مشروح مصاحبهی مسرور بارزانی نخستوزیر اقلیم کوردستان با کانال العربیە
تمام اختلافات میان اقلیم کوردستان و دولت فدرال با اتکا به قانون اساسی قابل حل است

مسرور بارزنی، نخستوزیر اقلیم کوردستان در گفتگویی اختصاصی و مهم با کانال العربیه به طورمفصل به اوضاع کنونی اقلیم کوردستان و روابط دولت اقلیم کوردستان با دولت فدرال عراق و پارهای موارد دیگر پرداخت.
متن کامل گفتگوی مسرور بارزانی با کانال العربیه به این شرح است:
العربیه: دو سال از تشکیل دولت آقای محمد شیاع سودانی میگذرد. آیا شما در دولت آقای سودانی مشارکت دارید یا تنها در آن حضور داردید؟ روابط خود را با بغداد چگونه ارزیابی میکنید؟
نخستوزیر: بسیار خوش آمدید، خوشحالم که بار دیگر با شما گفتگو میکنم. البته ما دوست داریم در دولت شریک باشیم. ما برای آقای سودانی احترام زیادی قائل هستیم. روابط بین اربیل و بغداد از زمان روی کار آمدن آقای سودانی بهبود یافته و اکنون هم مشکلاتی داریم، اما هر دو طرف برای پایان دادن به آنها تلاش میکنیم. آنچه برای ما مهم است پایبندی به قانون اساسی و اجرای همهی مواد آن است تا اقلیم کوردستان احساس کند در نظام حکومتی عراق شریک واقعی است.
العربیه: بسیاری از سیاستمداران در مورد قانون اساسی صحبت میکنند، اما برخی معتقدند که اجرای قانون اساسی به مزایایی بستگی دارد که قوهی مجریه میبیند. از میان حقوق کارمندان و موضوع نفت و گاز به عنوان موارد مورد اختلاف، کدامیک هنوز حل نشده است؟
نخستوزیر: مشکل ما بزرگتر از آن است که در حقوق کارمندان و یا نفت و گاز خلاصه شود. چنانکه میدانید قضیهی کوردستان در خاورمیانه و عراق ریشهی تاریخی دارد و به ابتدای تشکیل دولت در عراق برمیگردد. لازم بود آن دولت بر اساس دو ملت اساسی عراقی تشکیل شود که کوردها و عربها به همراه دیگر اقلیتهای عراقی هستند. میبایست عراق هم به طور یکسان به میهن همهی ما تبدیل شود.
مشکلات ما در هویت ملی، سرزمینی و مناطق مورد منازعه است. مسائل نفت و گاز، بودجه و حقوق کارمندان بعد از انباشته شدن مشکلات ظاهر شد و حل نشدن آنها هویدا شد. بنابراین، اگر حقیقت را میخواهید در قانون اساسی راه حلی برای حل مشکل ما وجود دارد و نباید این قانون در جهت منافع یکی از طرفها علیه طرف مقابل به کار گرفته شود. قانون اساسی مجموعهای از نکاتی است که همهی طرفها دربارهی آن مذاکره و توافق کردهاند و حقوق اکثریت عراقیها را تضمین میکند. اگرچه کوردها و سایر اقلیتها معتقدند که قانون اساسی همهی حقوق آنها را تضمین نمیکند، اما ما معتقدیم که ما یک قانون اساسی داریم که اکثر مردم عراق به آن رای دادهاند و باید مورد احترام همه قرار گیرد و نمیتوان آن را به عنوان لیستی دید که هرکس به میل خود بخشهایی از آن را برای اجرا آ انتخاب کند و سایر بندها و مواد را نادیده بگیرد. کوردها در مذاکرات تهیهی قانون اساسی دقت کردهاند و ما متعهد هستیم که این قانون همانطور که هست باید اجرا شود.
العربیه: برخی معتقدند که تعدادی احزاب کوردی وجود دارند که اقلیم کوردستان را تضعیف کردهاند و برخی معتقدند که اقلیم کوردستان امروز در ضعیفترین وضعیت سیاسی قرار دارد، چون اختلاف میان احزاب کوردستان وجود دارد و یکی از این احزاب بغداد را بر اقلیم کوردستان ترجیع میدهد.
