عێراقی پێنج سەرۆکایەتیەکە!

Kurd24

ئەوەی ڕوو ئەدات لە ئێستای عێراق، گەڕانەوەیە بۆ دۆخێکی پاسیڤ و دژە دیموکراسی و سەرگەردان، دۆخێک هیچ تێزو شیکردنەوەیەکی سیاسی و سۆسیۆلۆژیی ناتوانێت شیکاری بکات.

ئەگەر تەنها شیکار بۆ دۆخی سێ مانگەی دوای هەڵبژاردنەکانی 10ی 10ی 2021 بکەین دەزانین لەیەک کاتدا عێراق دابەش بووە بۆ چەند مۆدێلێکی بەڕێوەبردن و فرەبلۆکیی و چەندین ئایدیا و سەرۆکایەتی ئایدۆلۆژیی و تائیفی و مەزهەبیی حوکمی دەکەن. هەمانکات  لە واقیعدا هیچ سەرۆکایەتیەک وەک کارایی و بڕیاری سیاسیی بوونێکی ئەنتۆلۆژیی نەماوەو بۆشاییەکی یاسایی و دەستوریی و نوێنەرایەتی و تەشریعیی و دادوەریی و جێبەجێکردن هەیەو حکومەتی کاربەڕێکەر و پرۆکسییەکان (الوکیل) وڵات بەڕێوە دەبەن.

ئێستا بەدەر لە سێ سەرۆکایەتیەکە، سەرۆکایەتی دادگای باڵای فیدراڵی و دەستەی باڵای حەشدی شەعبیی و تەنانەت مەرجەعیەت و خێزانە گەورەکانی نەجەف حوکمی عێراق دەکەن و هەر کردەو هەنگاوێک بیانەوێت دەیگرنەبەرو بە پێچەوانەشەوە تانە لە هەموو کردەو هەنگاوێکیش دەگرن بەدڵیان نەبێت، وەک ڕەتکردنەوەی دەرەنجامەکانی هەڵبژاردن و تانەدان و سڕکردنی دەستەی هەڵبژێردراوی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران و دەنگۆی رەتکردنەوەی پرۆسەی هەڵبژاردن و دووبارەکردنەوەی کە ڕۆژەڤی گەرمە.

تەنانەت  دادگای باڵای فیدراڵی ئێستا ئەوەتا لەژێر هەژموونیی میلیتاریانەی حەشدی شەعبیی و وەلائی و کەتیبەو لیواکانیان و بە ئاماژەکانی ئەوان دەجوڵێنەوەو پرۆژەکان تەبەنیی دەکەن.

بەڵام ئایا دادگای فیدراڵیی، بۆ هەموو گەندەڵیی و بەهەدەردان و پاڵاوگەی نایاسایی و سپیکردنەوە پارەو بێئەرزشکردنی دەسەڵاتی جێبەجێکردن و سەوداکاریی وەزارەتەکان و جوڵەی سەربازو کۆدەتاکان و هێرش بۆ ماڵی سەرۆک وەزیران و ناوچەی سەوزو تیرۆرەکان و ئاریشەکانی تر بۆچی ئاوا بە خێرایی نایەتەدەنگ؟

ئایا سەبارەت بەو هەڕەشانەی ساڵانی ڕابردوو کرانەسەر هەرێمی کوردستان و بەر هێرشی سەربازی و درۆن و موچەو بودجە بڕین و تاد کەوت . تا چەند هاتە دەنگ و تانەیدا لە هێرشەکان و کەوتە مەتەرێزی بەرگریی؟

بەپێی یاساكانی بەرێوەبردنی دەوڵەت بۆ ماوەی گواستراوە، لە سەردەمی پۆل بریمەر حاكمی مەدەنی ئەمریكا لە عێراقی 2003  کە لە 9 دەروازە و 62 مادە پێک هاتوە، لەگەڵ مادەكانی دەستووری 2005 ی دوای ماوەی گواستراوە كە گشتپرسیی بۆ كراو لە 6 دەروازە و 144 مادە پێک هاتوە، کە نەتەوەو قەوارەی كوردیی لە هەردووكیدا وەك جڤاک و پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق دەستیشانكراوەو مافی ژیان و ئارامییان پێ دراوە؟

باشە دادگای فیدڕاڵی ئەو هەموو ساڵە بۆچیی نەیپرسی هەرێمی فیدراڵ، پەرلەمانەكەی و حكومەتەكەی، زمان و كولتوور و خاكەكەی، کە بە توخمی بنچینەیی و پێكهێنەری سەرەكیی دەستوری دەوڵەتی عێراق ناسێنراوە و هەژماركراوەو ماف و خواستە نەتەوەیی و نیشتیمانی و دارایی و كارگێڕییەكانی بە یاساكانی حكومەتی فیدراڵیی چەسپاوە و دانی پێدا نراوە، بۆ لە دەستێوەردانەکان و سوکایەتیەکان نەیپاراست؟ تەنانەت بەپێی ئەو بنەمایانە نابێت دەستكاریی و هەمواری مادەكانی بكرێت و زیان بە قەوارەكەی بگات بەڵام کارگەیشتە ئەو ڕادەیەی پۆلیسی فیدراڵی وەک چاودێر بنێرنە فرۆکەخانەو دەروازەکان؟

کەواتە ڕوونە، پرسەکە زیهنییەتی فاشیزمی مەزهەبییە نەک پاراستنی دەستورو سەروەری عێراق و یەکپارچەیی، دۆخەکە بۆ ئامادەسازییە بەرەو سێبەرێکی ئامادەی تاکڕەویی و کۆدێتاو ڕزگارکردنی ئەو شکستەی هات بەسەر گروپە چەکدارە میلیشیاکاندا لە هەڵبژاردنی پێشوو نەک شەرعیی نەبوونی هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆکایەتی!

بۆیە تا ئەو مۆدێلەی حەشدی شەعبی و زیهنیەتی ویلایەتی فەقیهو حەوزە ئاینیەکان گۆڕانی بەسەردا نەیەت، بەتایبەتی پرۆسەی بە حەشدکردن و میلیتاریزەکردنی دەوڵەت، عێراق دۆخی لە ئێستا باشتر نابێ و سەرۆکایەتیەکانی زیاد دەکات و بێکاریگەر دەمێنێتەوە. بە کورتی دەبێت عێراق شەرعیەتی دیموکراسی و زیهنیەتی مەدەنی و یاساکان بەڕێوەی بەرێت و میتۆدەکەی خۆی بگۆڕێت بە ئاراستەی کرانەوەو دیموکراسی زیاتر و کارکردن بە میکانیزمی دەستاودەستی دەسەڵات. چونکە عێراق نابێ لە ئێران بچێت و ناشبێت تەسلیمی ئەو ئیرادەیە بێت.