پاشەکشەی ئەمه‌ریکا یان مانەوە بۆ سەدەیەک
لە یادی سەدساڵەی دامەزراندنی دەوڵەتی نوێی عێراقدا، مشتومڕی پاشەکشەی هێزەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانان لە عێراق گەرمتر بۆتەوەو جۆبایدنی سەرۆکی ئەمریکاش کارئاسانیی بۆ خێراکردنی ئەو پرسە دەکات، بەڵام ئایا ئەمریکا بە ئاسانی دەستبەرداری بەرژەوەندییە پڕاگماتیی و ستراتیژیەکانی دەبێت لە عێراق یان سەدساڵی دیکە جێپێ خۆش دەکات بۆ مانەوەی خۆی؟
مستەفا کازمی لە وتارەکەیدا بۆ یادی سەدساڵەی دەوڵەتی عێراق کاتێ باسی پاشەکشەی هێزەکانی ئەمریکای کرد، بە پوختی سیفەتی مانەوەو ڕاوێژکاریی ئەمریکیەکانی خستە پرۆتۆکۆلی دەوڵەتیی و جێگیریی کرد. ئەوە داننان بوو بە مانەوەیەکی ئیجباریی و سێبەرو کاریگەر بۆ ئایندەیەکی دوور.
سیفەی ڕاوێژکاریی واتە مانەوە بە شێوەو فۆڕمی ستراتیژیی دوور مەودا، ئەمریکا خۆی ئەمەی دەویست و کردی چونکە قازانجدیدەیە، نە توانستی مابوو خەرجی ئەو هێزانەی دابین بکات و مەسرەفگەراییەکی خەیاڵیی بکات بۆیان بەهۆی فشاری کۆمارییەکان و بەرەی ترامپیزم و ڕای گشتی ئەمریکاوە، نە مانەوەشی بەو شێوەیە بە گونجاو زانی کە هێزەکانی بخاتە بەردەم ڕقی تۆڵەو جەبەروتی شیعەو هێزە چەکدارە مەزهەبیەکان کە هەر ڕۆژەو هەڕەشە لە سەربازێکی دەکرێت و دەکوژرێت.
ئەمریکا بەم فۆڕم و تێزە (خۆی لێرە نییەو خوای لێرەیە) هەر کردەیەکی سەربازی و گەورە بیەوێت ئەنجامی ئەدات باشتر لە جاران. عێراق بۆتە هۆڵیودی سیاسی و سەربازی بۆی. تەکنیکی لێدان و زەبرە سەربازییەکان وەک رابردوو نین شەش مانگی بوێت، بەڵکوو ئەمریکا هەم لە ڕێگای بریکارو پرۆکسییە ناوخۆییەکانییەوە هەم لە ڕێگای تەکنیکە هەواڵگریی و جەنگی و سەربازییەکانی خۆیەوە بە ئاسانیی دەتوانێت مەترسیەکانی دەوڵەتی فاشیزمی دینی و مەزهەبیی توندڕەو لەسەر خۆی و عێراق دوور بخاتەوە بەبێ ئەوەی لێرە بێت و قوربانیی خوێن و پارەی بۆ بدات.
ئەگەرچی لە حاڵەتی پاشە کشەی تەواوەتیشدا دەیان فیرقەو هێزو سەربازی پیادە جێدەهێڵێت و دەتوانێ بەرگریی لەو ستراتیژو پرەنسیپانە بکات کە بەدرێژایی زیاتر لە پانزە ساڵە دایڕشتوە، پاشان هەرێمی کوردستان وەک ستاتۆیەک و نوای ئارام و ناوچەیەکی ستراتیژیی و حەوشەی خۆی سەیردەکات بۆ تەواوکردنی پرۆژەکانی.
دەبێ بزانین ئەمریکا سیستم و ماف و ئازادییە سیاسییەکانی لاگرنگ نییەو کار بۆ پرۆژە جێنتڵمانەکانی دەکات بە فۆڕمی تر دژی ڕوسیاو چین و ڕەنگە ئەمجارە ئێرانیش هاوکاری بێت وەک چۆن هیچ بۆی گرنگ نەبوو شەرعیەت بداتەوە بەو فۆرمه دینیی و حه‌نه‌فییه ماتریدییه پاكستانی ئه‌فغانییەو دەوڵەت بخاتەوە دەستی تاڵیبان و ئێرانیش پێی رازیی بوو.
تەنها بۆی گرنگه مۆدێلەکە میانڕه‌و نه‌بێت، توند و نه‌خوازراوبێت له‌به‌رده‌م هێزه نه‌یار و به‌رهه‌ڵستكاره‌كان و به‌ته‌واوی سه‌رئێشه‌بێت بۆ ناوچه‌كه، چونكه ئه‌مه‌ریكا خۆی به به‌رنامه سه‌له‌فیه‌تی دینیی ئوسوڵیی مۆدێرن گه‌شه پێده‌دات له ئه‌فغانستان و عێراق و پاکستان و تورکیا و ئێران، ئەوە بۆ عێراقیش ڕاستە. به‌بێ وجودی سه‌ربازی ئه‌مه‌ریكی و بودجه‌ی خه‌یاڵی وه‌به‌رهێنانی دیبلۆماسی و موخابەراتیی و نەوتیی ده‌كات و دووراودوور گوشاره‌كانی ده‌كاته كارتی دانووستان و گفتوگۆی به‌رهه‌مدار بۆ ئاینده. ئه‌مه‌ریكا له كوێ بیه‌وێت جوڵه‌ی به‌هێزده‌كات و جوڵه‌كانی به ئاسانی نابینرێت، وەک چۆن بۆ ئێستای ئه‌فغانستان راوێژكاری پله‌یه‌ك و پلانداڕێژه‌ریی ئه‌و وڵاته‌یه و هه‌ر له ئێستاوه داعشی خۆراسانی و تاڵیبان و ده‌یان گرووپی دیكه‌ی هێناوه‌ته‌وه مه‌یدانه‌كه بۆ عێراقیش هەمان بەزم و نەزمی هەیە.
