کوردی رۆژئاوا لە نێوان داینەموویی رێکەوتنەکانی نێوان روسیا، تورکیا و ئێران لە پرسی سوریادا
لە ساڵانی ڕابردوودا ڕووسیا، ئێران و تورکیا هاوکارییان لەسەر سیاسەتی ئەمنی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دامەزراندووە. ئەم هاوپەیمانییە کە هەندێک جار بە "پرۆسەی ئاستانە" یان "مێخەکی سێ گەڵای ئاستانە" ناودەبرێت، لە ساڵی ٢٠١٧ بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ بارودۆخی ئاڵۆزی سوریا و دەستەبەرکردنی بەرژەوەندییە نیشتمانییەکانی خۆی لە ناوچەکەدا دامەزراوە.
ئەم سێ وڵاتە پاڵنەری جیاوازیان هەیە بۆ بەشداریکردنیان لە ناوچەکەدا، بەڵام نیگەرانییەکی هاوبەشیان هەیە سەبارەت بە تیرۆر و ناسەقامگیری و دەستێوەردانی دەرەکی. لە هەمان کاتدا هەموویان بۆچوونی جیاوازیان هەیە لەسەر ئەوەی کە چی باشترینە بۆ ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە.
ڕوسیا مێژوویەکی دوورودرێژی هاوکاری لەگەڵ حکومەتی سوریا هەیە و لەڕووی سەربازییەوە پاڵپشتی ڕژێمی بەشار ئەسەدی کردووە بۆ بەرەنگاربوونەوەی گروپە یاخیبووەکان و تیرۆر. هەروەها ڕووسیا ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەک گۆڕەپانێکی جیۆپۆلەتیکی گرنگ دەبینێت و دەیەوێت نفوزی خۆی لە ناوچەکەدا مسۆگەر بکات.
ئێران هەروەها پاڵپشتی ڕژێمی ئەسەدی کردووە و لە ڕێگەی پاڵپشتیکردنی گروپ و حکومەتە شیعەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەوانەش لە عێراق و لوبنان، کاری کردووە بۆ فراوانکردنی نفوزی ناوچەیی خۆی. ئێران هاوکاری لەگەڵ ڕووسیا و تورکیا وەک دەرفەتێک بۆ بەهێزکردنی نفوزی خۆی و پاراستنی بەرژەوەندییە نەتەوەییەکانی خۆی دەزانێت.
لەبەرامبەردا تورکیا نەیارێکی سەرسەختی ڕژێمی ئەسەد بووە و پشتیوانی هەندێک لە گروپە یاخیبووەکانی سوریای کردووە. هەروەها تورکیا نیگەرانە لە پەرەسەندنی بوونی کورد بەدرێژایی سنووری باشووری خۆی و هاوکاری لەگەڵ ڕووسیا و ئێران بە ڕێگایەک بۆ دەستەبەرکردنی ئاسایشی خۆی و بەرەنگاربوونەوەی "تیرۆر" دەبینێت.
سەرەڕای ناکۆکییان، هەرسێ وڵات توانیویانە سەکۆیەک بۆ گفتوگۆ و هاوکاری دابمەزرێنن، ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی کە هەندێک پێشکەوتنی هەبێت، وەک ئاگربەستی هاوئاهەنگ و ناوچەی کەمکردنەوەی توندوتیژی لە سوریا. بەڵام هاوکارییەکانیان بەهۆی بەرژەوەندییە جیاوازەکانیانەوە ئاڵۆزە و هەمیشە لەسەر پرسە تایبەتەکان ڕێکنەکەوتوون، ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی گرژی و کێبڕکێ لە نێوانیاندا.
هاوکاری نێوان ڕووسیا، ئێران و تورکیا بۆ تێگەیشتن لە داینامیکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و چۆنیەتی هەوڵی ئەم زلهێزە ناوچەییانە بۆ کاریگەری لەسەر سیاسەتی ئەمنی لە ناوچەکەدا گرنگە. ئاسایشی کورد لە سووریا کاریگەری لەسەرە بەهۆی ڕێککەوتن و هاوکارییەکانی نێوان ڕووسیا، ئێران و تورکیا، هەرچەندە ئەوە سەرنجی سەرەکی ئەوان نییە.
