سه‌ڵاح بووشی: حكومه‌تی عێراق هه‌وڵی زیادكردنی سه‌رچاوه‌كانی داهات ده‌دات
K24 - هەولێر:
سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی لیژنه‌ی دارایی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق هه‌وڵی زۆری دا بۆ ئه‌وه‌ی كورتهێنان له بوودجه‌ی گشتیدا كه‌م بكاته‌وه، به‌ڵام له هه‌وڵه‌كه‌یدا سه‌ركه‌وتوو نه‌بوو، بوودجه به بڕی 63 تریلیۆن و 275 ملیار كورتهێنانه‌وه په‌سند كرا.
له‌و باره‌یه‌وه جه‌مال كۆچه‌ر، ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی له لیژنه‌ی دارایی تایبه‌ت به كوردستان24 رایگه‌یاند، ئه‌و ژماره‌یه ته‌نها خه‌مڵاندنه و له كاتی دابه‌زینی نرخی نه‌وت كێشه بۆ حكومه‌تی عێراق دروست ده‌كات و په‌یوه‌ندی به به‌رزبوونه‌وه و دابه‌زینی به‌های دیناره‌وه نییه.
له‌لایه‌كی دیكه‌وه سه‌ڵاح بووشی، راوێژكاری سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق به كوردستان24ـی راگه‌یاند، حكومه‌تی عێراق كار ده‌كات له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ی خه‌رجییه‌كان، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌یش سیاسه‌تێكی به‌هێز په‌یڕه‌و ده‌كات، گوتیشی، یه‌كێكی دیكه له ئه‌ركه سه‌ره‌كییه‌كانی حكومه‌ت زیادكردنی سه‌رچاوه‌كانی داهاته، كه ئه‌مه‌یش ده‌بێته هۆی كه‌مردنه‌وه‌ی كورتهێنان.
ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له 11ـی حوزه‌یرانی 2023، پڕۆژه‌یاسای بوودجه‌ی په‌سند كرد، له ئێستادا دوای واژۆكردنی له‌لایه‌ن له‌تیف ره‌شید، سه‌رۆككۆماری عێراقه‌وه، له ده‌ستی حكومه‌ت دایه بۆ ئه‌وه‌ی كورتهێنان كه‌م بكاته‌وه. هاوكات شاره‌زایانی بواری ئابووری رایده‌گه‌یه‌نن، هه‌ر چه‌نده حكومه‌ت دوا بكه‌وێت له پڕكردنه‌وه‌ی ئه‌و كورتهێنانه، ئه‌وه‌نده‌یش زیانی به‌رده‌كه‌وێت.
ئێوارەی رۆژی یەکشەممە (11ـی حوزەیرانی 2023) دانیشتنی ژمارەی (31)ـی ئەم خولەی پەرلەمانی عێراق بە ئامادەبوونی 229 پەرلەمانتار و بە سەرۆکایەتی محەممەد حەلبووسی، سەرۆکی پەرلەمانی عێراق بۆ درێژەدان بە دەنگدان بە پرۆژەیاسای بودجە دەستیپێکرد.
لەسەرەتای دانیشتنەکە پەرلەمانی عێراق خوێندنەوەی دووەمی بۆ پێشنیازەیاسای هەموارکردنەوەی دووەمی یاسای گۆڕینی ئەندامانی پەرلەمان ئەنجامدا، دوای ئەوەش دەنگدان لەسەر ماددەکانی پرۆژەیاسای بودجە بۆ ساڵەکانی (2023، 2024 و 2025) دەستیپێکرد.
درەنگانی شەوی (8ـی حوزەیرانی 2023) پەرلەمانی عێراق بە ئامادەبوونی 258 پەرلەمانتار لە کۆی 329 پەرلەمانتار دەستی بە دانیشتنی تایبەت بە دەنگدان بە پرۆژەیاسای بودجەی گشتی کرد کە پێشتر دوو خوێندنەوەی بۆ کرابوو، دوای ئەوەی لە رۆژی (13ـی ئاداری 2023) لەلایەن ئەنجوومەنی وه‌زیرانی عێراقەوە پەسەندکرا و رەوانەی پەرلەمانی عێراقی کرد.
