هێرشێن لسه‌ر هه‌ولێرێ چ نیشان دده‌ن و چ دبێژن

Kurd24

بتنێ چوار مه‌هـ و نیڤ ل سالا 2021ێ ده‌ربازبووینه‌ و نها هێرشا دوویێ لسه‌ر ئێک ژ ستراتیژیترین جهێ هه‌رێما کوردستانێ هاته‌کرن کو بۆ سەر فروکه‌خانه‌یا هه‌ولێرا پایته‌ختێ هەرێما کوردستانێ بوو‌. ده‌ستپێکرنا ڤان هێرشان هه‌ڤده‌م بوویه‌ لگه‌ل ده‌ستبکاربوونا جۆی بایدنێ سه‌روکێ ئه‌مریکا. شروڤه‌کارێن سه‌ربازی و ئێمناهیێ پێشتر ئاماژه‌ دابوو کو هێرشێن ب ڤی شێوه‌یی ل عیراقا ژێر هه‌ژموونا ئیرانێ تاقیکرنه‌وه‌یا بایدنێ سه‌روکێ ئه‌مریکایه‌. هه‌روه‌سا بلندکرنا وێنه‌ و دروشمێن "تولڤه‌کرنا شه‌هیدێن ئیسلامێ قاسم سوله‌یمانی و ئه‌بومه‌هدی موهه‌ندیس" نیشانه‌یه‌کا زه‌قه‌ کو د خالا ئێکێ ئیران هه‌وڵا توڵڤه‌کرنا خۆ دده‌ت لێ لگه‌ل بایدنێ کێمتر لایه‌نگرێ شه‌ر چونکه‌ ده‌ستهه‌لاتدارێن ئیرانێ ئه‌وێ چه‌ندێ‌ باش دزانن کو گه‌ر هێرشێن بڤی شێوه‌یی لسه‌ر ده‌مێ ترامپی بایه‌ بێ به‌رسڤ نه‌ دبوون. خالا دوویێ یا ستراتیژیه‌تا ئیرانی هه‌وڵێ بۆ دده‌ت به‌ربه‌لاڤکرنا ناسه‌قامگیریێ و هێرشان بوو بۆ سه‌ر وان ناوچه‌یانه کو ب ناوچه‌یێن سه‌قامگیر دهێنه‌ نیاسین بۆ هێزێن ئه‌مریکی و هه‌ڤپه‌یمانیا نیڤده‌ووله‌تی لێ دجێگیرن و کومه‌لگه‌هه‌کا سیڤیل، دیموکرات و پڕ ژ ئازادییا ئایینیه وه‌که‌ هه‌رێما کوردستانێ. ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوویه‌ به‌شه‌ک ژ سیاسه‌ت و ستراتیژیه‌تا ئیرانی تاکو گڤاشان لسه‌ر ئه‌مریکا دروستبکه‌ت داکو یان ڤه‌گه‌ریته‌ڤه‌ بۆ ناڤ رێکه‌فتنا ئه‌تۆمی یان سزایان لسه‌ر ئیرانێ کێم بکه‌ت، گه‌ر نا ئه‌ڤ هێرشه‌ نیشانده‌رێن وێ چه‌ندێ نه‌ کو ئیرانێ دڤێت وێ په‌یامێ بگه‌هینیت کو دێ ل هه‌می جهه‌کێ هه‌وڵا تێکدانا ئارامیا هێزێن ئه‌مریکا ده‌ت هه‌تا گه‌ر ئه‌ڤ هێزه‌ لسه‌ر خاکه‌کێ بن کو چ په‌یوه‌ندی ب گرژیێن ڤان هه‌ردوو وه‌لاتان نه‌بیت.

