ئەوەی ڕوویدا؟

(خوێندنەوەیەک بۆ دەسکاریکردنی پشکی هەرێم لەبودجەی عیراق)

لە دوێنێوەو دوای دەسکاریکردنی هەندێ لە خاڵەکانی  پشکی هەرێم لە بودجەی دەوڵەتی عیراق زۆربەی کاردانەوەکانی لایەنە سیاسیەکانی کوردستانمان بینی . ئەمەوێ بەکورتی و بەکوردی ؛ بەڵام لەدەرەوەی مشت ومڕی بڕی بودجەکەو میکانیزمەکانی  کارپێکردنی لەمەبەدواو دەرکەوتەو لێکەوتە سیاسیە ستراتیژییەکان  و وئابوورییەکانی ؛ نەک هەر بەسەر هەرێمەوە ؛ بەڵکو بەسەر باشووری کوردستان و بگرە پارچەو بەشەداگیرکراوەکانی تری کوردستانیش ؛بە ناوچەداگیرکراوەکانی دەرەوەی هەرێمیشەوە؛ چەند خاڵێکی سەرەکی بنووسم . هەڵبەت دڵنیام لەبارەی (ئەوەی ڕوویدا) و هاوکات لەبارەی دەرکەوتەو لێکەوتەو میکانیزمەکانی کۆت وبەندکردنی هەرێمەوە ؛ کەسانی پسپۆڕو ناپسپۆڕیش لەسەری ئەنووسن و باسی ئەکەن ؛ وەک چۆن هەڵوێستی سیاسی دژ یان کۆک لە لایەنەسیاسیەکانی کوردستان و عیراق و دواتر بۆچوون و گووتاری ووڵاتانی دیکەو نەتەوەیەکگرتووەکانیش ئەبینین. ئەو خاڵانەی ئەمەوێ بیاننووسم ؛ هەندێکیان وەبیرهێنانەوەن و سەرلەنوێ دەمەزەردکردنەوەیانە؛ نەک بۆخۆم بەڵکو دەمەزەردکردنەوەیانە بۆڕای گشتی .خاڵەکانیش ئەمانەن:

یەکەم:

(ئەوەی ڕوویدا ) واتا ئەوەی لەلیژنەی دارایی پەرلەمانی دەوڵەتی عیراقدا ڕوویدا ؛ جارێکی دیکە زۆر بەڕوونی پووچەڵی و بێ بنەمابوونی ئەوتیۆریەی سەلماند ؛ کە ئەمریکاو وابەستە نێودەوڵەتی و جیهانیەکانی و بەداخەوە لای خۆشمانەوە ڕەنگە ( بەناچاری )بانگەشەی بۆ ئەکرا ؛ کە تیۆریەکە لەسەر هاوکێشەیەکی سەرتاپا ناڕاست و نامێژوویی و لەسەر وەهمی کورد خەڵەتێنەری ( بەغدایەکی بەهێز ؛ هەرێمێکی بەهێز )بونیادنرابوو . هەر لە سەرەتای پڕوپاگندەکردن بۆ ئەو تیۆرییە لەچەندین نووسین ولێدواندا ؛سەرنجی ((ڕای گشتی کوردستان )) م  بۆ نادروستی ؛  بێبنەمابوون و ناواقییعی نامێژوویی بوون وسەرەنجام مەترسیداربوونی ئەو تیۆرییە بەسەر کوردەوە ڕاکێشا.

دووەم:

