ڕوانگەی کابینەی نۆیەم و ئایندەی گەشی هەرێمی كوردستان
بێجگە لە هەندێ دەنگی ناڕازی، کە مەخابن بەردەوام هیواخوازە پێگەی هەرێمی کوردستان لاوازبێت و هیچ گەشەسەندنێکی ئابوری و سیاسی و دیبلۆماسی بەخۆیەوە نەبینێت، ناوەندە هزریی و سیاسییەکان لەسەر ئاستی ناوخۆ و هەرێمی و نێودەوڵەتی بەگشتی کۆکن لەسەر ئەوەی، ڕێکەوتنی ئەم دواییەی نێوان هەردوو حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدڕالی عیراق لەسەر پرسی نەوت وەکو نەخشە ڕێگایەكی ڕوونی نێوان هەردوولا بۆ ڕێکخستنی خاڵێکی گرینگی پڕ مشتومڕ و ناکۆکی نێوانیان دەسکەوتێکی ئەرێنی گەورەیە بۆ هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان و کۆتایی بەو قەیران و گرژییانە دەهێنێ، کە چەندین ساڵە بەرۆکی هەرێمی گرتووە و لە ڕووی داراییەوە باری حکومەتی هەرێمی قورس کردووە. بەهۆی ئەو ڕێکەوتنە جارێکی تر نزیکەی ٥٠٠ هەزار بەرمیل نەوت ڕۆژانە دەخرێتەوە بازاڕەکانی جیهان، پاش ئەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم، گوایە ڕەزامەندی دەسەڵاتی فیدڕالی لەسەر نەبووە، بۆ ماوەی زیاتر لە دە ڕۆژ ڕاگیرا، چونکە ژووری دادوەری نێودەوڵەتی لە پاریس بڕیارێکی بەرامبەر بە تورکیا لە بەرژەوەندی عیراق دابوو.
ئەمڕۆ سەرۆك وەزیرانی عیراقی فیدڕال، محمد شیاع سودانی، کە لەسەرەتا دەستبەکاربوونییەوە لە گفتوگۆی جدییە لەگەڵ هەرێمی كوردستان، بۆ ئەوەی ڕێکەوتنەکانی نێوان هەولێر و بەغدا ئایندیەکی گەشاوەی نوێ بەخۆیەوە ببینێت، داوای جێ بەجێکردنی یەکسەرەی ناوەڕۆکێ ئەو ڕێکەوتنەی کرد. سودانی وای دەبینێ، ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم دەبێتە مایەی زیان بۆ بەرژەوەندی گشتی و داهات لە عیراق.
ڕای گشتی لەوە ئاگادارە، کە لە بیست ساڵی ڕابووردوو ناکۆکییەکان لەسەر مافە دەستورییەکانی هەرێم، بۆ نموونە ئەوەی پەیوەست بووە بە جێ بەجێکردنی مادەەی ١٤٠، یان ڕاپەڕاندنی یاسای نەوت وگاز و ناردنی بودجەی هەرێم و مووچەی پێشمەرگە و کۆمەڵی بابەتی تر، بە هەڵبەسێردراوی ماونەتەوە.
لە زۆر قۆناغدا پەیوەندییەکان گەیشتنە ئاستی گرژی و پێکدان، تا ئەوەی هەڕەشە لەسەر هاوبەشی نێوان هەردوولا درووست بوو و بونیادنانی ئایندەی عیراق بە شێوەیەكی نەرێنی لەمپەری لەبەردەم درووست بوو، هزری تاكڕەوی لە بەڕێوەبردنی عیراق و پەراوێزخستنی چەمکی هاوبەشیی ڕاستەقینە و هاوسەنگی و سازان ڕێگری تەواو بوون لە بەردەم درووستبوونی متمانە و سەقامگیری سیاسی و ئاوەدانکردن و بوندیادنانێك، کە ڕەنگدانەوەی خواستی هەردوو گەلی كوردستان و عیراق بێت.
ئەم ڕێکەوتنەی ئەم جارە لەسەر کەرتی نەوتی هەرێم، کە چوار خاڵی سەرەکی لەخۆ گرتووە، یەکەم، ڕۆژانە هەناردەکردنی ٤٠٠ هەزار بەرمیل نەوتی هەرێم لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆ و دووەم، ناوزەدکردنی نوێنەری هەرێم وەکو یاریدەری سەرۆکی کۆمپانیای ناوبراو و سێیەم، دامەزراندنی لیژنەیەکی چوارکەسی، دوو کەس وەکو نوێنەری وزارەتی نەوتی فیدراڵ و دوو کەس وەکو نوێنەری وەزارەتی سامانە سروشتیەکانی هەرێم، کە سەرپەرشتی فرۆشتنی نەوتی هەرێم بکەن لە بازاڕەکانی جیهان، تا کاتی دەرکردنی بودجە و ڕێکەوتن لەسەر خێرادەکردنی یاسای نەوت و گاز و پرسی ڕێکەوتنەکانی هەرێم لەگەڵ چوار کۆمپانیای جیهانی و چوارەم، کردنەوەی حیسابێکی بانکی و پێدانی ماف بە سەرۆکی حکومەتی هەرێم بۆ دەستکاریکردنی داهاتی نەوتی فرۆشراو ، هەموو ئەمانە، کە بە ئامادەبوونی سەرۆکی حکومەتی فیدڕال، بەڕێز محمد شیاع سودانی، و سەرۆکی حکومەتی هەرێم ڕێزدار مسرور بارزانی واژووکرا، زەمینەسازن بۆ ڕاستکردنەوەی ڕێڕەوی کارکردن بە دەستور و ئەو گومانانەی هاوڵاتیان دەڕەوێنێتەوە سەبارەت بە گەندەڵی لە کەرتی نەوت و دەرفەتی باشیش دەڕەخسێنێ، نەوتی هەرێمی كوردستان گرانتر لەو نرخەی پێشووتر هەرێم بە هۆکاری لەمپەر و ئالنگارییەکان بەناچاری لەبازاڕەکانی جیهان دەیفڕۆشت.
