قەوارەی هەرێم نا ئەوانیتر لەمەترسیدان

Kurd24

مامەڵەیەکی نابەرپرسانە لەلایەن نوخبەیەک لە ناوەندە میدیاییەکان دروستکراوە، گوایە دەنگۆی مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێمی کوردستان هەیە، بەتایبەت لەپاش هێرشە موشەکییەکان و ناکۆکییەکانی بەغدا و هەرێم. بەشێک لەچاودێرانیش بە پێچەوانەوە دۆخی ئێستا بەدەرفەت دەزانن. لێرەدا بەخوێندنەوەی دۆخەکە؛ چەند گریمانەیەک دەخەمەڕوو، چونکە هەریەک لەو بابەتانەی سەرەوە رەهەندی جیاوازیان هەیە و پەیوەستی یەکتر نین.

هەرێمی کوردستانی عێراق، ئێستا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەڵگری پێناسەیەکە؛ خۆیان وتەنی (KRG) ئاکتەرێکی نادەوڵەتی بەهێز، گرنگ و دڵخوازە. بۆیە لەپێناو ئەوەی هەرێم بەدەستی هێناوە پارێزگاری لێدەکرێت. سەرەڕای بڕێکی زۆری بەشداری KRI لە پەیوەندی دیبلۆماسی و بەشداری لە کۆڕبەندە ئابووری و ناوەندە سیاسییەکانی جیهان، دوو رووداوی کاریگەر لەسەر ئاستی جیهان کوردستانی وەک ئاکتەرێک لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پێناسە کردەوە؛ بەشداری کورد و پێشمەرگە لە هاوپەیمانیەتی دژی داعش. هەروەها بەشداری مەسرور بارزانیش لە کۆڕبەندی وزەی جیهانی (ئەنجومەنی ئەتڵەسی) روئیای کوردستانی لەسەر داهاتووی وزە و توانای هەرێمی سەبارەت بەگازی سرووشتی خستەڕوو، لەو کۆبوونەوە نێودەوڵەتییەدا ئەم پێناسەیەی هەرێمی بەهێزتر کرد[1]، لەکاتێکدا پڕۆژەی پشت نەبەستن بە گازی رووسیا ئەولەویەتی رۆژئاوایە.

لە پاش زنجیرەیەک هێرشی ‌مووشەکی لە ئێرانەوە بۆ هەرێمی کوردستان، ئەم هەفتەیە جیاوازتر و بۆ جاری سێیەم هێرش کرایە سەر کێڵگەی نەوتی کۆرمۆر لە دەڤەری سلێمانی، هەرچەند هیچ لایەنێک بەرپرسیارەتی ئەم هێرشەی لەئەستۆ نەگرتووە، بەڵام هۆکارەکەی دەکرێت پێشکەوتنی کەرتی وزەی کوردستان بێت، ئامانجەکەی وەستاندنی ئەم پێشکەوتنە بێت، ئەمه‌ریکاش ‌بە توندی دژی هێرشەکەی کێڵگەی نەوتی کۆرمۆر بەیاننامەی دەرکرد و بە قبووڵنەکراو وەسفی کرد، هەروەها رایگەیاند لەگەڵ هاوبەشەکەیان لە کوردستان لە دژی ئەو هێرشانە دەوەستنەوە[2].

بۆچی کێڵگە نەوتی و غازییەکان بەئامانج دەگیرێت؟

بە گریمانەیی: وەڵامێکی سادە، کێبڕکێیی دوو هەناردەکاری وزەیە (ئێران و کوردستان) بۆ عێراق و تورکیا. چەند ساڵێکە بەڕێککەوتن ئێران پێداویستییە غازیەکان بۆ عێراق هەناردە دەکات، کە بەشێکی زۆری بۆ پێداویستی کارەبایە، پارەیەکی باشی لێی دەست دەکەوێت. هەرچەند لەهەرکاتێکدا ئێران بیەوێت کێشە بۆ کۆمەڵگەی عێراق دروست بکات، دەتوانێت ئەم هەناردەی غازە دوابخات یان رابگرێت، سەرەنجام بێ کارەبایی و بێ ئاوی روو لە عێراقی بەدبەخت دەکات، چونکە ''بەغدا زۆربەی گازی سرووشتی خۆی دەسووتێنێت، کە بەرهەمێکی لاوەکی دەرهێنانی نەوتە (بە گازی تەڕ وەسف دەکرێت) و زۆر کەم لە کێڵگە گازییە (وشکەکان)ی خۆی بەکاردەهێنێت، هەر لەبەر ئەمەشە کە نزیکەی 30 بۆ 35%ی ئەو گازەی کە بۆ کارەبا پێویستی پێیەتی، پشت بە ئێران دەبەستێت''[3]. 