(ئەوەی ڕوویدا)؛ جارێکی تر نادروستی دیدی  دەستەبژێرێکی سیاسی ؛ ڕووناکبیری و ئەکادیمی کوردستان ( باشوور) و هیتریشی سەلماند ؛ کە لەدوای ڕیفڕاندۆمەوە ؛ تایتلی سەرەکی پەیوەست بە پێناسەکردنەوەی (مەسەلەی کورد) یان لەدوای ڕیفڕاندۆمەوە لەمەسەلەی سەربەخۆییەوە (مافی چارەنووس ) پاشەکشە پێکرد بۆ هەندێ مافی ناجەوهەری لەمەڕ ئایندەی کورد وەک نەتەوە ؛ بۆیە ئێستا مەسەلەی بودجەو مووچەو هەندێ پۆست جێی ستراتیژی کوردایەتی گرتۆتەوە؛ کە دوێنێ بینیمان و ڕەنگە لەناوهۆڵی پەڕلەمانیشدا چەند کاتژمێرێکی تر یان یەک دوو ڕۆژی تر چۆن هەرێم بچوک و بچوکتر ئەکەنەوە . سەرنجی من لەسەرئەوەشە ؛ کە هەندێ نووسەرو ئەکادیمی ئەو دیدو ستراتیژە نەک هەر تیۆریزە ئەکەن ؛ بەڵکو بانگەشەو کاریشی بۆ ئەکەن ؛ تا لەبیرۆکەیەکەوە بیکەن بە ئاراستەو ڕەوتێکی فیکری و بەرنامەکارێکی سیاسی وپراکتیکی ، بەجۆرێک ؛ کە هەبوونی ئەوەندە دڵنیاییان لادروست ببوو ؛ کە ئەیانووت کورد ؛ نەک هەر ئەبێ بچێتەوە بەغدا( کە ڕەنگە لەڕووی تاکتیکیەوە هەندێ بنەمای دروستی هەبێ) ؛ بەڵکو بانگەشەیان بۆ ئەوەئەکرد ؛کە کورد ستراتیژی خۆ بەخاوەنکردنی بەغدا پەیڕەو بکا. لەدەرفەتێکی تردا لەسەر ئەوتێزە سەمەرەو گاڵتەجاڕیە ئەدوێم ؛ کە پێی وایە دۆخەکە دوای ڕیفڕاندۆم تەواو گونجاوەو کورد ئەتوانێ خۆی بکاتە خاوەنی بەغدا؛ کە ئەو تێزە تەنیا خەیاڵپڵاویێکی ئەکادیمیانەی سیاسیە؛ بەڵام لەپەناو بەناوی زانستی سیاسیەوە پێمانی ئەفرۆشنەوە؛ بەبۆچوونی من ئەو تێزەو تیۆرییە هاوشێوەکانیشی هیچ نین جگە لە دوورخستنەوەو پاشەکشەپێکردنی فیکرو ستراتیژی کوردایەتی لە پێناسە سەرەکیەکەی ؛ کە لانی کەم سەدساڵی پڕ لە خوێن و بەرخۆدان و ململانێی فیکری و کلتوری و کۆمەڵایەتی ویستووە تا وەک مەسەلەی نەتەوەیەکی داگیرکراو  لەڕیفڕاندۆمدا پێناسەکەی کامڵ کرا.

بۆیە ئەوەی ڕوویدا سەلماندی؛ کە مەسەلەی کورد هاوکێشەی نێوان دەوڵەت - نەتەوەیەکی داگیرکەر و نەتەوەو کوردستانێکی داگیرکراوەو هیچ ئەڵتەرناتیڤێکی ترو هیچ پێناسەیەکی تری نیە

سێیەم:

( ئەوەی ڕوویدا) ئەگەر لەبەر هەندێ هۆکار یان لەبەر ئەگەری هەندێ گووشاری دەرەکی پینەو پەڕۆیەکیش بکرێ و هەندێ دەستەواژەو ڕستەش بگۆڕن ؛ ئەوا هیچ لەوە ناگۆڕێ ؛ کە دەسەڵاتی عەرەب ( دوێنێ سوننی و ئەمڕۆ شیعی و سبەینێش کەس نایزانێ چیتر) هەرگیز لە خەسڵەتی داگیرکەری خاڵی نابێتەوە؛ چونکە ئەوە تەنیا خەسڵەتی دەوڵەتە نەتەوەییەکەی نیە بە چەمکە مۆدێرنەکەی ؛ بەڵکو ئەوە خەسڵەتی نەتەوەکەیە ؛ کە پتر لە هەزار ساڵە بوون و (( مەزنی )) خۆی لە خەسڵەتی ئاماژەپێدراودا ئەبینێتەوە ؛ نەک هەر بەرامبەر کورد بەڵکو بەرامبەر زۆر نەتەوەو نیشتمانی داگیرکراوی تریش.

بۆیە ( ئەوەی ڕوویدا ) تۆخکردنەوەی خەسڵەتی داگیرکەری دەوڵەتی نەتەوەی عەرەبە لەعیراقدا ؛ کە هەموو گەرەنتیەکی پێچەوانەی ئەوە؛ گەرەنتیە لەسەر هیچ.

