کورد و پەیوەندییەکان لەگەڵ ئەمەریکا
لەم چەند رۆژەی رابردوو پرسی گوتارێک لە فۆرن پۆلەسی کە هەرێمی کوردستانی بە "لاواز" وەسف کردبوو، هەرچەندە گوتارێکی بێ بنەما و دوور بوو لە ئیتیکی رۆژنامەوانی و بێ سەرچاوەیی، لەوەش کارەساتتر لەلایەن ئێرڤن هیکس، کونسوڵی ئەمەریکا لە هەولێر لە ئەکاونتە تایبەتییەکەی خۆی شەیری کردبوو، مشتومڕێکی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا بەڵام هەر زوو کونسڵی ئەمەریکا سەردانی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستانی کرد و جەختی لە پتەوکردنی پەیوەندییەکانی ئەمەریکا و هەرێمی کوردستان کردەوە. هەروەها ئەو پۆستەی لە ئەکاونتە تایبەتییەکەی سڕییەوە چونکە ئەمە دژی پڕەنسیپە دیپلۆماسییەکانە کە هیچ دیپلۆماتکارێک بۆی نییە دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆیی هیچ وڵاتێکی دیکە بکات، بەڵکو تەنیا رۆڵی چاودێری بەرژەوەندی وڵاتەکانی خویان هەیە نەک شتی دیکە.
ئەم کارە هەر زوو بووە جێی دڵخۆشی هێزە ئۆپۆزیسیونەکان بە یەکێتی نیشتمانی کوردستانەوە کە بەشێکی سەرەکی پێکهێنەری کابینەی نۆیەمە، بەڵام لە هەمانکاتدا رووبەڕووی رەخنەیەکی زۆری هاووڵاتییان بووە و جارێکی دیکە دیاربوو کە حزبە بەناو سۆسیال دیموکراتەکە تەنیا لە دابەشکردنی سەرکەوتنەکان خۆیی بە هاوبەش دەبینێت نەک لە پاراستنی قەوارەی هەرێم و هێرشە دەرەکییەکان و لەگەڵ هاووڵاتییە رەسەنەکانی خۆی نەوەستا کە ئەمەش بەرپرسیارەتییان لە هەبوون و پاراستنی ئەم نیشتمانە دەخاتە ژێر پرسیار. هەر لەم روودانەدا دیاربوو کە تاکە سەرکردە کە هاووڵاتییە رەسەنەکان لە دەوری کۆدەبنەوە بۆ هەر بەرگرییەک لە سەروەری نیشتمان جەنابی سەرۆک بارزانی و درێژەپێدەری ئەو رێبازە کاک مەسرور بارزانییە.
گەر چاوخشاندنێک بکەین لەسەر چۆنیەتی دانانی نەخشە رێگاکان لەلایەن ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا گرنگە لەبیرمان بێت کە ئەمەریکا قەوارەیەکی هاوچەشن نییە کە ئەجێندا یان ئامانجێکی یەکگرتووی هەبێت. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا لە چەندین دامەزراوە و ئەکتەر و بەرژەوەندی جۆراوجۆر پێکدێت کە زۆرجار تێڕوانین و ئەولەویەتی جیاوازیان هەیە، بۆ نموونە چەندەها جار زەقی جیاوازی نێوان وەزارەتی بەرگری ئەمەریکا کە بە پنتاگۆن ناسراوە لەگەڵ وەزارەتی دەرەوەی ئەو وڵاتە بووەتە جێگای مشتومڕی میدیا ناوخۆیی و بیانییەکان.
کاتێک باس لە پرسی دوو روویی لە کردەی نێودەوڵەتی ئەمریکادا دەکرێت، کۆمەڵێک هۆکار هەن کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێن. فاکتەرێک ئەوەیە کە ئەمەریکا مێژوویەکی دوورودرێژ و ئاڵۆزی هەیە لە سیاسەتی دەرەوەدا، کە هەم هاوکاریی و هەم ناکۆکی لەگەڵ وڵاتانی دیکە و ئەکتەرەکانی دیکەی تێدایە. لە هەندێک بارودۆخدا دەکرێت گرژی لە نێوان بەرژەوەندییە جیاوازەکان لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریکادا دروست بێت، ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی کردەی جیاواز بەپێی ئەوەی کام دامەزراوە یان ئەکتەر زۆرترین کاریگەری لەسەر ئەو پرسە تایبەتە هەیە.
فاکتەری دیکە ئەوەیە کە سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریکا زۆرجار وابەستەی رەچاوکردنی ستراتیژی ئاڵۆزە کە کۆمەڵێک فاکتەری تێدایە، لەوانە بەرژەوەندییەکانی ئاسایشی نیشتمانی، رەچاوکردنی جیۆستراتیژی، بەرژەوەندییە ئابوورییەکان و ڕەچاوکردنی ئایدیۆلۆژی. هەندێک جار ئەم هۆکارانە دەتوانن ببنە هۆی کردەوەی دژبەیەک کە دەتوانرێت وەک دوو روویی یان دوو ستانداردی هەستیان پێبکرێت.
گرنگە تێڕوانینێکی رەخنەگرانەمان هەبێت بۆ سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریکا و ئاگاداری ئەوە بین کە ئەمەریکا وەک هەموو وڵاتانی دیکە بە پلەی یەکەم لەسەر بنەمای بەرژەوەندییەکانی خۆی مامەڵە دەکات. بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە کە مرۆڤ خۆی لە پەیوەندی لەگەڵ ئەوان بەدوور بگرێت.