ئەمڕۆ ئێران چاوی لەوەیە هەرێمی کوردستان توانای دابینکردنی ئەو غازەی هەیە بۆ بەغداد بەشێوەیەکی باشتریش، بۆیە ئەگەر گازی کوردستان هەناردەی عێراق بکرێت، زیان بە ئابوورییەکەی دەگات، هەر غازێکی کوردی بۆ بەغدا بڕوات، ئێران قازانجێکی گەورە لەدەست دەدات. ''وەک بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای دانا غاز پاتریک ئالمان-وارد، لە مانگی شوباتدا بە رۆژنامەنووسانی وت، کە توانای یەدەگیان هەیە بۆ دابینکردنی گازی پێویستی حکومەتی فیدراڵی لەڕێگەی کێڵگەی کۆرمۆرەوە بۆ بۆری جامبور"[4].

 هەروەها ئێران هەناردەکارێکی زۆری گازی سرووشتییە بۆ تورکیا. ''لە ساڵی 2020دا هەناردەی گازی سرووشتی ئێران بۆ عێراق و تورکیا لەسەدا 64 و لەسەدا 33 بووە'' [5]. بە واتایەکی دیكه‌، بە کردەوە هەموو هەناردەی غازی ئێران دەچێتە عێراق و تورکیا. لەملاوە بڕیارە حکومەتی هەرێم لەوێش کێبڕکێ لەگەڵ تاران بکات. کۆمپانیا بەرهەمهێنەرەکانیش داوا لە حکومەتی هەرێم دەکەن بە خێرایی رێککەوتنی هەناردەکردن لەگەڵ تورکیا و بەغدا واژۆ بکات. هەربۆیە لەڕوانگەی تارانەوە، نابێت کوردستان لەو بابەتدا بە هیچ شێوەیەک پێشوازی لێبکرێت.

کۆتایی

تیڕوانینەکان لەسەر داهاتووی گازی سروشتی دەریدەخەن، کوردستان بەهۆی توانای بەرهەمهێنانی وزە و کاریگەربوون لە پێگەی نێودەوڵەتیدا، نەک لەمەترسیدا نییە، بەڵکو لەسەر رێگایەکی دریژخایەنی پێشکەوتندایە. غازی کوردستان دەتوانێت، ئەگەر هەمووی نەبێت؛ ئەوا بەشێکی زۆری، عێراق لە پشتبەستنی بە ئێران لە غاز بۆ کارەبا رزگار بکات، هەروەها دابینکردنی غازی کورد بۆ تورکیاش لەلایەن تارانەوە وەک کێبڕکێیەکی نیگەرانکەر سەیردەکرێت.

جگەلەوەش، پێشبینی دەکرێت؛ لە داهاتوویەکی نزیكدا  وزەی کوردستان بچێتە بازاڕی وزەی جیهانی و بێتە بەشێکە لەپلانی وزەی رۆژئاوا، بێگومان نابێتە بەدیلی هێچ وڵاتێک، بەڵام دەکرێت ببێتە بڕێکی باش لە جێگرەوەی ئەو گازەی لە رۆژئاوا کەم دەکات. لەوەش گرنگتر، ئەگەر عێراق لە ئایندەی پێداویستییە غازییەکانی بڕوانێت، کوردستان لە زۆر رووەوە باشترین بژاردەیە بۆ هاوردەکرنی غاز لێی. بۆیە ئەوە قەوارەی هەرێم نییە لە مەترسیدایە، بەڵکو ئەوانیترن لەمەترسیدان.  

سه‌رچاوه‌:

1- https://www.atlanticcouncil.org/commentary/transcript/the-kurdistan-region-of-iraq-is-willing-to-make-up-for-energy-shortfalls-in-europe-says-prime-minister/

2- https://www.state.gov/attacks-on-iraqi-kurdistan-region/

3- https://www.gisreportsonline.com/r/kurdish-energy-competition-iran/

4- https://www.danagas.com/media/press-releases/

 5- https://www.gisreportsonline.com/r/kurdish-energy-competition-iran/