نخستوزیر: اختلافات سیاسی بین همهی احزاب سیاسی در بغداد و در سراسر عراق وجود دارد که همه شیعیان و سنیها کاملاً موافق هم نیستند. بنابراین نباید اختلافات میان احزاب سیاسی اقلیم کوردستان را به عنوان یک نقطهضعت تلقی کرد. ما آرزو داشتیم که مواضع احزاب کوردستانی یکی و متحد باشد. اما ما دارای قانون اساسی هستیم و لازم است به آن متعهد باشیم. هر کس تعهدات خود را نسبت به این قانون اجرا نکرد، لازم است خود قانون اساسی در مورد نحوهی برقراری روابط میان اقلیم کوردستان و دولت فدرال میانجیگر باشد. هیچکدام از احزاب سیاسی نمیتواند نحوهی این روابط را مشخص کند، بنابراین باید به قانون اساسی که چگونگی این روابط در آن مشخص شده است، احترام بگذاریم.
العربیه: نخستوزیر عراق اخیراً گفت که قانون بودجه باید اصلاح شود یا در پارلمان عراق به رای گذاشته شود. آیا فکر میکنید آنها در آینده به راهحل رضایتبخشی خواهند رسید؟
نخستوزیر: باور کنید اگر نیت خیر باشد راه حل آسان است. ما قطعاً چنین قصدی داریم و بارها تکرار کردهایم که گامهای مثبتی برای دستیابی به توافق نهایی برای حفظ منافع عمومی عراق برداشتهایم.
صادرات نفت از اقلیم کوردستان برای منافع عراق مفید بود و توقف آن به اقتصاد عراق آسیب وارد کرد. محض اطلاع شما، توقف صادرات نفت از اقلیم کوردستان بیش از ١٩ میلیارد دلار خسارت وارد کرده است که بیشتر این زیان به اقلیم کوردستان وارد شده است و دلیل آن هم این است که دولت فدرال هیچ تمایلی برای جبران خسارت ناشی از توقف این صادرات به اقلیم کوردستان نشان نداده است. تا زمانی که به این موضوع ادامه بدهند، آسیبها ادامه خواهد داشت. بنابراین، ما معتقدیم که حل این موضوع برای کل عراق مفید خواهد بود.
اکنون دو نکته اصلی باقی ماندهاند که به نظر من حل آنها بسیار آسان است. اولی هزینهی واقعی استخراج نفت است. میادین کوردستان و نوع نفت متفاوت است. در حال حاضر مذاکرات برای تعیین قیمت استخراج از میادین نفتی در سراسر عراق در حال انجام است. در مناطقی که نفت سنگین وجود دارد، استخراج مشکل خواهد بود و قیمت آن از ٣٠ دلار کمتر نیست. بنابراین نباید یک قیمت واحد ٦ یا ٨ دلاری را در بودجه تعیین کرد و آن را به کل عراق تعمیم داد.
سرمایهگذاران همه خارجی هستند و بخشی از سرمایهی خود را در استخراج نفت در اقلیم کوردستان سرمایه گذاری کردهاند که بخشی از آن به عنوان هزینهی بازگرداندن آنچه از نفت استخراج میکنند. این را ما تعیین نکردهایم و بخشی از قراردادها است.
العربیه: کسانی در بغداد میگویند که اقلیم کوردستان به خارج از کشور نفت قاچاق میکند و برخی هم میگویند که این اقلیم دوبرابر حقوق میگیرد و اسامی ساختگی کارمندان از سوی دولت اقلیم کوردستان برای دریافت پول معرفی میشوند و درآمد حاصل از گمرک مرزها به دولت فدرال داده نمیشود.
