Otizmlileri anlamak için 10 kural

HABER MERKEZİ

Uzmanlara göre, otizmlilerin dış dünyayla etkileşimini kolaylaştırmak mümkün.

Yazar ve gazeteci Michael Rosen, kendisi de benzer özellikler gösteren Asperger Sendromu'yla yaşamını sürdüren, İngiliz yazar ve girişimci Alis Rowe ile konuştu.

Rowe'a göre, karşısındaki kişinin yüz ifadelerini anlamlandırmak ve dış sesleri konuşma sesinden ayırmak, otizmlilerin karşılaştıkları başlıca zorluklardan bazıları.

İşte otizmlilerin onlarla konuşurken farkında olmamızı istediği 10 şey:

1. HER OTİZMLİ FARKLI AMA BAZI SIKINTILARI ORTAK

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), dünyada her 160 çocuktan birinin Otizm Spektrum Bozukluğu'na (ASD) sahip olduğunu söylüyor.

Türkiye'de 550 binden fazla otizmli çocuk olduğu belirtiliyor.

Gelişimsel farklılıklar sonucu kişi, dünyasıyla farklı bir şekilde iletişim kuruyor, bu durum görme, duyma ve hissetme duyularını etkiliyor.

Sosyal hayatta başkalarıyla iletişim kurmakta zorlanıyorlar, sık sık da anksiyete yaşıyorlar. Birçok otizmli, arka plandaki birkaç farklı sesi ayırmakta zorlanıyor.

Öte yandan otizm, herkeste farklı şekilde kendisini gösteriyor. Bazıları semptomlardan çok daha fazla, bazıları çok daha az etkileniyor.

2. BİRİNİN KONUŞMASINI BAŞKA SESLERDEN AYIRAMAYABİLİRLER

Otizmli kişi, başkalarından farklı olarak bir sohbet sırasında karşısındakinin konuşmasına odaklanmakta zorlanır. Bunun nedeni, beynin diğer sesleri otomatik olarak filtreleyememesidir.

Trafik, müzik sesi ya da diğer kişilerin konuşması gibi arka plandaki sesler araya girer ve konuşan kişiyi dinlemek, başlı başına büyük bir çaba gerektirir. Bu yüzden sık sık o kişiden sözlerini tekrarlamalarını isteyebilirler.

3. İMALAR, İŞARETLER VE İNCE AYRINTILARI ISKALARLAR

Kişinin ne anlattığını tamamen değiştirebilen ses tonu ve yüz ifadeleri gibi unsurları anlamlandırmaları da oldukça zordur.

Bu nedenle genelde iğneleyici sözleri, benzetmeleri ve üslupları ıskalarlar.

Ancak her zaman otizmli kişinin farklı anlatım tarzlarını anlayamadığını varsaymamalı çünkü bazıları, zorlu bir süreçten sonra bunu zamanla öğrenebiliyor.

4. SOHBETİ BAĞLAMA OTURTARAK KONUŞMAK FAYDA SAĞLAR

Otizmliler için başka insanların sözlerini anlamlandırmak zordur. Bu yüzden ifadeleri, sohbetleri bir bağlama oturtmak işlerini kolaylaştırır.

Örneğin denizden uzaktaki bir yerde, bir martı gördünüz. Ona "Aa, bak martı!" demek yerine, "Şehrin ortasında martı görmek ne kadar ilginç" diyebilirsiniz.

Böylece bunun anlamını ya da neden önemli olduğunu söyler, algılamalarını kolaylaştırırsınız.

5. NE ZAMAN SÖZE GİRECEKLERİNİ BİLEMEYEBİLİRLER

Diğerlerinin davranış ve beden dillerini okumakta zorlanan otizmliler, sohbeti ne zaman başlatıp bitirebileceklerini, başkasının sohbetine katılmak için en doğru anın ne olacağını bilemeyebilirler.

Onları toplu sohbetinize katmanız ve doğrudan onlara sorular sormanız, doğru bir yaklaşım olacaktır.

6. KONUŞMALARI BİZE FARKLI GELEBİLİR

Otizmi olan kişi için konuşmak, çok ama çok dikkatli düşünmeye çalışmak demek.

Dolayısıyla daha monoton bir sesle, yavaş bir şekilde, cümlenin alışılmadık yerlerini vurgularak konuşabilirler.

Bazen de fazla detaya girerler.

Otizmlilere konuşmaları için ihtiyacı olan yer ve alanı sunmak, aynı zamanda onları dikkatlice dinlemek gerçekten önemli.

Çünkü herkes dünyasını farklı bir şekilde deneyimliyor.

7. SOSYALLEŞMEK DAHA ZORDUR

Yüksek işlevli otizmi olan kişiler, sosyal becerileri taklit etmekte çok başarılı olabilir.

Sosyalleşirken de çok mutlu görünebilirler ama aslında büyük bir çaba gösteriyorlardır.

Düşünceleri ve sözleri telefon mesajları ya da elektronik postalara dökmek, onlar için yüz yüze sohbet etmenin yarattığı stresi de azaltabilir.

8. DUYGULARI BEKLENMEDİK YOLLARLA YANSITIRLAR

Otizmliler duygularını farklı şekillerde gösterirler, değişik durumlara da olağandan farklı tepkiler verebilirler. Bunun nedeni, aynı anda birkaç şeyle boğuşuyor olmaları.

Bazı duyguları diğerlerinden çok daha güçlü şekilde yaşadıkları için, onları kelimelere dökmekte zorlanırlar.

Böyle durumlarda fotoğraflar kullanarak ya da açık ve net sorular sorarak iletişimi kolaylaştırabilirsiniz.

9. SÖZLERİNİ TEKRAR EDEBİLİRLER

Karşısındaki kişinin söylediğini kayda geçtiklerini göstermeye çalıştıklarında, düşünmek için zaman kazanmak ister ve bu nedenle o kişinin söylediğini tekrar ederler.

Böyle anlarda endişeli olurlar ve karşısındakinin güven vermesine ihtiyaç duyarlar.

Ya da sordukları sorunun karşılığını yeterince alamadıklarını düşünüp, sorularını tekrarlarlar.

10. YAZI DİLİ, OTİZMLİLERLE İLETİŞİMİ KOLAYLAŞTIRIR

Otizmi olan kişi, e-mail ya da telefon mesajıyla iletişim kurarken daha az zorlanır, daha az stres yaşar.

Verilen mesajı sindirecek vakit kazanır, hemen yanıt verme baskısı hissetmeden de yanıtını hazırlayabilir.

Çözmekte zorlandıkları sosyal işaretlerin yarattığı endişe de ortadan kalkar.

Öte yandan, telefonla konuşmak da bazı otizmliler için oldukça zordur çünkü aynı yüze yüze iletişimde olduğu gibi, hemen yanıt verme kaygısı yaşarlar ve arka plandaki sesler dikkatlerini dağıtır. (Kaynak: BBC Türkçe)