له‌كاتى روودانى بوومه‌له‌رزه‌ چۆن خۆمان بپارێزين؟

ئه‌و رێنمايى و ئامۆژگارييانه‌ چين پێويسته‌ په‌يڕه‌ويان بكه‌ين

K24- هه‌ولێر

بوومه‌له‌رزه‌، بريتييه‌ له‌ ديارده‌يه‌كى سروشتى كه‌ له‌رێگه‌ى چه‌ند شه‌پۆڵێكه‌وه‌ گوزارشت له‌‌ له‌رينه‌وه‌ى زه‌وى ده‌كات، ئه‌ميش به‌هۆى ئه‌و تاوێرانه‌وه‌يه‌ كه‌ به‌هۆى كه‌ڵه‌كه‌بوونى كرداره‌ جيۆلۆجييه‌كانى ناوه‌وه‌ى زه‌وى رووده‌ده‌ن و ده‌بنه‌ هۆكارى  لێكخشان و خليسكانى به‌رده‌كان، و زۆرجار به‌هۆى ته‌قينه‌وه‌ى گڕكانه‌كان و جوڵانى به‌رگه‌كانى زه‌وى، ياخود كه‌وتنه‌ خواره‌وه‌ى نه‌يزه‌ك رووده‌ده‌ن.

هه‌ندێكجار به‌هێزى و خێرايى بوومه‌له‌رزه‌كان ده‌بنه‌ هۆكارى رووخانى باڵاخانه‌ و خانوو و وێرانكردنى شارو شارۆچكه‌كان، به‌ڵام هه‌ندێكجاريش ته‌نها هه‌ستى پێده‌كرێت و زيانێكى ئه‌وتۆى لێ ناكه‌وێته‌وه‌.

بۆ خۆپاراستن له‌ كاتى روودانى بوومه‌له‌رزه‌ پێويسته‌ ئه‌م رێكارو رێنماييانه‌ى خواره‌وه‌ له‌ به‌رچاو بگريت:-

1-له‌ناو ماڵ و باڵاخانه‌دا

  • *ئه‌گه‌ر له‌ناو ماڵ بوويت يان له‌ناو باڵاخانه‌دا، پێويسته‌ به‌زووترين كات خۆت بگه‌يه‌نيته‌ ژێر مێزێك، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌و ژووره‌ى تێيدابوويت ، هيچ مێزێكى لێ نه‌بوو، واباشتره‌ خۆت بگه‌يه‌نيته‌ گۆشه‌يه‌كى ژووره‌كه‌ و كه‌لوپه‌لێك بكه‌يته‌ قه‌لغانێك بۆ ده‌موچاوت بۆ ئه‌وه‌ى زيانى به‌رنه‌كه‌وێت، تا بوومه‌له‌رزه‌كه‌ كۆتايى دێت.
  • *ده‌ست به‌شتێكه‌وه‌ بگره‌، كه‌ جێگره‌ و سه‌لامه‌ته‌ و ناتوانرێ به‌ئاسانى بجوڵێت
  • *واباشتره‌ دووربكه‌ويته‌وه‌ له‌په‌نجه‌ره‌و ده‌رگاكان و هه‌ر شتێك كه‌ مه‌ترسى كه‌وتنى هه‌يه‌

*بۆ ئه‌وانه‌ى خاوه‌ن پێداويستى تايبه‌تن و له‌سه‌ر عاره‌بانه‌ن و ناتوانن بجوڵێن، واباشتره‌ به‌مشێوه‌يه‌ى كه‌ له‌وێنه‌كه‌دا دياره‌ خۆيان به‌ئاراسته‌ى پێشه‌وه‌ لار بكه‌نه‌وه‌و سه‌رينێك بخه‌نه‌ سه‌ر مليان.

*ئه‌گه‌ر له‌كاتى نووستندابوويت، واباشتره‌ به‌په‌له‌ خۆت بخه‌يته‌ ژێر سيسه‌مه‌كه‌، ئه‌گه‌ر نه‌شتوانى، له‌شوێن خۆت بمێنه‌وه‌ و مه‌جوڵى به‌مه‌رجێك به‌پێخه‌فه‌كه‌ت ته‌واوى له‌شت داپۆشه‌.

*هه‌وڵمه‌ده‌ راسته‌وخۆ له‌ماڵه‌كه‌ت بێيته‌ ده‌ره‌وه‌، چونكه‌ زۆربه‌ى ئه‌و رووداوانه‌ى بريندار و گيان له‌ده‌ستدانى لێ ده‌كه‌وێته‌وه‌ به‌هۆى ديارده‌ سروشتييه‌كانى بوومه‌له‌رزه‌، به‌هۆى سه‌رلێ شێواوى و گۆڕينى شوێنه، بۆيه‌ واپێويست ده‌كات له‌شوێنى خۆت بمێنيته‌وه‌، ئه‌و رێنماييانه‌ جێبه‌جێ بكه‌يت.