نخستوزیر: هرکس آزاد است هر چه می خواهد بگوید، اما فردی که ما را متهم میکند، باید حرفهای خود را با شواهد واقعی و قوی ارائه کند. ما این ادعا را رد میکنیم که اقلیم کوردستان بیش از هر بخش دیگری از عراق به تعهدات مالی خود در قبال دولت فدرال عمل کرده است. اقلیم کوردستان تمام حقوق مندرج در قانون اساسی را به خزانهداری کل پرداخت کرده است. اما از حقوق مالی و سهم خود از بودجهی عمومی بهرهای نبرده است. بخش بزرگی از بودجهی عراق به عنوان هزینههای غیرنظامی از جمله سهم اقلیم کوردستان اختصاص یافته است، اما اقلیم کوردستان تاکنون از این هزینهها بهرهای نبرده است.
این علاوه بر غرامت جنایاتی است که به دست رژیم منحل شده علیه مردم کورد، در فرآیندهای نسلکشی که بیش از ١٨٣هزار شهید در جریان انفال داشت، غرامت بستگان بیش از ٥٠٠شهید حلبچه کجاست؟ غرامتهای تخریب بیش از٤٥٠٠ روستا کجاست؟ ما یک ریال از این غرامتها را دریافت نکردهایم.
العربیه: آیا مطمئن هستید که برخی از احزاب برای کاهش اختیارات اقلیم کوردستان تلاش میکنند؟ تصمیمات اخیر دادگاه در مورد تصمیمات نهایی را که ابتدا صادر و سپس اصلاح شد، چگونه میبینید؟ آیا این موضوع در انتخابات بر پارت دموکرات کوردستان تأثیر خواهد گذاشت؟
نخستوزیر: البته، افرادی هستند که هنوز معتقدند حکومت در عراق باید متمرکز باشد. آنها به فدرالیسم، قانون اساسی و دولت جدید عراق اعتقاد ندارند. همهی ما باید با این طرز تفکر مقابله کنیم. پس از تصویب قانون اساسی، ما باید عراق جدیدی را میساختیم. عراقی برای همهی ما که در آن از حقوق ما محافظت شود. بله، ما تکالیفی داریم، اما حقوقی هم داریم و نمیتوانیم فقط از تکالیف صحبت کنیم و از حق خود محروم شویم. کسانی که این گونه فکر میکنند قبل از اینکه به اقلیم کوردستان آسیب برسانند به خودشان آسیب میزنند. موفقیت عراق به احترام ما به یکدیگر بستگی دارد. عراقیها اگر پیشرفت اقلیم کوردستان را نقطه قوت و پیروزی عراق بدانند، موفق خواهند شد.
در مورد مواضع سیاسی، به خصوص آنچه در مورد مواضع اخیر گفتید، به نظر من به خصوص در مورد سهم اقلیتها در کرسیهای پارلمان کوردستان تصمیمی ناعادلانه بود. این تصمیم ربطی به قانون اساسی و دیگر قوانین نداشت، زیرا قوه قضائیه در مورد مسائل قضایی تصمیم میگیرد نه قوهی مقننه. سهم اقلیتها در پارلمان توسط پارلمان کوردستان تعیین شد که تنها توسط قوهی مقننه قابل تغییر بود. اما این تصمیم سیاسی از طریق نهاد قضایی اتخاذ شد و کرسیهای سهم اقلیتها در پارلمان لغو شد.
در این تصمیم زیادهروی شده است. در اقلیم کوردستان اقلیتهایی همچون مسیحیان و ترکمنها حضور دارند که سهم تعیین شده از نمایندگان به عنوان ضمانتکردن رعایت حقوق آنان اعمال شده است که آن هم بر اساس شمار اعضای این اقلیتها زیاد نیست.
در اقلیم کوردستان اقلیتهایی مانند مسیحیان و ترکمنها حضور دارند که حضور نمایندگان آنها در پارلمان را تضمین میکند، زیرا جمعیت آنها خیلی زیاد نیست. اما ما اصرار کردیم که برخی از کرسیهای لغو شده را برگردانیم. بازگرداندن پنج کرسی در چارچوب ١٠٠ کرسی پارلمان کوردستان اگرچه چندان عادلانه نیست، اما بهتر از هیچ است.