کورد ڕۆڵێکی گرنگی هەبووە لە ململانێکانی سوریادا، بە شێوەیەکی سەرەکی لە ڕێگەی هێزە کوردیەکان بە پاڵپشتی ئەمریکا و وڵاتانی تری ڕۆژئاوا بەشدار بووە لە شەڕی دژی داعش.
بەڵام تورکیا پێی وایە کە هێزەکانی (هەسەدە) کە گەورەترین پێکهاتەکەی یەپەگە (یەکینەکانی پاراستنی گەل) بەشێکە لە پەکەکە (پارتی کرێکارانی کوردستان) کە بە گوتەی تورکیا و چەند وڵاتێکی دیکە گرووپێکی "تیرۆریستییە"، بۆیە تورکیا چەند ئۆپراسیۆنێکی سەربازیی لە باکوری سوریا ئەنجامداوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی یەپەگە و کەمکردنەوەی نفوزی لە نزیک سنووری تورکیا.
ئەمەش بووەتە هۆی دروستبوونی گرژی لە نێوان تورکیا و کوردەکانی روژئاوا بەڵام لە نێوان تورکیا و هاوپەیمانەکانی لە ناتۆ بەتایبەت ئەمریکا. لە هەمان کاتدا ڕوسیا و ئێران بۆچوونی جیاوازیان هەبووە سەبارەت بە ڕۆڵی کورد لە سوریا و هەندێک جار داوای هاوکارییان لەگەڵدا کردووە.
ڕێککەوتنەکانی نێوان ڕووسیا و ئێران و تورکیا دەتوانن بە شێوازی جیاواز کاریگەرییان لەسەر ئاسایشی کورد هەبێت:
تورکیا دەتوانێت لە رێگایی هاوکارییەکانی لەگەڵ ڕووسیا و ئێران کەڵک وەربگرێت بۆ دەستەبەرکردنی لێکتێگەیشتنیان و سنووردارکردنی هەر ڕەخنەیەک لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی دژی یەپەگە.
پێگەی کورد لاواز دەبێت لەگەڵ کشانەوەی هاوپەیمانەکانی وەک ئەمریکا لە ناوچەکە و ڕووبەڕووی ستراتیژێکی هاوئاهەنگتر لە سێ ناوەندی دەسەڵاتی ناوچەکەوە دەبنەوە.
ئەگەر هاوکاریی نێوان سێ وڵاتەکە ببێتە هۆی ئەوەی دۆخێکی سەقامگیرتر لە سوریادا دروست بێت، ئەوا لەڕووی تیۆریەوە دەتوانێت هەلومەرجی باشتر بۆ کوردەکان بۆ دانوستاندن لەسەر ماف و پێگەی خۆی لەناو دەوڵەتی سوریادا دروست بکات.
لە لایەکی دیکەوە، زیادبوونی کێبڕکێی نێوان ئەم وڵاتانە و ئەگەری هاوکاری داهاتوو لەگەڵ ئەکتەرە جۆراوجۆرەکانی ناو سوریا، لەوانە گرووپە کوردییەکان، دەتوانێت هاوسەنگی هێز بگۆڕێت و کاریگەری لەسەر ئاسایشی کورد هەبێت.
بەم پێیە ئاسایشی کورد لە سووریا وابەستەی داینامیکی ئاڵۆزی ناوچەیی و ڕێککەوتنەکانی نێوان ڕووسیا و ئێران و تورکیایە. ئایندەیان لە ناوچەکەدا تا ئێستاش نادیارە و کاریگەریی بەرژەوەندییەکانی ئەو وڵاتانە و هەروەها دۆخی جیۆپۆلەتیکی فراوانتری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی لەسەرە.