سەرکەوتنی ئەردۆغان لە هەڵبژاردنەکاندا: کاریگەرییە ئەگەرییەکانی لەسەر سیاسەتی ناوخۆ و دەرەوەی تورکیا
ڕەجەب تەیب ئەردۆغان جارێکی دیکە لە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی تورکیا سەرکەوتنی بەدەستهێنا و پێدەچێت ئەمە کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر سیاسەتی ناوخۆ و دەرەوەی ئەو وڵاتە هەبێت.
سیاسەتە ئابوورییەکانی ئەردۆغان پێشتر ڕەخنەی زۆری لێ گیراوە کە پۆپۆلیستییە و مەترسی لەسەر سەقامگیری ئابووری تورکیا دروست دەکات. دوای سەرکەوتنی هەڵبژاردنەکان، دەکرێت چاوەڕوان بکرێت کە ئەردۆغان بەم هێڵە بەردەوام بێت. ئەمەش بەو مانایەیە کە گەشەی ئابووری لە پێشینەی هەڵاوسان و سەقامگیری دارایی دادەنێت. ئەمەش دەتوانێت لێکەوتەی نەرێنی بۆ لیرەی تورکی هەبێت کە لە ساڵانی ڕابردوودا پێشتر ناجێگیری هەبووە و دەتوانێت ببێتە هۆی دابەزینی زیاتری بەهای دراوی تورکی. لە هەمان کاتدا دەکرێت چاوەڕوان بکرێت کە ئەم سیاسەتە لە نێو دەنگدەرانی ئەردۆغاندا جێی بایەخ بێت، کە سوودیان لە سوودە ئابوورییەکانی گەشەسەندنی خێرا وەرگرتووە.
سەبارەت بە پەیوەندییەکان لەگەڵ ئەمریکا و ناتۆ، سەرکەوتنی ئەردۆغان بە ئەگەرێکی زۆرەوە دەتوانێت گرژییەکان زیاتر بکات. ئەردۆغان پێشتر بە کڕینی سیستمی بەرگری مووشەکی ڕوسی نادڵنیایی دروستکردبوو، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی تورکیا لە پرۆگرامی F-35 ڕابگیرێت. ئەگەر ئەردۆغان بەردەوام بێت لە هەنگاونان کە بە نزیکبوونەوەی لە ڕووسیا هەست پێدەکرێت لەسەر حیسابی هاوپەیمانییەکەی لە ناتۆ، ئەمە دەتوانێت گرژی زیاتری لێبکەوێتەوە.
بۆ هەدەپە و کورد لە تورکیا، سەرکەوتنی ئەردۆغان دەتوانێت بە مانای بەردەوامی سەردەمی تەحەدا بێت. پێشتر ئەردۆغان و پارتەکەی ئاکپارتی بە سەرکوتکردنی فەزای سیاسی هەدەپە و سەرکوتکردنی مافەکانی کورد تۆمەتبار کرابوون. ئەگەڕ ئەڕدۆغان بەم سیاسەتەوه به ڕدەوام بێت، دەتوانێت ببێتە بەهۆی زیادبوونی گرژی و نائارامی له ناوچەکانی باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا.
بۆ هەدەپە و کورد لە تورکیا، سەرکەوتنی ئەردۆغان دەتوانێت بە مانای بەردەوامی سەردەمی تەحەدا بێت.
لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتیشدا ئەردۆغان ڕووبەڕووی کۆمەڵێک تەحەددا دەبێتەوە. پێویستی بە هاوسەنگکردنی پەیوەندییەکانی تورکیا لەگەڵ هەردوو وڵاتانی ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵات هەیە، لە هەمان کاتدا باشتر سیاسەتی ناوخۆ بەڕێوەببات. ئەمەش پێویستی بە کردەوەیەکی هاوسەنگکردنی لێزانانە دەبێت، بەڵام ئەگەری ئەوە هەیە سەرکەوتنەکەی ئەو متمانەیەی پێببەخشێت کە پێویستە بۆ گەشتکردن بەم ئاوە جیۆپۆلیتیکییە ئاڵۆزانەدا. دوای سەرکەوتنی ئەردۆغان لە هەڵبژاردنەکاندا، دەتوانین چاوەڕێی ئەوە بکەین کە بەردەوام بێت لە سیاسەتی دەرەوەی پێشووی کە بە تێکەڵەیەک لە پراگماتیزم و ناسیۆنالیزم تایبەتمەند بوو. پێدەچێت پەیوەندییەکانی تورکیا لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و یەکێتی ئەوروپا ئاڵۆز و زۆرجاریش گرژی بمێنێتەوە، بەڵام لە هەندێک بواردا بوار بۆ هاوکاریش هەیە.