العربیه: اخیراً اقلیم کوردستان به بهانهی حضور مقر موساد اسرائیل بمباران شد و رئیس جمهور ایران هم چند روز پیش از اقلیم کوردستان دیدار کرد. آیا همهی آن نکات بحث برانگیز حل شده است؟ خطر ایران از یک سو و اقلیم کوردستان میگوید اجازه نمیدهد از خاک اقلیم کوردستان برای حمله علیه ایران استفاده شود آیا به طرف ایرانی توضیح دادید که آنچه آنان میگویند درست نیست؟
نخستوزیر: ما از روز اول گفتهایم که در اقلیم کوردستان هیچ پایگاه اسرائیلی وجود ندارد و آنها هیچ پایگاهی در منطقه ندارند. تحقیقات زیادی توسط دولت فدرال بغداد از مناطق بمباران شده توسط موشکها انجام شده است. دولت اقلیم کوردستان آنها را همراهی کرده است. در نتیجه، آنها هیچ مدرکی پیدا نکردهاند و نتایجی را گزارش کردهاند که ثابت میکند هیچ حقیقتی در این موضوع وجود ندارد.
بهانه هر چه که باشد، اگر بهانه ناشی از اطلاعات نادرست یا با هدف دیگری باشد، حمله به اقلیم کوردستان ظالمانه و خشن بود. اتهامات وارده به اقلیم کوردستان صحت نداشت. ما از جمهوری اسلامی ایران خواستهایم که ادعاهای خود را با مدرک ثابت کند، اما تا کنون هیچ مدرکی برای اثبات صحت ادعای خود علیه اقلیم کوردستان ارائه نکردهاند. دولت فدرال در این مورد شهادت داده است و کمیتههای تحقیق آن ثابت کردهاند که این ادعاها درست نیست. بنابراین امیدوارم آنها این را باور کنند.
در مورد سفر رئیس جمهور ایران هم به نظر من این یک رویداد جدید، مهم و خوب است. ما به گرمی از آن استقبال کردیم. امیدوارم این دیدار آغاز خوبی برای بهبود روابط همسایگی بر اساس همکاری و احترام متقابل دو همسایه باشد.
العربیه: یک پروندهی امنیتی دیگر در برابر اقلیم کوردستان به صورت بسته باقی مانده است که آن هم مربوط به حزب کارگران کوردستان (پکک)است. چند روز قبل یک هیئت امنیتی، دیپلماسی و سیاسی عراقی به ترکیه رفت. اکنون عراق میخواهد توافقنامهای با طرف ترکی امضا کند. در این میان توافقنامه شنگال (سنجار) چقدر اجرایی شده است؟ حزب کارگران کوردستان چه نوع مشکلات امنیتی برای اقلیم کوردستان ایجاد میکند؟ همزمان طرفهای کوردستانی هم وجود دارند که از حضور نیروهای پکک سود میبرند؟
نخستوزیر: متأسفانه حضور پ.ک.ک به نفع خودشان، به نفع اقلیم کوردستان و امنیت منطقه نیست. به خصوص که آنها اکنون در برخی مناطق هستند که هیچ ارتباطی با برنامهی سیاسی مورد ادعای آنها ندارند. مثلاً در شنگال هستند. در این منطقه چه میکنند؟ آنها در خانقین و مناطق دور از مرز ترکیه چهکار میکنند؟
صراحتاً حضور آنها برای کشور همسایهی ترکیه حساسیت زیادی ایجاد کرده است و بسیاری از عملیات نظامی ترکیه در مناطق مرزی و گاهی در عمق اقلیم کوردستان است که دلیل آن حضور نیروهای پ.ک.ک است. ما قرارداد شنگال را با دولت فدرال امضا کردیم، اما متاسفانه اجرا نشد. در این قرارداد نکتهای وجود دارد که میگوید "همهی گروههای مسلح غیرقانونی باید منطقه را ترک کنند و فقط نیروهای رسمی دولت فدرال و پیشمرگهها باقی میمانند". اما میبینیم که این گروهها همچنان باقی ماندهاند که موانعی را برای بازگشت مردم شنگال و بازسازی آن ایجاد میکند.
موضوع فقط امنیتی نیست، بلکه به یک موضوع سیاسی تبدیل شده است. بنابراین ما بر لزوم اجرای توافق شنگال تاکید میکنیم که شروعی واقعی برای حل مسئلهی مناطقی است که مناطق مورد منازعه نامیده میشوند.
