ترامپ در سفری راهبردی به خاورمیانه، وارد ریاض شد
سرمایه‌گذاری‌های کلان عربستان، قطر و امارات در آمریکا محور اصلی مذاکرات خواهد بود
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده‌ی آمریکا، صبح امروز سه‌شنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴، در آغاز تور چهار روزه‌ی خود به خاورمیانه، وارد ریاض، پایتخت عربستان سعودی شد.
وی در بدو ورود مورد استقبال رسمی محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، قرار گرفت. این سفر که شامل بازدید از قطر و امارات متحده‌ی عربی نیز خواهد بود، به عنوان یکی از کلیدی‌ترین تحرکات دیپلماتیک ترامپ در دوره‌ی دوم ریاست‌جمهوری‌اش ارزیابی می‌شود و پیش‌بینی می‌شود بر انعقاد توافق‌نامه‌های اقتصادی عظیم با کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس متمرکز باشد.
جزئیات و برنامه‌های فشرده‌ی سفر
بر اساس برنامه‌ی اعلام شده، سفر دونالد ترامپ از ۲۳ تا ۲۶ اردیبهشت به طول خواهد انجامید. پس از دیدارهای مهم در عربستان سعودی، رئیس‌جمهور آمریکا روز چهارشنبه، ۲۴ اردیبهشت، راهی دوحه، پایتخت قطر، خواهد شد و در ادامه، روز پنج‌شنبه، ۲۵ اردیبهشت، در ابوظبی با مقامات امارات متحده‌ی عربی دیدار و گفتگو خواهد کرد. کاخ سفید هدف اصلی این سفر را «تحکیم و تقویت پیوندها» با کشورهای راهبردی حاشیه‌ی خلیج فارس اعلام کرده و تاکید نموده که تمرکز اصلی بر امضای توافق‌نامه‌های اقتصادی، از جمله جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان در اقتصاد ایالات متحده، قرار دارد.
در ریاض، علاوه بر ملاقات‌های دوجانبه با مقامات ارشد سعودی، ترامپ در اجلاس سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز شرکت خواهد کرد. این اجلاس فرصتی برای بررسی مسائل مشترک و هماهنگی سیاست‌ها در سطح منطقه فراهم خواهد آورد.
در قطر، دیدار با شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر این کشور، در دستور کار قرار دارد و محور اصلی گفتگوها همکاری‌های نظامی و مسائل امنیت منطقه‌ای خواهد بود. با توجه به اینکه قطر میزبان پایگاه العدید، بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه است، انتظار می‌رود مقامات قطری خواستار حمایت بیشتر واشنگتن در زمینه‌ی کاهش تحریم‌های اعمال شده علیه سوریه باشند.
در آخرین مرحله از این سفر، در امارات متحده‌ی عربی، ترامپ با شیخ محمد بن زاید، رئیس این کشور، دیدار خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود محور اصلی این گفتگوها گسترش سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه‌ی همکاری‌ها در حوزه‌ی فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه هوش مصنوعی و صنایع نوین باشد.
اهداف بلندپروازانه‌ی اقتصادی و قراردادهای تسلیحاتی
گزارش‌های منابع آگاه حاکی از آن است که عربستان سعودی، قطر و امارات متحده‌ی عربی قصد دارند طی چهار سال آینده، سرمایه‌گذاری‌های چند صد میلیارد دلاری در بخش‌های مختلف اقتصاد آمریکا انجام دهند. به طور خاص، گفته می‌شود عربستان سعودی متعهد به سرمایه‌گذاری اولیه‌ی ۶۰۰ میلیارد دلاری در ایالات متحده شده است و ترامپ در تلاش است این رقم را به یک تریلیون دلار افزایش دهد. امارات نیز برنامه‌ای برای سرمایه‌گذاری ۱.۴ تریلیون دلاری طی یک دهه در حوزه‌هایی نظیر هوش مصنوعی، نیمه‌هادی‌ها، انرژی‌های تجدیدپذیر و بخش تولید تدوین کرده است.
این سرمایه‌گذاری‌ها در راستای استراتژی «اول آمریکا» (America First) دولت ترامپ ارزیابی می‌شود که هدف اصلی آن ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و تقویت بنیان‌های اقتصادی داخلی ایالات متحده است. با این حال، برخی تحلیلگران، از جمله کارن یانگ از مؤسسه‌ی خاورمیانه، معتقدند که ارقام اعلام‌شده بسیار بلندپروازانه بوده و تحقق کامل آنها در کوتاه‌مدت با چالش‌هایی روبرو خواهد بود.
علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی، انتظار می‌رود عربستان سعودی قرارداد خرید تسلیحات و تجهیزات نظامی به ارزش بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار با آمریکا به امضا برساند. این قرارداد شامل موشک‌های میان‌برد، سیستم‌های راداری پیشرفته و هواپیماهای ترابری نظامی خواهد بود.