لەڕاستیدا؛ زۆر لێکدانەوەی تر ماون ؛ کە باسیان بکەم ؛ بەڵام نامەوێ نووسینەکەم درێژتر بکەمەوە؛ بەڵام  گەرەکیشمە بەو ئاراستەو بەومیتۆدە ڕەخنەییە ڕوون و ڕەوانە (بێ موجامەلە )یە ؛ کڵاوڕۆژنەیەکی چکۆڵانەش بێ بەسەر (ئەوەی ڕوویدا) بکەمەوەو لێیەوە دڵسۆزانە بانگێشتی هەمووان بکەم ؛ کە لەو گۆشەیەوە لێی بدوێن .

بەڵام؛ بەپێویستی ئەزانم لە دواپەڕەگرافدا ( کە بەدڵنیاییەوە دواهەمین پەرەگراف و دواهەمین قسەوباسم نابێ) سەرنج و بۆچوونێکی خێرا؛ بەڵام جیاواز ؛ لەمەڕ  ( ئەدی چی بکەین ؟ ) بخەمە بەر دیدی خوێنەرانی بەڕێز.

بۆمنێکی ( جاران مارکسی )  کە هاونەواو هاوجۆش و خرۆش ؛ لەگەڵ سەدان ملیۆن خەڵکی تری دنیادا سروودی ( ئینتەرناسیۆنال ) م ووتۆتەوەو بەو پێیەش لەزۆر قۆناخ و لەزۆر هەل و مەرجی جۆراوجۆرو بوغرنجدا ئەو دێڕەی شیعری سروودەکەم وتۆتەوە ؛ کە ئەڵێ ( ئاخرین شەڕە شەڕی سەروماڵ / بایەکگرتووبین هەڤاڵان )؛ بەڵام کە نەتەوەکەم لێی قەوما ؛ وەک نەتەوە نە ئەوهەڤاڵانەم بینین و نە یەکگرتوویی . بەڵام ئەو ڕاستیەش ڕوون ڕوون ئەزانم ؛ ئەوەی ئێستاش ڕوویداو شتی تری چاوەڕوان کراوو چاوەڕوان نەکراوی تری دژوارترو ئاڵۆزتریش (ئاخرین شەڕی سەروماڵ ) نیە وەک لە سروودەکەدا هاتووە؛بەڵکو ئەمە شەڕێکی بچوکە لەسەر ( ڕێگای سەختی سەربەخۆیی). هەر بەکەڵک وەرگرتنیش لەوەی لەمەڕ (یەکگرتوو بوون ) و لەمەڕ (هەڤاڵان )ەوە ، ڕووی دەمم لە پارتی ئەکەم ؛ بەڵێ لەپارتی ؛ چونکە وەک شڤان پەروەر ئەڵێ ( ئەم بارەگرانەشی کەوتە سەرملان )و ئەڵێم: ئەوهات وهاوارەی سەبارەت بە یەکگرتوویی و یەکڕیزی کورد؛ لە میدیاو سۆسیال میدیاو لە گووتاری میدیایی پارتەسیاسیەکانەوە ئەووترێ؛ بەمجۆرەی کە ساڵانیکە و ڕێک و ڕاست هەر لەڕیفڕاندۆمەوە وەک حەیفێک مامەڵەی لەگەڵدا ئەکرێ و وەک دروشمێکی فشۆڵ ئەووترێتەوە ؛ دواجار وەک پەندە ڕواندزیەکە ئەڵێ بۆ ئەوەی (نەبینە سەپانی پووشێ ) واباشە هاوکات و لەپاڵ ڕەتکردنەوەو ڕازی نەبوون بەوەی بەغدا کردی و ئەیکا و ڕەنگە بەکۆپی و مۆدێلی ترەوە بەردەوامیش بێ و بەرهەمی بهێنێتەوە؛ بۆیە باشتروایە پارتی بە خێرایی پشت بکاتە مۆدێلە سواوەکەی یەکڕیزی و چەمکە بەتاڵ و زیان بەخشەکەی ولەبری ئەوە ؛بەبەرنامەیەکی دروست و خێراوە ؛ ڕووی گوتاری یەکڕیزی ؛ لانی کەم ڕووی هاوپەیمانی لەکوردستاندا بکاتە ئەو لایەن و کەسایەتیە ڕووناکبیرو کۆمەڵایەتی و خەڵکە ئاسایی و دڵسۆزەی  کوردستان و هەموو ئەو کەسانەی ؛ کە بەهەر لێکدانەوەیەک ؛ لە ئێستادا ( هاوپەیمانی موحتەمەل )ن.

27/5/2023

هەولێر