روویه‌کێ دیێ ڤان هێرشێن بۆ سه‌ر هه‌رێما کوردستانێ کو ژ لایێ گروپێن سه‌ر ب حه‌شدا شه‌عبیا دروستکراوا ئیرانێ دهێنه‌کرن، وێ راستییا حاشا هه‌لنه‌گر دئینیته‌ به‌رچاڤ کو حکومه‌تا ناڤه‌ندییا عیراقێ ب هیچ شێوه‌یه‌کێ کونترول لسه‌ر هێزێن حه‌شدا شه‌عبی نینه‌. ئه‌ڤ چه‌ندا هه‌نێ دبیته‌ ئه‌گه‌رێ دروستکرنا ۲ خالان کو د چاوێلکه‌یه‌کا ئێمناهێ گه‌له‌ک ب هه‌ستیار و مه‌ترسیدار دهێته‌ هه‌ژمارتن. یا ئێکێ کو ئه‌ڤ کرداره‌ و هێرشه‌ نابیت د وه‌لاته‌کێ دا بهێنه‌کرن کو چه‌ک د ده‌ستێ حکومه‌تێ دا بیت لێ جهێ گومانێ نینه‌ کو ل عیراقێ نه‌ک بتنێ کو چه‌ک د ده‌ستێ حکومه‌تێدا نینه‌ به‌لکو دهه‌مانده‌مدا حکومه‌ت بخۆ د ده‌ستێ به‌رپرسێن وێدا نینه‌ کو ب شێوه‌یه‌کێ دیار ژ لایێ ئیرانا شیعی ڤه‌ دهێته‌ برێڤه‌برن و رێره‌وێ سیاسه‌تا وێ دهێته‌ دیارکرن. روویێ دویێ و ژ هه‌میا مه‌ترسیدارتر ئه‌وه‌ کو هه‌ر چه‌نده‌ حه‌شدا شه‌عبی هێزه‌کا چه‌کدارێن شیعی یه‌ لێ هه‌لگرێ ئایدلووژیێن جیاوازه‌ چونکه‌ پێکدهێت پتڕ ژ ۲٤ گروپێن جیاواز. گومان تێدا نینه‌ کو فره‌ - گروپیا دناڤا حه‌شدا شه‌عبی و ل دویفدا پێک ئینانا لیستێن سیاسی ژ لایێ حه‌شدا شه‌عبی و هاتن بۆ ناڤا گوره‌پانا سیاسی شوین پێ حه‌شدێ خۆش دکه‌ت لێ مه‌ترسییا هه‌ڕه‌ مه‌زن ئه‌وه‌ کو هه‌ر گروپه‌کێ دناڤا حه‌شدێ دا سه‌ر ب لایه‌نه‌کێ سیاسی ڤه‌یه‌ و مه‌ترسی لسه‌ر وێ چه‌ندێ هه‌یه‌ کو گه‌ر ئێک ژ ڤان هێزێن سیاسی ژ گوره‌پانا سیاسی بهێته‌ ده‌رکرن هێزێن خویێن دناڤا حه‌شدێ دا بو مه‌رامێن سیاسی بکار بئینن، و گومان تێدا نینه‌ رازیکرنا ۲٤ گروپان دناڤا حه‌شدێ دا کو هنده‌ک ژ وان گروپێن توندره‌وێن شیعی نه‌ تشته‌کێ وه‌ها ئاسان نابیت.

نها کو عیراق ل سه‌روبه‌ندا خوئاماده‌کرنێ یه‌ بۆ هه‌لبژارتنێن پێشوه‌خته‌ یێن په‌رله‌مانی، کارێن ل به‌ر سینگێ سه‌روکوه‌زیرێ عیراقێ کازمی گه‌له‌ک زه‌حمه‌تتر کریه‌ و ئه‌ڤ چه‌ندا هه‌نێ ڤه‌دگه‌ریته‌ڤه‌ بو دوو خالان: خالا ئێکێ ئه‌وه‌ کو کازمی خۆدانێ لیسته‌کا سیاسی یان هه‌ڤپه‌یمانیه‌کا په‌رله‌مانی ل په‌رله‌مانێ نها نینه‌ و ژ لایێ سیاسی ڤه‌ لاوازی یه‌ بو سه‌روکوه‌زیران د گوره‌پانا په‌رله‌مانی کو چ ده‌مه‌کێ نه‌شێت ب پشتراستی بریاران ده‌ر بکه‌ت چونکه‌ چ لیسته‌ک یان هه‌ڤپه‌یمانیه‌ک نینه‌ ب شێوه‌یه‌کێ راسته‌وخۆ پشته‌ڤانییا کارێن وی بکه‌ن. خالا دوویێ نێزیکبوونا هه‌لبژارتنایه‌ کو چ لایه‌نه‌ک یان که‌سه‌کێ نه‌ڤێت ده‌ستکارییا سیسته‌مێ سه‌ربازی یان ئێمناهیێ بکه‌ت چونکه‌ خاله‌کا هه‌ستیاره‌ د عیراقه‌کا دویر ژ هه‌می پره‌نسیپێن ئێمناهیێ، هه‌روه‌سا کو ره‌خنه‌گرتنه‌کا توند ب شێوه‌یه‌کێ راسته‌وخوو ناهێته ئاراسته‌کرن بۆ حه‌شدێ ژ لایێ کومه‌لگه‌ها شیعی ڤه‌ و ئه‌ڤ چه‌نده‌ ڤه‌دگه‌ریته‌ڤه‌ بو وێ چه‌ندێ کو ترسا وێ چه‌ندێ هه‌یه‌ کو ل ده‌ما هه‌لبژارتنا وه‌که‌ لایه‌نێ دوستێ کوردان و هێزێن بیانی بهێنه‌ تومه‌تبارکرن و جهێ گومانێ نینه‌ د عیراقه‌کا تائیفی لایه‌نێ توندره‌وو هه‌می ده‌ما ده‌نگێ وی ب باندووره‌ ل لێدانا به‌رژه‌وه‌ندیا گشتی و نیشتیمانی و هه‌لخه‌له‌تاندنا رایا گشتی.

