Binlerce yıllık oyunda futbol izleri

HABER MERKEZİ

Mezoamerika’nın Olmek, Aztek ve Maya gibi antik topluluklarda, kimileri tarafından futbolun atası olarak tanımlanan bir etkinlik vardı.

Azteklerin ullamaliztli, Mayaların pok-ta-pok veya pitz olarak adlandırdıkları bu oyunun bugün futbol gibi pek çok seyirciyi etrafına topladığı açık. Ancak yenilmenin veya yenmenin puan tablosunda geri düşmekten çok daha farklı, ağır bir sonucu olduğu düşünülüyor.

19’uncu yüzyılda İngiltere’de doğmuş olan futbolun, Mezoamerika’nın antik topluluklarının oynadığı top oyunu ile doğrudan bir ilişkisi olmadığı oldukça açık. Ancak tarihsel olarak insanların futbol gibi modern aktivitelerin benzerlerini geleneksel olarak antik dönemde icra ettiklerini vurgulamak için günümüzün en popüler sporunu kullanmak gayet haklı bir tercih. Ancak bu oyun, takım oyunu fikrinin kökeni olarak yorumlanabilir.

Söz konusu top oyununun, arkeolojik olarak en erken kayıtları Gulf körfezinde bulunan Olmek dönemine ait Manati yerleşiminden biliniyor. Bu oyunun ise o dönemlerden bu yana lastik toplar ile oynandığı düşünülüyor. Bu oyuna özel olarak hazırlanmış ilk sahanın ise yaklaşık olarak MÖ 1200’lerde inşa edildiği tahmin ediliyor.

Bu konu üzerine çalışmalar yapmış olan María Teresa Uriarte, bu etkinliğinin eğlenceye hizmet etmekle birlikte, gücü yükselten ritüel bir işaret, bölgesel çatışmaların çözüm yolu, bir savaş alegorisi, ve kurban verme yoluyla toplumsal şiddetin yüceltilmesi gibi pek çok farklı anlamı olabileceğini söylüyor. Aynı zamanda oyunun Mezoamerika topluluklarının ritüel dünyasında vuku bulan pek çok öğeyi de taşıdığını belirtiyor.

NASIL OYNANIYORDU?

Oyunun oynandığı alanın uzun kenarlarda iki paralel eğimli duvara ve yaklaşık 6 metre yükseklikte bulunan çembere sahip bir alan olduğu varsayılıyor. Duvar kabartmalarında ise genellikle bu eğimli duvarlar merdiven şeklinde tanımlanmış.

Sahalar konum olarak ise kamusal alanların merkezinde yer alıyor. Toplar ise ilginç bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Bazı Maya kabartmalarında topların boyutlarının kuşkusuz abartılmış olduğu gözüküyor. Ancak etnolojik veriler ve Olmek yerleşimlerinden elde edilen arkeolojik bulgular doğrultusunda kauçuk topların 30cm’den daha büyük olmadığı hatta daha küçük boyutlarda da olabileceği düşünülüyor.

Takım halinde oynanan oyunda vücudun pek çok bölümü topları çemberden geçirmek için kullanılıyor. Ancak top sadece oyuna sokmak için elle kullanılmaktaydı. Bunun dışında üst kollar, göğüs, kalça, uyluk gibi vücut bölümleri kullanılmaktaydı.

Oldukça ağır olan geleneksel topların oyuncuların vücudunda yaratabileceği kötü sonuçlara karşılık oyuncuların bir takım kıyafetler kuşandığı kabartma sanatından biliniyor. Vücutlarının sıklıkla kullandıkları, kalça bel gibi bölümlerine pamuk, odun deri gibi malzemelerden yapılmış koruyucu özellikleri olmakla birlikte oldukça süslü koruyucu öğeler yerleştirdikleri anlaşılıyor.

Oyunun amacı ise oyuncuların bu uzuvlarını kullanarak topu çemberden geçirmeleri.

Kazanan oyuncuların bugünün tabirleri ile konuşacak olursak süperstarların bazı kabartmalarda tanrısal özellikler taşıyan başlıklar ile kahraman özellikleri gösteren şekillerde tasvir edildiği anlaşılıyor. (Kaynak: Arkeofili)