مسائل حساس منطقه‌ای و ملاحظات ژئوپلیتیکی
اگرچه تمرکز اصلی این سفر بر ابعاد اقتصادی است، اما موضوعات مهم امنیتی و ژئوپلیتیکی نیز در حاشیه‌ی مذاکرات مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت. به گزارش خبرگزاری رسمی عربستان (SPA)، ۱۰ موضوع کلیدی، از جمله امنیت منطقه‌ای، همکاری‌های انرژی، مسائل دفاعی و توسعه‌ی همکاری‌های اقتصادی، در دیدارهای ترامپ با مقامات سعودی و رهبران کشورهای خلیج فارس مطرح خواهد شد.
یکی از موضوعات بسیار حساس، برنامه‌ی هسته‌ای ایران است. در حالی که مذاکرات غیرمستقیم میان آمریکا و ایران درباره‌ی برنامه‌ی هسته‌ای تهران در عمان در جریان است، کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس نگرانی عمیق خود را از تشدید تنش‌ها در منطقه، به‌ویژه احتمال وقوع درگیری نظامی بین اسرائیل و ایران، ابراز کرده‌اند. انتظار می‌رود این کشورها از ترامپ بخواهند تا از راه‌حل‌های دیپلماتیک حمایت کرده و مانع از اقدامات یک‌جانبه‌ی احتمالی از سوی اسرائیل شود.
علاوه بر این، وضعیت سوریه پس از سقوط رژیم بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴ نیز یکی از محورهای اصلی گفتگوها خواهد بود. کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس، به‌ویژه قطر و عربستان سعودی، به دنبال لغو تحریم‌های آمریکا علیه سوریه (موسوم به تحریم‌های قانون سزار) هستند تا بتوانند در فرآیند بازسازی این کشور جنگ‌زده سرمایه‌گذاری کنند.
بحران جاری در غزه نیز سایه‌ی سنگینی بر این سفر انداخته است. تصمیم دونالد ترامپ مبنی بر عدم بازدید از اسرائیل در این سفر، در بحبوحه‌ی تنش‌های فزاینده با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، و تشدید عملیات نظامی اسرائیل در غزه پس از نقض آتش‌بس در مارس ۲۰۲۵، بسیار قابل توجه است. یک مقام آمریکایی به نقل از وب‌سایت آکسیوس اظهار داشته است که «در شرایط کنونی، هیچ نتیجه‌ی مثبتی از سفر به اسرائیل حاصل نخواهد شد.»
هیئت همراه و حواشی احتمالی سفر
دونالد ترامپ در این سفر توسط هیئتی بلندپایه از مقامات دولتی و چهره‌های اقتصادی همراهی می‌شود. از جمله افراد شاخص این هیئت می‌توان به ایلان ماسک، میلیاردر و رئیس وزارت کارآمدی دولت، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، پیت هگست، وزیر دفاع، و اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، اشاره کرد. حضور ایلان ماسک، که نقش کلیدی در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دولت ترامپ ایفا می‌کند، نشان‌دهنده‌ی اهمیت ویژه‌ی بُعد تجاری و سرمایه‌گذاری این سفر است.
از سوی دیگر، این سفر با برخی حواشی نیز همراه بوده است. گزارش‌هایی مبنی بر پیشنهاد قطر برای اهدای یک جت لوکس به دولت آمریکا جهت استفاده‌ی شخصی ترامپ منتشر شده که نگرانی‌هایی را درباره‌ی مسائل امنیتی و ملاحظات اخلاقی ایجاد کرده است. همچنین، فعالیت‌های تجاری خانواده‌ی ترامپ، از جمله قراردادهای سازمان ترامپ برای توسعه‌ی پروژه‌های لوکس در عربستان، قطر و امارات، انتقاداتی را درباره‌ی احتمال تضاد منافع برانگیخته است. کاخ سفید این اتهامات را رد کرده و تأکید دارد که رئیس‌جمهور هیچ نقشی در مدیریت سازمان ترامپ ندارد.
اظهارات رسمی و چشم‌انداز آینده
وزارت امور خارجه‌ی آمریکا اعلام کرده است که این سفر نشان‌دهنده‌ی تعهد ایالات متحده به تقویت روابط راهبردی با شرکای کلیدی خود در منطقه‌ی خاورمیانه است. کاخ سفید نیز تأکید کرده که دونالد ترامپ به دنبال «بازگشتی تاریخی» به منطقه است تا چشم‌انداز خود برای خاورمیانه‌ای «پررونق، باثبات و عاری از افراط‌گرایی» را ترویج دهد.
ترامپ همچنین روز گذشته اعلام کرد که در صورت پیشرفت مذاکرات صلح میان اوکراین و روسیه که قرار است روز پنج‌شنبه در استانبول برگزار شود، ممکن است به ترکیه سفر کند تا در این گفتگوها مشارکت داشته باشد. این اظهارات نشان‌دهنده‌ی تلاش وی برای ایفای نقش میانجی در مناقشات بین‌المللی است، هرچند موفقیت نهایی این ابتکار همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