العربیه: نظر شما در مورد رابطهی برخی از احزاب کوردی با پ.ک.ک و حمایت آنها از پ.ک.ک و شایعاتی مبنی بر داشتن مقر پ.ک.ک در سلیمانیه چیست؟
نخستوزیر: امیدوارم از آنها بپرسید که چرا این نگرش را دارند و چرا این رابطه را برقرار کردهاند. من فکر نمیکنم که این رابطه به نفع دولت اقلیم کوردستان و حتی عراق باشد. ما همیشه گفتهایم که حقوق مردم کورد مشروع است، اما نه اینجا و نه هیچ جای دیگری طرفدار هیچگونه اقدام تخریبی نیستیم.
العربیه: یک نکته مهم دیگر ائتلاف بینالمللی است که گویا قرار است به حضور این نیروها در سالهای ٢٠٢٥-٢٠٢٦ در عراق پایان داده شود؟ آیا عراق آمادهی خروج این نیروها است؟ در حالی که چند روز پیش چندین عملیات علیه داعش انجام شد و بسیاری از رهبران آن در صحرای الانبار کشته شدند، آیا فکر میکنید که داعش همچنان یک تهدید است و عراق به این نیروها نیاز دارد؟
نخستوزیر: فکر میکنم تهدید تروریسم علیه عراق هنوز پایان نیافته است. از جمله داعش که یک تهدید واقعی برای امنیت عراق و منطقه است. چنانکه میدانید القاعده پیش از داعش در این مناطق حضور داشته و پیش از آنان هم انصارالسنه در عراق بودند. هرکدام از این سازمانها یکی پس از دیگری آمدند و هر کدام از دیگری وحشیتر است. برخی از عراقیها برای انتقام از حکومتی که نتوانست آنان را قبول و یا هضم نماید، به داعش پیوستند. اینها دلایلی است که باید مورد توجه قرار بگیرند. ضمنا تغییرات در بافت جمعیتی هم مطرح بود. اما آیا آنها توانستند بر فساد غلبه بکنند؟ یا موضوع فقر و نابرابری را حل کنند؟ بنا به این دلایل مردم به انتقام میاندیشند و جریانهای تروریستی همچون داعش هم از این موضوع بهرهبرداری میکنند.
امروز وضعیت امنیتی عراق عملکرد نیروهای امنیتی بهتر است، اما آیا به سطح مقابله با تهدید تروریستی رسیده است؟ هنوز به آن سطح نرسیده است زیرا تهدید تروریسم را نمیتوان به داعش محدود کرد. دلایل زیادی وجود دارد که چرا این نیروها آمادگی کامل برای رویارویی با تهدید تروریسم را ندارند و همچنان به کمک و مشاوره بینالمللی نیاز دارند. اما نحوه سازماندهی این رابطه در چارچوب یک ائتلاف بین المللی و توافق میان عراق و کشورهای دوست خواهد بود. این موضوع هم به چگونگی گفتگوها بستگی دارد. امیدوارم منافع عالی مردم عراق بر منافع همهی طرفهای دیگر ترجیع داده شود.
العربیه: آیا تهدیدات حملات پهپادی و موشکی برخی شبهنظامیان و گروههای مسلح علیه اقلیم کوردستان پایان یافته است یا اگر موضعگیری سیاسی شما باب طبع آنها نباشد، حملات آنان دوباره میشود؟
نخستوزیر: امیدوارم این گروهها کنترل شوند. ما دولت فدرال را مسئول اصلی تامین امنیت در سرتاسر عراق برای این گروهها میدانیم و امیدواریم که اقدامات مناسبی در برابر هرگونه فعالیت هر گروهی که خارج از چارچوب قانونی دولت است، اتخاذ شود. ما امیدواریم که این رفتارها تکرار نشود، زیرا افزایش این فعالیتها تأثیر منفی بر امنیت کل عراق خواهد داشت، بنابراین کنترل این گروهها بر عهده دولت فدرال است.
