێی کات و زەمەن بەدواداچوونی بۆ دەکات.

 

پارتی و ستراتیژی نەوشیروان

گوتاری پارتی دیموکرات لە جەوهەری خۆیدا گۆڕانێکی گەورەی بەخۆیەوە نەبینیەوە. واتا ئەو مانایانەی کە ناسنامە دەبەخشنە ئەم پارتە وەک خۆیان ماونەتەوە. بەڵام ئەوەی گۆڕانی بەسەردا هاتووە، ئیدارە و جۆری حوکمڕانییە کە پارتی لە ئیدارەکردنی وڵات لە خۆی پێشانی دەدا. وێستگەکانی ئەم حکومڕانییە لە نێوان هاوپەیمانی ستراتژیك و کابینەی بنکە فراواندا خۆی پێشانداوە. مانەوەی  پارتی لە چوارچێوەی کوردستان و خۆ تەرخاننەکردن بۆ بەغدا و هێشتنەوەی ئەو پانتاییە بۆ یەکێتی، دەقاوده‌ق لەگەڵ مانفیستی پارتیدا دێتەوە. بۆیە لەم ساڵانەدا توانی کە سوکانە سەرەکییەکانی ئیدارەی کوردستان بەدەستەوە بگرێت و بتوانێ قورساییەکی زۆری هەبێ.

لێکترازانی گەمەی سیاسی لە بەغدا و بێ مانابوونی عێراق وەك وڵات و باڵادەستبوونی رۆژ لە دوای رۆژی گوتاری پارتی، وای کرد کە پارتی کەمتر بیر لەوە بکاتەوە ئەم بۆشاییانەی بەغدا و مانەوەی سەرۆکی هەرێم و نەگرتنەبەری سیاسەتی پێویست بۆ سەردەمی پاش هاتنی داعش چۆن دەتوانێ کاریگەری لە سەر خەیاڵی ڕەکابه‌ر و نەیارەکانی بکات. بۆیە بە هاتنە ئارای پرسی سەرۆکایەتی هەرێم گۆڕان بەرەورووی وێستگەیەکی هەستیار بووە.

لێرەدا بە هۆی بوونی یەکێتی و زەختی ئەو ناسنامەیەی کە هەڵیگرتووە بە هیچ شێوەیەك نەیدەتوانی ئامادەی قەبووڵکردنی پرسی دەستوور و سەرۆکایەتی هەرێم بێ. ئەم تەنگانەیە ئەوەندە بەهێز بوو کە مەترسی داعشیش واینەکرد گۆڕان قومار لەگەڵ داهاتووی خۆی بکات. لێرەدا پارتی بە سیمای فرەیی و بەربڵاوی هێزەکان چاوی لە پانتایی سیاسی دەکرد و ئەم فرەیی و بەربڵاوییەی وەك بەستێنێك دەبینی کە گومانی بەیەکگەیشتنی ئەم هێزانەی بە مومکین نەدەزانی. بۆیە بە جێگای دیتنەوە مکانیزمێك بۆ بەتاڵبوونەوەی هێزی یەکێتی و گۆڕان و هەروەها بۆشایی سیاسی لە بەغدا و لەهەمانکاتدا درێژەدانی بۆشایی سیاسی لە کوردستان، ئەوەی لە یادکرد کە رەکابرەکانی مانەوە و بوونی خۆیان لە هەبوونی هاوسەنگی یان لاوازکردنی پارتیدا دەبینن.

بە گشتی پارتی لە یادی کردبوو کە نەوشیروان هەردەم هاوسەنگی هێزی لە یادە و لە پاش شۆڕشی ئەیلوولەوە ئەم رێچکەیەی پەیڕەو کردووە.

لە کۆتاییدا دەتوانین ئاوای کورت بکەینەوە کە ململانێی نەوشیروان و پارتی بابەتێکی نوێ نییە، بەڵام ئەوەی دەبێ هەردەم هەردوو لایه‌ن لە بیری نەکەن ئەوەیە، کە هیچ لایه‌نێك ئامادە نییە لە نەبوونی هاوسەنگی، درێژە بە ژیانی سیاسی خۆی بدات، بۆیە ئەوەی لە ئێستادا نەوشیروان بەدوایدا دەگەڕێ پەراوێزخستنی پارتییە لە باشترین حاڵەتە.

 بەڵام چونکە دەزانن ئەمە بە ئەنجام ناگات، هاوسەنگی هێزە کە دەتوانێ شەرعییەت بۆ ئەوان بگەڕێنێتەوە. شەرعییەتێك کە بە هەڵگرانی وردە ناسنامەکە بڵێ کە ئێمە هێشتا خاوەنی ئێوەین.

بەهەرحاڵ تەنها مکانیزمێك دەتوانێ کۆتایی بە مێژووی ئەم وردە ناسنامانە بێنێ لە پانتایی سیاسی کوردستان، ئەویش دەوڵەتی کوردستانییە و دابەشکردنی هێزی ئیدارەی باشووری کوردستانە. یان گەڕان بەدوای مکانیزمێك لەم چوارچێوەدایە. بەڵام ئاخۆ بارزانی بە دەوڵەتی کوردستانی یان رێفراندۆم دەتوانێ نەوشیروان و هاورێکانی بخاتە ئەم دلیماوە یان ئارامیان بکاتەوە؟