دادگاییکردنی (تره‌مپ) سیاسییە یان دەستووری؟
رۆژی سێ شەممە (2021/2/9) پڕۆسەی دادگایکردنی سەرۆکی پێشوی ئەمه‌ریکا (دۆناڵد تره‌مپ) لە ئەنجومەنی پیرانی ئەمه‌ریکا دەستی پێکرد، ئەو تۆمەتەی دراوه‌تە پاڵ (تره‌مپ) بریتیە لە هاندانی خۆپیشاندەران بۆ هێرشکردنە سەر بینای کۆنگرێس لە ڕۆژی چوارشەممە (2021/1/6) واتە (خراپ بەکارهێنانی دەسەڵاتی سەرۆکایەتی ئەمه‌ریکا) بەمەبەستی تەگەرە خستنە بەردەم پرۆسەی هەڵبژاردنی (بایدن) و کۆسپ دروستکردن بۆ پشتڕاستکردنەوەی دەنگەکانی (ئیلیکتۆڕاڵ کوڵیج).
لێرەدا ئارگیومێنتێكی سیاسی و دەستووری سەریهەڵداوە لە نێوان کۆمارییەکان و دیموکراتەکان، لەلایەک کۆمارییەکان دەڵێن پرۆسەی لێپێچینەوەکە دەستووری نییە بەڵکو سیاسییە، چونکە بە گوێرەی (مادەی دوو، بڕگەی چواری دەستووری ئەمه‌ریکا) باس لە دادگاییکردنی سەرۆک دەکات کاتێک کە لە (کۆشکی سپی) مابێت، بەڵام تره‌مپ لە پۆستەکەی نەماوە، چونکە بەگوێرەی دەستوور "ئەگەر ئەم تۆمەتەی بەسەردا ساغ بێتەوە ئەوا لە کورسییەکەی دوور دەخرێتەوە" کۆمارییەکان دەڵێن: تره‌مپ ئێستا وەک سەرۆک لە (کۆشکی سپی) نەماوە تاکو لە کورسییەکەی دووربخرێتەوە!
لەلایەکی تر دیموکراتەکان دەڵێن ئەم کارەی (تره‌مپ) کردی، بە هاندانی خۆپیشاندەران بۆ هێرشکردنە سەر کۆنگرێس لە مێژووی ئەمه‌ریکادا وێنەی نەبووە، بە هۆیەوە کۆی پرۆسەی دیموکراسی ئەمه‌ریکا خرایە ژێر تاقیکردنەوەیەکی سەخت و وێنەیەکی ناشیرینی بۆ دیموکراسیەتی ئەمه‌ریکا کێشا، بۆیە نابێت (تره‌مپ) وەک (بەرزەکی بانان) بۆی دەربچێت، بەڵکو دەبێت سزای خۆی وەربگرێت و بکرێتە پەند و عیبڕەتی زەمانە، تاکو هیچ کەسێکی تر (ئەگەر لە پۆستی سەرۆکی ئەمه‌ریکاشدا بێت) جورئەت نەکات هاوشێوەی تره‌مپ مامەڵە بکات!
لە راستیدا هەردوو بۆچوونەکەی (کوماری و دیموکراتەکان) بەشێکی راستی تێدایە، چونکە وەک کۆمارییەکان دەڵێن: ئەگەرچی پرسی لێکۆڵینەوە لە سەرۆک پرسێکی دەستوورییە، بەڵام دیموکراتەکان ئەم پرسەیان بە سیاسی کردووە، لەم رێگەیەشەوە دیموکراتەکان مەبەستیانە لەلایەک رێگری بکەن لە خۆکاندیدکردنەوەی (تره‌مپ) بۆ هەڵبژاردنەکانی ساڵی (2024)، لەلایەکی تریش دەیانەوێت (تره‌مپی لاسار) تەمبێ بکەن.
ئەنجومەنی پیرانی ئەمه‌ریکا لە (100) ئەندام پێکهاتووە و کورسییەکانی ئەم خولە بەم شێوەیە دابەش بوون:
دیموکراتەکان (50) ئەندام.
کۆمارییەکان (50) ئەندام.
دیموکراتەکان پێویستیان بە دوو لەسەر سێی دەنگی ئەندامانی ئەنجومەنی پیران هەیە تاکو بتوانن تره‌مپ سزا بدەن، واتە (67) دەنگ لە (100)دەنگ، ئەمەش تا ڕادەیەک زەحمەتە، چونکە کۆمارییەکان پێیان وایە ئەم هەنگاوە برینی لێکرازانی شەقامی ئەمه‌ریکی قووڵتر دەکات.
لە مێژووی ئەمه‌ریکادا (تره‌مپ) یەکەم سەرۆکی ئەمه‌ریکایە کە دووجار (ئیمپیچ) کرابێت، واتە یەکەمجارە لە مێژووی ئەمه‌ریکادا هەوڵبدرێت دووجار لێپرسینەوە لە سەرۆکێک بکرێت، ئەمەش دوای ئەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمه‌ریکا بەزۆرینەی دەنگ (232 دەنگی بەڵێ بەرامبەر 197 دەنگی نەخێر) بڕیاریدا دووبارە لێپێچینەوە لە دۆناڵد تره‌مپ بکات، لە ئێستاشدا تۆپەکە لە گۆڕەپانی ئەنجومەنی پیرانە و چاوەڕوان دەکرێت ئەم پڕۆسەیە هەفتەیەك بخایەنێت واتە تاکو ڕۆژی دووشەممەی داهاتوو (2021/2/15) دادگاییکردنەکە لە ئەنجومەنی پیران بەردەوام دەبێت.
ئەوەی جێگای تێڕامانە لە سیستەمی دیموکراسی ئەمه‌ریکادا ئەوەیه کە ئەم سیستەمە هەمیشە خۆی نوێ (Update) دەکاتەوە، لەم ڕوانگەیەشەوە پڕۆسەی دادگاییکردنی سەرۆکی ئەمه‌ریکا لەلایەن ئەنجومەنی پیرانەوە، گرنگی سیستەمی سیاسی ئەمه‌ریکا پیشان دەدات، کە بە گوێرەی مادەکانی (1 و 2 و 3)ی دەستووری ئەمەریکا هەر سێ دەسەڵاتەکەی لە یەکتر جیاکردۆتەوە (یاسادانان و جێبەجێکردن و دادوەری) هەروەها دەستووری ئەمه‌ریکا هاوسەنگی نێوان هەرسێ دەسەڵاتەکەی بە روونی رەنگڕێژ و فەراهەمکردووە، ئەویش لە پێناو چاودێریکردنی هەرسێ دەسەڵاتەکە بەسەر یەکترەوە.
٭ کـــارۆخ خـــۆشناو
سەرۆکی ئینستیتۆی توێژینەوەی (ئەمه‌ریکی-کوردی)