*ئه‌گه‌ر بتوانى خۆت بگه‌يه‌نيته‌ سه‌رچاوه‌كانى كاره‌با و غازى ماڵه‌كه‌ت، بيانكوژێنيته‌وه‌، باشتره‌، به‌مشێوه‌يه‌ ماڵه‌كه‌ت له‌ئه‌گه‌رى كه‌وتنه‌وه‌ى ئاگر ده‌پارێزيت.

*ئه‌گه‌ر له‌باڵاخانه‌بوويت، به‌هيچ شێوه‌يه‌ك هانا بۆ به‌كارهێنانى به‌رزكه‌ره‌وه‌(مصعد) نه‌به‌يت.

2-له‌ناو ئۆتۆمبێل

*له‌كاتى روودانى بوومه‌له‌زره‌دا ئه‌گه‌ر له‌ناو ئۆتۆمبێل بوويت، راسته‌وخۆ به‌شێوه‌يه‌كى ئاسايى هه‌وڵبده‌ خێرايت كه‌مبكه‌ره‌وه‌و بوه‌سته‌.

*وه‌ستانه‌كه‌ت با له‌شوێنێك بێت دووربێت له‌ باڵاخانه‌ و پرد و دارودره‌ختى به‌رز.

*ئه‌گه‌ر بوومه‌له‌رزه‌كه‌ ته‌واو بوو، به‌هێمنى ئۆتۆمبێل لێخوڕه‌، نه‌بادا جارێكى ديكه‌ بوومه‌له‌رزه‌ رووبداته‌وه‌.

*دووركه‌وه‌ له‌و شوێنانه‌ى كه‌ به‌هۆى بوومه‌له‌رزه‌كه‌وه‌ رووخاون، وه‌كو باڵاخانه‌ و پرده‌كان.

3-ئامۆژگارى گشتى

*له‌كاتى روودانى بوومه‌له‌رزه‌دا، هه‌وڵبده‌ هێمن و له‌سه‌رخۆبيت، ده‌روونت تێك نه‌چێت و نه‌شڵه‌ژێت، چونكه‌ په‌له‌كردن وا ده‌كات، ئه‌م رێنماييانه‌ى سه‌ره‌وه‌ پشتگوێ بخه‌يت، ناچار تووشى رووداوێكى نه‌خوازراو ده‌بيت، بۆيه‌ واباشتره‌ ببيته‌ سه‌رچاوه‌يه‌كى ئارامى و دڵنه‌وايى بۆ ناو ئه‌ندامانى خێزانه‌كه‌ت و ده‌وروبه‌رت، ترسيان له‌دڵ بڕه‌وێنيته‌وه‌.

*ئه‌گه‌ر جارێك بوومه‌ له‌رزه‌ روويدا، چاوه‌ڕى ئه‌وه‌ بكه‌ جارێكى ديكه‌ش رووبداته‌وه‌، هه‌وڵبده‌ نه‌چيته‌ ئه‌و شوێنانه‌ى به‌هۆى بوومه‌له‌رزه‌وه‌ زيانيان پێگه‌يشتووه‌.

*هه‌ميشه‌ له‌ماڵه‌كه‌ت با كه‌رسته‌ سه‌ره‌تاييه‌كانى ته‌ندروستيت هه‌بێت، بۆ ئه‌وه‌ى له‌حاڵه‌تى كه‌وتنه‌وه‌ى هه‌ر برينێك يان زيانى گيانى بتوانى چاره‌سه‌رى سه‌ره‌تايى بۆ برينداره‌كان بكه‌يت.

*ئه‌گه‌ر له‌ده‌ره‌وه‌ى ماڵ بوويت، نابێت نزيك بكه‌ويته‌وه‌ له‌ باڵاخانه‌ و ستوونى كاره‌باى، پێويسته‌ بچيته‌ شوێنێك ته‌ختايى بێت.

*هه‌وڵبده‌ ئه‌م رێنمايى و ئامۆژگاريانه‌ى سه‌ره‌وه‌ له‌به‌رچاو بگريت و پشتگوێيان نه‌خيت له‌ئه‌گه‌ر روودانى هه‌ر ديارده‌يه‌كى سروشتى بوومه‌له‌رزه‌.

سه‌رچاوه‌: earthquakecountry