سەد ساڵە ئەم عێراقە بێ دەرگاو پەنجەرەو سەروەرییەو وێڕای چوار دەستووریی بنچینەیی دەوڵەت عێراق هەر بێدەستوورو بێ نەزم و ئیقاعە. قانونی بنەڕەتی پاشایەتیی 1925 و قانوون و دەستوری قەومییەکان و عارفەکان لە 1958 و دەستوریی ئیشتیراکیی بەعسییەکان لە 1968 و دەستوری 2005 ی عێراقی ئازادیش بەردەستە. کەچی هێشتا عێراقیەکان توانای خۆبەڕێوەبەرییان نییەو ناگەڕێنەوە بۆ وەرەقەو دیباچە دەستووریەکان.
بەدرێژایی ئەو سەدساڵە یان ئینگلیز یان ئەمریکی لە پشتەوەی کەوالیس خۆیان مەلیک و شاو سەرۆک و سەرۆک وەزیریان داناوە، بۆ یەک لەحزە عێراقیان بەجێ نەهێشتوە لە سەردەمی سەدامیشدا، ئێستاش دوای دەنگۆی پاشە کشەی کۆتایی ئەمریکییەکان باشتر خۆیان ڕێک دەخەنەوە بۆ سەدساڵی ترو بە دڵنیاییەوە شەبەحی سیاسیی و سێبەری گەورە دەبن لەم عێراقەدا ئیتر ناوی ڕاوێژکاریی بێت یان بریکاریی، بۆیە گرەوکردن لەسەر پاشەکشەی ئەمریکاو گۆڕانکاریی دراماتیکی لە خەیاڵ و یۆتۆپیا زیاتر هیچیتر نییە بۆ عێراق و کشانەوەی ئەمریکا بەو جۆرە هۆکارێک نابێ هێزێک یان گروپێکی میلیشیایی و مەزهەبیی بیەوێک بەتەنها عێراق بەڕێوە بەرێت و دیکتاتۆرییەتی زۆرینە فەرزبکاتەوە.
ئەمریکا لاوازکردن و گۆڕینی ئەو مۆدێلەی حەشدی شەعبی و وەلائیەکان و حەوزە ئاینیەکانی ویست تا پێڕاکێشی زیاتر نەکەن لە پرۆسەی بە حەشدکردن و میلیتاریزەکردنی دەوڵەت و بۆشی چوەسەر تا کوشتنی قاسمی سولەیمانی و مەهدی موهەندیس لە سەرەتای ساڵی 2020 و ئینجا پەڕوباڵکردنیان لە هەڵبژاردنەکانی 10/10/2021 و ئەوەندەی تر لاوازی کردن. ئینجا لە ئەگەری کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق مەرج نییە هاوکێشەکان بەو جۆرەبێت کە شیعەو گروپە چەکدارەکانیان بیری لێدەکەنەوە، یان گۆڕەپانەکە بەو جۆرە بەرەڵاو بێخاوەن بکرێت لە بەردەم لیواو کەتیبەکانی حەشدی شەعبی کە هەرگیز شتی وا ڕوونادات.
ئەمریکا تەکنیکی وردی هەواڵگریی و سەربازی زۆر بەهێز بەکاردەهێنێت لەم ناوچەیەداو بە ئاسانی پاشەکشە ناکات بەو شێوە تەقلیدییەو ئەگەر کردیشی تەسلیمی ئەو شیعەیەی ئێستای ناکات بە دڵنیاییەوە، ئەزموونی ئەفغانستان و تالیبانمان بینی، سوریای ئەسەدیشمان بینی کە هێشتا بەدیلی نییەو ئەمریکا گۆڕەپانەکە بە ئاسانی چۆڵ ناکات بۆ مۆدێلێک لە شیعەی نەکیرە. ئەمریکا پاشەکشەی کاتیی وەک تەکنیک و کارتی فشار بەکاردێنێت بۆ ملکەچپێکردنی ئێران لە گفتوگۆکانی دەوڵەتانی گروپی 5 + 1 و چەکە ناوکیەکانی ئێران لە ڤیەنناو گۆرینی ڕۆژهەڵاتی ناوین. چونکە ئەمریکا یان پاشەکشە ناکات یان کردی دەبێ شکستی ئەو مۆدێلە خراپە لە حوکمڕانی مەزهەبگەراکانی عێراق و سوریاو لوبنان و یەمەن ببینێت و بەدیل ئامادە بکات بۆ ئەوەی بە لای کەمەوە لەگەڵ ئەو واقیعەی ئێستا یان بەدیلەکانی خۆیدا سەدساڵ تەراتێن بکات و بمێنێتەوە لە ناوچەکە.