العربیه: به همین خاطر است که شما به خرید توپخانه سنگین متوسل شدهاید. حزب تقدم از خرید این توپخانهها انتقاد کرد و معتقد است که آنها میتوانند سلاحهای دیگری برای مبارزه با حملات شبهنظامیان بخرند، اما نه توپخانهای که احتمالا به تغییر بافت جمعیتی کرکوک و نینوا منجر شود؟
نخستوزیر: برای من عجیب است که برخی از مردم احساس میکنند مالک عراق هستند و باید آنچه را که داریم و نداریم، از آنان طلب کنیم و یا حد و حدود قدرت ما بر اساس تمایل آنان تنظیم شود. ما مانند هر حزب دیگری از قدرت خود برخوردار هستیم. اگر برخی افراد و احزاب در مورد برابری حقوق ما دیدگاههای متفاوتی دارند، آنها هستند که مشکلات عمیقی دارند که باید حل شود.
پیشمرگه بخش مهمی از قانون اساسی است و هیچ کس نمیتواند مانعی برای ادامهی فعالیت نیروهای پیشمرگه برای تامین امنیت اقلیم کوردستان و به طور کلی عراق ایجاد کند. بنابراین، هر سلاحی که در اختیار نیروهای پیشمرگه باشد، به معنای تقویت نظام دفاعی عراق است. هرکس برخلاف آن فکر میکند، تفکر وی شوینیستی و نژادپرستانه است و به نظر من این موضوع به هیچ وجه در خدمت مردم عراق نخواهد بود.
العربیه: کسانی وجود دارند میترسند اقلیم کوردستان یکپارچه نماند. بعضیها میگویند که اقلیم کوردستان به صورت یکپارچه باقی نخواهد ماند و احتمال میدهد که به دو اداره تبدیل بشود.
نخستوزیر: بر چه اساسی این را میگویید؟
العربیه: اگر اختلافات ادامه یابد، اتحادیهی میهنی کوردستان بارها اعلام کرده است که از روند ادارهکردن اقلیم کوردستان خسته شده است؟
نخستوزیر: ما نمیتوانیم خلق و خوی شخصی را ملاک تعیین سرنوشت اقلیم کوردستان قرار دهیم. هیچ حزب سیاسی به تنهایی نمیتواند چنین تصمیمی بگیرد. ما به سمت یک فرایند انتخاباتی جدید حرکت میکنیم و مردم کوردستان تصمیم خواهند گرفت که چه کسی را میخواهند. آیا این ملت از تقسیم و تسلیم و ویرانگری حمایت میکند یا از ساختن و پشرفت؟
العربیه: جملهی معروفی از پرزیدنت مسعود بارزانی وجود دارد که میگوید کوهها دوستان کوردها هستند؟
نخستوزیر: امیدوارم روز به روز دوستان بیشتری داشته باشیم و دایرهی دوستان ما گستردهتر شود. امیدوارم همهی کسانی که به دموکراسی، عدالت و احکام دین اعتقاد دارند، اگر مسلمان هستند، دوستان ما شوند. کسانی هستند که دوستی را به خاطر منافع شخصی و حزبی یا به دلیل سوء تفاهم یا طرد دیگری رد کردهاند.
امیدوارم این طرز تفکر تمام شود و دایرهی دوستان ما روز به روز گسترش یابد. خدا را شکر در کشورهای همسایه، کشورهای غربی، کانادا و همهی کشورهای منطقه دوستان زیادی داریم.
العربیه: آیا فکر میکنید که عراق نیاز به بازگشت به سازش سیاسی دارد که فرایند سیاسی از سال ٢٠٠٣ بر آن بنا شده و چندین سال است که مورد غفلت قرار گرفته است؟
نخستوزیر: البته، عراق کشوری است که از اقلیتهای مختلف تشکیل شده است. باید با مشارکت واقعی بین همهی اقوام اداره شود، باید توازن قوا وجود داشته باشد و تصمیمات باید با توافق بین همهی احزاب سیاسی و براساس تعادل و مصالحه گرفته شود. اینها مبنای موفقیت فرایند سیاسی در عراق هستند.
العربیه: آقای نخستوزیر بسیار متشکرم.