ده‌رهاڤێشته‌یێن ڤان جوره‌ هێرشان لسه‌ر حکومه‌تا عیراقێ دێ د زور بن چونکه‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ زێده‌بوونا بوشاییا ئێمناهیێ ل ده‌ڤه‌رێن ژێر ده‌سهه‌لاتا عیراقێ زه‌قتر لێ دکه‌ت هه‌روه‌سا نه‌پێگیربوونا عیراقا "فیدرال" بو ده‌ستورێ عیراقێ کو ل ناوچه‌یێن ژێر ده‌سهه‌لاتا وێ میلیشیات ب که‌یفا خو هێرشێن موشه‌کی بکه‌نه‌ سه‌ر هه‌رێمه‌کا ده‌ستوری و دانپێدراو. له‌وڕا گرنگه‌ هێزێن سیاسیێن هه‌رێمێ هه‌م ل گوره‌پانا ناڤخوویا هه‌رێمێ و هه‌م ل گوره‌پانا سیاسیا عیراقی هه‌ڤده‌نگ و هه‌ڤپه‌یام بن و ئارامی و سه‌قامگیریا هه‌رێمێ وه‌که‌ هێلا سور بزانن و بپارێزن.

هاتنه‌ سه‌رخه‌تا نه‌ته‌وه‌یێن ئێکگرتی و ئه‌مریکا و ئێکه‌تیا ئه‌وروپا، وێ چه‌ندێ ده‌نه‌ دیارکرن کو ئارامی و سه‌قامگیریا هه‌رێما کوردستانێ نه‌ک بتنێ بو حکومه‌ت و هاوولاتیێن ڤێ هه‌رێمێ گرنگه‌ به‌لکو بوویه‌ خاله‌کا هه‌ڤبه‌ش‌ دناڤبه‌را ڤان لایه‌ناندا کو ئارامییا هه‌رێما کوردستانێ دڤێت بیت بهێته‌ پاراستن و ژ بۆ پاراستنا وێ دێ پێنگاڤ هێنه‌ هاڤێتن. یا لسه‌ر مڵێن حکومه‌تێ ئه‌وه‌ کو لوبیه‌کا باش دناڤا هێزێن کاریگه‌رێن دناڤا هه‌ڤپه‌یمانییا نیڤده‌ووله‌تیدا بکه‌ن کو بشێن نه‌ک بتنێ که‌رسته‌یێن خوپاراستنا زه‌مینی به‌لکو که‌رسته‌یێن خۆ پاراستنا ئاسمانی بو هه‌رێما کوردستانێ دابین بکه‌ن. و د هه‌مانده‌مدا ڤه‌کرنا که‌ناله‌کێ دیالوگێ لگه‌ل بکه‌رێن ڤان هێرشان کو "حه‌شدا شه‌عبی یه‌" ب زمانه‌کێ زه‌لالتر کو نابیت ب هیچ شێوه‌یه‌کێ ئه‌و ده‌لیڤه‌ بهێته‌ دان کو گوره‌پانا ته‌سفییەتا حساباتێن ئه‌مریکی-ئیرانی ژ ناڤه‌راستێ عیراقێ بهێته‌ ڤه‌گوهاستن بو ناڤا ئاخا هه‌رێما کوردستانێ یان هه‌تا نێزیکبوونا وێ چه‌ندێ ژ سنورێن هه‌رێمێ. ئه‌ڤ هێرشێن هه‌نێ گەرەکە ب جدی بهێنه‌ وه‌رگرتن چونکه‌ ڤان دوو جاران هێزێن هه‌ڤپه‌یمانان هاتنه‌ ئارمانجکرن لێ مه‌ترسی هه‌نه‌ کو جارا بهێت هاوولاتیێ سڤیل ئارمانج بیت نه‌ک هێزێن هه‌ڤپه‌یمانان.

پاوان ته‌ته‌ر نێروه‌یی، شروڤه‌کارێ سیاسی و بسپورێ سیاسه‌تا ده‌رڤه‌ و ئاسایشا نیشتیمانی.