زۆرێک لە وڵاتان پەیوەندییان لەگەڵ ئەمەریکا لەسەر بنەمای بەرژەوەندی و بەها هاوبەشەکان هەیە و زۆر بوار هەیە کە هاوکاری نێوان وڵاتان دەتوانێت سوودی هاوبەشی هەبێت. هەروەها ئەمەریکا رۆڵێکی بەرچاوی هەیە وەک ئەکتەرێکی جیهانی لە زۆرێک لە پرسە نێودەوڵەتییەکاندا، بۆیە زۆرجار پێویستە هاوکاری لەگەڵ ئەمەریکا بکرێت بۆ چارەسەرکردنی کێشە جیهانییەکان.
لە هەمان کاتدا گرنگە ئاگاداری ئەوە بین کە ئەمەریکا دەتوانێت بە شێوەیەک مامەڵە بکات کە لەگەڵ بەرژەوەندی و بەهاکانی خۆیدا ناکۆک بێت و مرۆڤ دەبێت ئامادە بێت بۆ تەحەدا و دژایەتیکردنی کردەوەکانی ئەمەریکا لە کاتی پێویستدا. هەروەها گرنگە بەدوای هاوسەنگییەکدا بگەڕێین لەنێوان پێشخستنی بەرژەوەندییەکانی خۆی و هاوکاریکردن لەگەڵ ئەمەریکا و وڵاتانی دیکە بۆ گەیشتن بە ئامانجە هاوبەشەکان.
بەم شێوەیە وڵاتان بە تایبەتی کورد لە کاتی مامەڵەکردن لەگەڵ ئەمەریکادا وریا و هۆشیار بێت، هەروەک چۆن لە کاتی مامەڵەکردن لەگەڵ هەر وڵاتێکی دیکەدا پێویستە وریا و هۆشیار بێت. بەڵام ئەوە بەو مانایە نییە کە ناتوانیت متمانەت بە ئەمەریکا هەبێت یان بە تەواوی خۆت لە پەیوەندی لەگەڵ ئەوان بەدوور بگرێت.
ئایا ئەمە بە مانای ئەوە دێت کە نابێ کورد بڕوای بە کارکردنی لەگەڵ ئەمەریکا بێت؟
چارەسەرێکی سادە بۆ ئەم پرسیارە نییە، چونکە پەیوەستە بە بارودۆخی تایبەتی پەیوەندیدار و بەرژەوەندی و ئامانجەکانی پەیوەست بەو پرسیارە. بەڵام بەگشتی گرنگە ستراتیژێک هەبێت بۆ بەڕێوەبردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئەمەریکا و ئەم ستراتیژە لەسەر بنەمای ئەم پرسانەی خوارەوە بێت:
بایەخ بە بەرژەوەندی و بەهاکانی خۆت بدە: گرنگە کورد بیرۆکەیەکی روون هەبێت لەسەر بەرژەوەندی و بەهاکانی خۆی و پلانی هەبێت بۆ چۆنیەتی بەرەوپێشبردنی. ئەمەش بەو مانایەیە کە مرۆڤ دەبێت ئامادەبێت بۆ تەحەدای ئەمەریکا و وڵاتانی دیکە کاتێک کارەکانیان لەگەڵ بەرژەوەندی و بەهاکانی خۆیدا ناکۆکە.
بەدوای هاوکاری و دیالۆگدا بگەڕێ: هەرچەندە ئەمەریکا رەنگە بەشێوەیەکی پێچەوانەی بەرژەوەندی و بەهاکانی مرۆڤ مامەڵە بکات، بەڵام زۆرجار پێویستە هاوکاری لەگەڵ ئەمەریکا بکرێت بۆ چارەسەرکردنی کێشە جیهانییەکان. گرنگە بەدوای هاوکاری و دیالۆگ لەگەڵ ئەمەریکادا بگەڕێین بۆ ئەوەی ئامانجە هاوبەشەکان بگەین، بەڵام لە هەمان کاتدا ئاگاداری کارەکانی ئەمەریکا بن و پلانێکیان هەبێت بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەگەری دژبەیەک.
دروستکردنی هاوپەیمانی: دروستکردنی هاوپەیمانی لەگەڵ وڵاتانی دیکە کە هاوبەشی بەرژەوەندی و بەهاکانی مرۆڤن، دەتوانێت رێگەیەک بێت بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی لە بەرامبەر ئەمەریکا و زلهێزەکانی دیکە. مرۆڤ بە هاوکاری لەگەڵ وڵاتانی دیکە دەتوانێت کاریگەری و کارەکتەری خۆی لە بابەتە نێودەوڵەتییەکان زیاد بکات.
سەرنج لەسەر چارەسەرە فرەلایەنەکان: چارەسەری فرەلایەنە کە لەسەر بنەمای هاوکاری نێوان چەند وڵاتێک دامەزراوە، دەتوانێت رێگەیەک بێت بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی ئەمەریکا و دڵنیابوون لەوەی کە چەندین دەنگی لە چوارچێوەی نێودەوڵەتیدا دەبیسترێت. کورد بە پشتیوانی لە چارەسەرە فرەلایەنەکان دەتوانێت ئەگەرەکانی گەیشتن بە چارەسەرێکی دادپەروەرانە و بەردەوام بۆ پرسە نێودەوڵەتییەکان زیاد بکات.
بە کورتی، گرنگە ستراتیژییەکی هاوسەنگ هەبێت بۆ بەڕێوەبردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئەمەریکادا، کە لەسەر بنەمای تێکەڵەیەک بێت لە بەهادان بە بەرژەوەندی و بەهاکانی مرۆڤ، بەدوای هاوکاری و دیالۆگ، دروستکردنی هاوپەیمانی و گرنگیدان بە چارەسەری فرەلایەنە.