ئەم هەنگاوە مێژووییە، کە بەرهەمی هەوڵە دڵسۆزانە و بەردەوامەکانی لیژنەی دانوستانکاری هەرێم بووە بە سەرۆکایەتی سەرۆکی حکومەتی هەرێم، ڕێزدار مەسرور بارزانی، دەسکەوتێکی گرینگە بۆ گەلی کوردستان.
ئەم ڕێکەوتنە و ڕێکەوتنەکانی تر لە ئایندە دەبنە مایەی باشتربوونی پەیوەندی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدڕاڵی عیراق، بۆ گەیشتن بە یەکخستنی هەڵوێستەکان و کارکردن بە ڕوحی ئاشتەوایی و هاوکاری لەپێناو تێپەڕاندنی ناکۆکییە سیاسی و ئابوری و ئاسایشییەکان لە عیراق.
ئێمە پێمان وایە، بۆ ئەوەی هەردوولا سەرکەوتنی زیاتر لە ڕووی سیاسی بەدەستبهێنن، پێویستە بە زووترین کات کار لەسەر جێ بەجیکردنی ماددەی ١٤٠ بکرێت، بۆ ئەوەی لە ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم هاوشێوەی پارێزگاکانی هەرێم پەرە بە ژێرخان و خزمەتگوزارییە سەرەکییەکان بدرێت و گرینگی بە پەرەپێدانی ئابوری و درووستکردنی هەلی کار و باشترکردنی بژێوی و سنووردارکردنی هەژاری و بەهێزکردنی دادپەروەری کۆمەڵایەتی و ئابوری نێوان سەرجەم تاکەکانی کۆمەڵگە بدرێت.
سەرۆکی حکومەتی هەرێمی كوردستان دووبارە لە ڕێگەی ئەم ڕێکەوتنەوە دڵنیایی بە هاوڵاتیانی هەرێم دا، کە دەکرێت ڕێکەوتنێکی باش لەگەڵ حکومەتی فیدڕاڵ بکرێت، بێ ئەوەی هەرێم دەستبەرداری مافە دەستورییەکانی بێت.
لەم قۆناغەشدا تەنها بەو شێوەیە پەیوەندییەکان لەسەر بنەمای دەستور و یاسا بەرکارەکان بەهێزتر دەبن، هەر بۆیە جەنابی سەرۆک بارزانی پێزانینی خۆی بۆ هەموو هەوڵەکان لەپێناو سەرکەوتنی ئەم ڕێکەوتنە دەربڕی و پاڵپشتی خۆی بۆ بەردەوامبوونی ئەم پرۆسەیە ڕاگەیاند.
دەبینین ئەمڕۆ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی گرینگییەکی تایبەت بە پێگەی هەرێمی کوردستان دەدات لە چوارچێوەی عیراقی فیدڕال، چونکە هەرێم بە درێژایی کات ڕۆڵیکی بەرجەستەی گێڕاوە لە دەستەبەرکردنی سەقامگیری و پاراستنی هاوسەنگی لەسەر ئاستی ناوخۆ و ناوچەکە.
بەهێزی هەرێم، وەکو پێکهاتەیەکی دەستوری لە ڕووی سیاسی و ئابوری و سەربازی، هیچ کات مەترسی و هەڕەشە نەبووە بۆ سەر عیراق. هەرێم بەردەوام ئەرکی تەواوکاری ئەنجام داوە بۆ پاراستنی ئاسایش و مافی پێکهاتەکان و بەها دیموکراسییەکان.
بۆ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەرکەوتووە، کەوا ڕوانگە و هەڵوێستی سیاسی حەکیمانە و بونیادنەر وئەرێنی سەرکردایەتی سیاسی لە هەرێم بەسوودی سەقامگیری سەرجەم ناوچەکە بووە.
بۆیە ئەگەر عیراق بەرەو فیدڕالییەت هەنگاو بنێت و کار بۆ زیاتر چەسپاندنی بنەماکانی دەستور بکات، ئەوا بە دڵنیاییەوە سەقامگیری سیاسی لە نێوان هەرێم و عیراق درووست دەبێت.
سەقامگیری سیاسی کلیلێکە بۆ چارەسەر و دەروازەیەکە بۆ گەشەسەندنی هەردوولا. بە هەبوونی سەقامگیری سیاسی دەتوانێ ئایندەیەکی باشتر چاوەڕوانی هەرێم و عیراق بێت.
لە کۆتاییدا پێویستە سیاسەتی نەوتی هەرێمی کوردستان خۆی لەگەڵ ژینگەی ناوخۆ و هەرێمی و نێودەوڵەتی بگونجێنێ و لە چوارچێوەی سنووری سیاسی و دەستوری خۆی و سامانە سروشتییەکانی هەنگاوبنێت، بۆ دەستەبەرکردنی زیاتری مافە ڕەواکانی گەلی کوردستان.