K24 ÖZEL - Online Kürtçe bilim sözlüğü

Cesim İlhan

Kürtçe’nin bütün lehçelerini biraraya yetiren ortak modern terminoloji sözlüğü artık internette. Kavram olarak akademik çalışmalarda başvurabileceği Kürtçe sözlüğün yanında Türkçe ve İngilizce de bulunuyor. 

Sözlüğü, Muş Alparslan Üniversitesi (MŞÜ) Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Abdullah Kıran hazırladı.

Kıran’ın Kürtçe, Türkçe ve İngilizce Sosyal Bilimler Sözlüğü (Ferhenga Zanistên Civakî) artık internette. 2014’te sözlük basıldı ve insanlar daha çabuk ulaşabilsin diye online hizmete sokuldu.

K24’e konuşan Kıran, Kürtçe üzerinde pek çok sözlük çalışması yapıldığını, ancak sosyal bilimlerde yapılan çalışmalar az olduğunu için terminoloji anlamında ihtiyaç duyulduğunu söyledi.

Kıran Kürtçe’de modern terminolojinin sorunlarının şöyle dile getirdi:

“Kürtçe’nin en önemli meselesi, bütün Kürtler’in üzerinde anlaşabileceği kavramların ortak olmamasıdır. Yani ortak bir terminolojiye sahip olmak en önemli sorunudur. Ben de ortak terminoloji meselesine bir cevap olmak amacıyla sözlük hazırladım.  Amacım Kürtçe’nin ortak bir terminolojisinin olması. Yazı ve anlatımda bu ortak terminolojinin esas alınması gerekiyor. Bütün çalışmalarım bu yönde. Bunun için Kürtler’in bu sözlüğe ulaşması için Kürt medyası bizlere yardımcı olmalı.”

SÖZLÜKTE YER ALAN BAZI DOĞRU VE YANLIŞ KAVRAMLAR

Cûreyê şaş: Di qezaya trafîkê de çar kesan Jiyana xwe ji dest dan.

Cûreyê rast: Di qezaya trafîkê de çar kesan can dan.

Cûreyê şaş: Di nîşanberiyên doyîn de pênc nîşanberan Jiyana xwe ji dest dan.

Cûreyê rast: Di nîşanberiyên doyîn de pênc nîşanberan can dan.

Cûreyê şaş:Di şerê navbera polîs û terorîstan de heşt kesan Jiyana xwe ji dest dan

Cûreyê rast:Di şerê navbera polîs û terorîstan de heşt kes hatin kuştin.

Cûreyê şaş: Di erdhejîna Stenbolê de  bi hezaran mirovan Jiyana xwe ji dest dan.

Cûreyê rast: Di erdhejîna Stenbolê de  bi hezaran kes (mirov) mirin.

ÇÖZÜM SÜRECİ KÜRTÇE’Yİ ETKİLEDİ

“Çözüm Süreci”nin bitmesinin Kürtçe üzerine yapılan çalışmaları olumsuz etkilediğini söyleyen Kıran sözlerine şöyle devam etti:

“Ben bu açığı gidermek için yaklaşık otuz yıldır Kürtçe üzerinde çalışmalar yapıyorum. Kürtçe yazılar, akademik makaleler ve çeviriler yaptım. 2012’den sonra Mardin, Muş, Van, Bingöl ve Diyarbakır’daki üniversitelerde Kürtçe lisans bölümleri açıldı.”

“Çözüm Süreci”nin akamete uğratılmasıyla, Kürtçe öğretmenlerinin istihdam edilemediğini ifade eden Kıran, şöyle devam etti:

“Mesela yüksek lisansta yaklaşık 70-80 öğrencinin bulunduğu sınıflarda Kürtçe üzerinde çalıştığım bu kavramları öğrencilerle sınama ve tartışma imkanı elde ettim. Temel kavramları Kürt dili üzerine yüksek lisans yapan öğrencilerle tartışarak hazırlamaya çalıştık. Çünkü Kürdistan’ın farklı yerlerinde gelen öğrencilerimiz vardı bu da önemli bir katkı sundu sözlüğümüze. Şimdi şunu gördük; modern terminolojiden var olan ama halk arasında kullanımda düşmüş bazı kavramlarımız var. Önce o kavramları bulmaya çalıştık. Bunlara modern terminoloji çerçevesinde anlam katmaya çalışıyoruz.”

KÜRTÇE, İNGİLİZCE VE TÜRKÇE BAZI KAVRAMLAR

Dolaşım özgürlüğünü kısıtlayan engellerin kaldırılması (abolition of obstackes to freedom movement): Rakirina astengên ku azadiya gerrî kêm dikin.

Kısıtlama (restrictions): Tengeberî

Kısıtlamaların kaldırılması (abolition of restriction): Rakirina tengberiyan

Gümrük vergilerini kaldırmak (to abolish customs duties): Rakirina bacên gumrikî

Görüş yokluğu (absence of oponion): Nebûna nêrînî

Gümrük korumasının yokluğu (absence  customs protection): Nebûna parastina bacî

Her türlü tedbirden kaçınmak (to abstain from any meassure): Ji her cûre tedbrî revîn

Hakim durumun kötüye kullanılması (abuse of dominant position): Bi xerabî bikaranîna serweriya rewşî

Görevin kabul edilmesi (acceptance of appoinmet): Qebûlkirina vatinî

SÖZLÜKTE 4 BİN KAVRAM VAR

Sözlüğü neden internet ortamında uygulandınız sorusuna Kıran şöyle cevap verdi:

“Kitap olarak bastırdığımız sözlüğe insanları ulaşamıyor. İnsanların daha erken bu sözlüğe ulaşması için internet üzerinde bir uygulayama karar verdim. Şuan herkes bakabiliyor.”

Kurmanci, Sorani ve Zazaki lehçelerini birleştirmenin mümkün olmadığını vurgulayan Abdullah Kıran, şunları ekledi:

“Ama modern terminolojide bütün Kürtçe lehçeleri birleşebilir. Kürtçe’nin modern terminolojinin temel kavramları noktasında ortaklaşması için bir hafta ya da 10 gün bir seminer düzenlemeyi düşünüyorum. Bu da çok çözüm üretir. Şuan internet üzerinde ‘Sosyal Bilimler Sözlüğü’nde 4 bin civarında kavram var. Sosyal bilimler anlamında kullanılan temel kavramların neredeyse tamamı var.

BASINLA İLEGİLİ BAZI KAVRAMLAR

Haber Tirajı: Tîraja Nûçeyî

Haber Alanı: Warê Nûçeyî

Haber Atlamak: Nûçenedîtinî

Haber atlatmak: Nûçeqevazî

Haber Çalmak: Nûçedizî

Haber Çıkarmamak: Nûçedestnexistinî

Haber Geçmek: Nûçe Derbaskirin

Haber Grubu: Koma Nûçeyî

Haber Patlatmak: Nûçeteqanî

Haber Redaksiyonu:  Redaksiyona Nûçeyî

Haber Sızdırmak; Nûçedilopî

Haber Sosyolojisi: Civaknasiya Nûçeyî

Haber Sürekliliği:  Herikbariya Nûçeyî

Haber Uçurmak:  Nûçefirrî

Haber Yönlendirme: Beralîkirina Nûçeyî

Haberin Elde Patlaması: Di Dest de Teqîna Nûçeyî

Haberin Üzerine Yatmak: Nûçenivistî  Maksatlı Haber: Nûçeya  Armancbar