لە ڕووی پەیوەندییەکانی تورکیا لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ، پێدەچێت ئەردۆغان بەردەوام بێت لە هەڵوێستی بەهێزی بەرامبەر ئەو وڵاتانەی کە بە مەترسی ئەمنی دەزانێت بەتایبەت سووریا و عێراق. لەوێدا دەتوانین چاوەڕوانی ئەوە بین کە تورکیا بەردەوام بێت لە ئۆپەراسیۆنەکانی دژی گرووپە کوردییەکانی وەک پەکەکە کە تورکیا وەک تیرۆریست دەیبینێت. هەروەها پێدەچێت ئەردۆغان بەردەوام بێت لە هەوڵدان بۆ ئەوەی کاریگەری لەسەر قوبرس دروست بکات، ئەمەش پرسێکە کە بووەتە هۆی گرژی لەگەڵ یۆنان.
لە پەیوەندی لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا، پێدەچێت ئەردۆغان بەردەوام بێت لە هەوڵدان بۆ هاوسەنگکردنی بەرژەوەندییە ئابووری و سیاسییەکانی تورکیا. لەلایەک بەردەوام دەبێت لە هەوڵدان بۆ دانوستان لەسەر ڕێککەوتنێکی بازرگانی لەبارتر لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا کە ئەمەش بۆ ئابووری تورکیا گرنگە. لە لایەکی دیکەوە، پێدەچێت بەردەوام بێت لە تەحەدای یەکێتی ئەوروپا لە پرسەکانی پەیوەست بە دیموکراسی و مافەکانی مرۆڤ، کە دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی گرژی. جگە لەوەش پێدەچێت کۆچکردن وەک پرسێکی ناوەندی لە پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و یەکێتی ئەوروپادا بمێنێتەوە.
لە ڕووی ئاماژە تیۆرییەکانەوە، ڕیالیزم لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان دەتوانێت سوودی هەبێت بۆ تێگەیشتن لە سیاسەتی دەرەوەی ئەردۆغان. ڕیالیزم دەڵێت دەوڵەتەکان بە پلەی یەکەم بەهۆی بەرژەوەندییە ئەمنییەکانی خۆیانەوە دەجوڵێن، و هەوڵدەدەن زۆرترین دەسەڵاتی خۆیان بۆ پاراستنی ئەو بەرژەوەندییانە بەدەستبهێنن. ڕەنگە ئەم تیۆرە یارمەتیدەر بێت بۆ ڕوونکردنەوەی ئامادەیی ئەردۆغان بۆ بەکارهێنانی دەسەڵات و نفوزی تورکیا لە ناوچەکەدا، هەروەها دژایەتیکردنی بۆ ئەوەی بە دەستوەردانی دەرەکی لە کاروباری ناوخۆی تورکیادا هەستی پێدەکات. لە هەمان کاتدا بونیادگەرایی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ئەوەی تێبگەین کە چۆن ئەردۆغان ناسیۆنالیزم بەکاردەهێنێت بۆ شەرعیەتدان بە سیاسەتی دەرەوەی خۆی. بونیادگەرایی جەخت لەسەر گرنگی بیرۆکە و شوناسەکان دەکاتەوە لە داڕشتنی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان و ئەردۆغان زۆرجار بانگەوازی شانازی و سەربەخۆیی نەتەوەی تورکیای کردووە بۆ پاساوهێنانەوە بۆ بڕیارەکانی سیاسەتی دەرەوەی خۆی.