Güneş Tanrısı Mithras’ın son tapınağı Diyarbakır’da
Haber Merkezi- Diyarbakır-Mardin karayolu üzerinde bulunan Zerzevan kalesinde 4 yıldır devam eden kazı çalışmaları sonucu Pers kültürüne ait Mithras Güneş Tanrısının tapınağı bulundu.
Diyarbakır-Mardin karayolu üzerinde bulunan 150 metre yüksekliğindeki bir tepede 4 yıla yakın bir süredir, sessiz sedasız arkeolojik kazı yapılıyor. Kazının yapıldığı bölgenin adı Zerzevan Kalesi. Şimdiye kadar insanların çok bilmediği kaledeki kazı, Roma İmparatorluğu’nun Güneydoğu’daki varlığına dair önemli ipuçları taşıyor.
Diyarbakır ve Mardin arasında stratejik bir tepede kurulan kale yıllar boyu el değiştirse de, uzun süre Roma hâkimiyetinde kalmış. Kazı, Dicle Üniversite Arkeoloji Bölümü tarafından yürütülüyor. Kazı Başkanı Yrd. Doç. Dr. Aytaç Çoşkun, kazının Roma dönemine ait bölgede yapılan ilk kazı olduğunu söyledi.
Amerika’nın Sesi’ne konuşan Coşkun, Zerzevan Kalesi’nin zamanının önemli askeri garnizonlarından olduğunu söyledi. Coşkun, “Zerzevan Kalesi’nin önemi şuradan geliyor; Hemen yanı başından geçen Mardin-Diyarbakır yolu eski çağlardan beri, M.Ö 3000 öncesinden itibaren Asurluların kullandığı yol, Perslerin kral yolu, bununla birlikte Roma’nın Doğu’ya daha sonra Sasanilerin batıya seferlerde kullandığı yol olmasından kaynaklanıyor. Zerezvan Kalesi bulunduğu konum itibariyle bütün bölgeyi kontrol altında tutuyor. Tepede surları var, büyük savunma hattı var. 15 metreye yakın surları var. 21 metrelik hem gözetleme hem savunma kuleleri var. Hem bütün bölgeyi kontrol altında tutuyor, hem Amida’yı yani Diyarbakır’ı koruyor. Doğudan düzenlenen seferlerde Zerzevan kalesi ele geçirilmeden Amida surlarına dayanamıyordu kimse. Burada büyük savaşların olduğunu hem arkeolojik kanıtlardan hem eserlerden anlayabiliyoruz. Bölgedeki Roma dönemiyle ilgili ilk ve tek kazı. Bölgenin Roma dönemini aydınlatılması açısından önemli. Sadece Diyarbakır’ın değil bölgenin Roma dönemini açıklayabilecek bir bölge” dedi.
Kazılar sırasında, büyük bir yeraltı sığınağı, gizli geçit, askerlerin yaşadığı konutlar, su kanalının 700 metrelik bölümü ile birlikte çok sayıda savaş aleti bulundu. Son dönemlerde ortaya çıkarılan en önemli yapı ise bir Mithras Tapınağı. Pers kökenli olan tanrı Mithras güneş tanrısıdır ve güneş tapınışına dayanır. Ayrıca ışığın, savaşın, adaletin ve inancın da simgesidir.
Milattan Sonra 2 ve 3. yüzyılda Roma İmparatorluğunda oldukça yaygınlaşan Mithras 4. Yüzyılda Hıristiyanlığın yayılmasıyla birlikte önemini kaybetmiş. Mithras dini Romanın egemen olduğu bütün topraklarda özellikle askerler arasında oldukça yaygındı.
Diyarbakır’da ortaya çıkarılan tapınak, Türkiye’deki ikinci Mithras tapınağı. 1700 yıllık tapınağın Roma’nın doğu sınırında bilinen ilk ve tek Mithras tapınağı olduğuna dikkat çeken Coşkun, “Mithrasın önemi daha çok dinin içeriğiyle ilgili. Tamamen gizli, ayinler gizli, törenler gizli, sadece erkekler kabule ediliyor. Burayı dışarıda anlatmak kesinlikle yasak. Bütün ibadetler yer altında yapılıyor. Biz Mithrasla ilgili bilgileri sadece arkeolojik kalıntılarla elde edebiliyoruz çünkü yazılı bir şey yok. Bilinen bir tane daha var o da Gaziantep’te bulundu. Romanın hâkim olduğu her yerde bu tapınaklar var ama ortaya çıkarılması lazım. Yeraltında olduğu için tesadüfen bulundu. Anadolu’daki ikinci yapı. Anadolu’da izleri buluyoruz bölge ya da Anadolu bazında düşünürsek Gaziantep ve Diyarbakır’da var. Hıristiyanlığın yayılmasıyla etkisini kaybediyor ve Mithras tapınakları kiliseye çevriliyor, Mithrasa ait izler yok ediliyor. İslam ordularının gelişiyle birlikte Zerzevan kalesi de ele geçiriliyor ve stratejik önemini kaybediyor. Mithras tapınağı da önce kiliseye sonra barınağa çevriliyor” diye konuştu.
Tapınak, ortaya çıkarılmasından bu yana 20 binden fazla ziyaretçi gezdi. Kalenin 3-4 yıl içinde tamamen turizme açılacağını vurgulayan Coşkun, kalenin önemli bir turizm potansiyeli taşıdığını söyledi. Coşkun, kaledeki bütün yapıların ortaya çıkarılmasının 40 yıldan fazla süreceğine de dikkat çekti.
Kaynak: VOA