رۆژی هەینیش (9ـی حوزەیرانی 2023)، دوای دووجار دواخستن، دانیشتنی پەرلەمانی عێراق بۆ پرۆسەی دەنگدان لەسەر پرۆژەیاسای بودجە درێژەی پێدرا و ماددەکانی (دووەم، نۆیەم، دەیەم، یازدەیەم، دوازدەیەم، سێزدەیەم، هەژدەیەم، نۆزدەیەم، بیستەم، بیست و یەکەم، بیست و سێیەم و بیست و چوارەم) پەسەندکران و دەنگدان لەسەر ماددەکانی (چواردەیەم، پازدەیەم، شازدەیەم و حەڤدەیەم) دواخرا.
لە دانیشتنی شەوی (10ـی حوزەیرانی 2023)، بە ئامادەبوونی 241 پەرلەمانتار، پەرلەمانی عێراق درێژەیدا بە دانیشتنەکانی بۆ دەنگدان لەسەر پرۆژەیاسای بودجە، دوای پەسەندکردنی ماددەی 14، ماددەکانی 25 تا 41 بە زۆرینەی دەنگ پەسەندکرد.
رۆژی (13ـی ئادار/مارسی 2023)، ئەنجوومەنی وه‌زیرانی عێراق ره‌شنووسی پڕۆژه‌یاسای بودجه‌ی فیدراڵی په‌سه‌ندكرد، کە زیاتر لە 198 ترلیۆن دینارە و ئاماژەبەوەشکراوە، وەک بەشێک لە رێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان رۆژانە دەبێت 400 هەزار بەرمیل نەوت بفرۆشێت.
درەنگانی شەوی چوارشەممە (5ـی نیسان/ئێپڕڵی 2023)، بە ئامادەبوونی 235 پەرلەمانتار پەرلەمانی عێراق خوێندنەوەی یەکەمی بۆ پڕۆژەیاسای بودجەی ساڵەکانی 2023 و 2024 و 2025 کرد.
هەروەها بە ئامادەبوونی 198 پەرلەمانتار دانیشتنی ژمارە (20)ـی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بە سەرۆکایەتی محەممەد حەلبووسی و ئامادەبوونی هەردوو جێگرەکەی لە درەنگانی شەوی یەکشەممە (16ـی نیسان/ئێپڕڵی 2023) بۆ ئەنجامدانی خوێندنەوەی دووەم بۆ پرۆژەیاسای بودجە دەستیپێکرد بەڵام دوای خوێندنەوەی راپۆرتی لیژنەی دارایی، دانیشتنەکە هەڵگیرا بۆ رۆژی دواتر و درەنگانی شەوی دووشەممە کۆتاییهات.
لە (4ـی نیسانی 2023)، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە (4ـی نیسانی 2023) هاوشانی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق ئامادەبوو لە رێورەسمی واژووکردنی رێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا، کە نەخشەرێگای چارەسەربوو بۆ ناکۆکییە یاسایی و سیاسییەکانی نۆ ساڵی رابردوو لەبارەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان.
رۆژی (25ـی ئایاری 2023)، لیژنەی دارایی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە کۆبوونەوەیەکی خۆیدا لەبارەی گفتوگۆکردن و ئامادەکردنی کۆتا رەشنووسی پرۆژەیاسای بودجە بۆ دەنگدان لەناو هۆڵی ئەنجوومەندا، بە چەند گۆڕانکارییەکەوە هەردوو ماددەی 13 و 14ـی پرۆژەیاساکەی پەسەندکرد کە تایبەتن بە داهاتی نەوت و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان و گۆڕانکارییەکانیش لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستان رەتکرایەوە و پارتی دیموکراتی کوردستان کە یەکێکە لە لایەنە سەرەکییەکانی هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت رایگەیاند، ئەگەر ئەو گۆڕانکارییانەی لە ماددەکانی 13 و 14ـی پرۆژەیاسای بودجە کە لەلایەن لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراقەوە ئەنجامدرابوو، وەک خۆی بمێنێتەوە ئەوا دەنگ بە پرۆژەیاسای بودجە نادەن.