نگرانی فزاینده‌ی اسرائیل از توافق شتاب‌زده‌ی آمریکا و ایران؛ هراس از نادیده گرفتن منافع تل‌آویو
دونالد ترامپ در سفر منطقه‌ای، اسرائیل را نادیده گرفت
تازه‌ترین گزارش‌ها از منابع خبری غربی، از جمله شبکه‌ی «ان‌بی‌سی نیوز» آمریکا، حکایت از نگرانی عمیق اسرائیل نسبت به احتمال دستیابی سریع واشنگتن و تهران به توافقی بر سر برنامه‌ی هسته‌ای ایران دارد.
مقامات اسرائیلی بیم آن دارند که رهبران کشورهای عربی، به‌ویژه در حوزه‌ی خلیج فارس، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، را به سوی انعقاد توافقی عجولانه با ایران سوق دهند که در آن، ملاحظات امنیتی و منافع راهبردی اسرائیل نادیده گرفته شود.
جزئیات نگرانی‌های تل‌آویو و تغییر اولویت‌های واشنگتن
منابع نزدیک به دولت اسرائیل در گفتگو با «ان‌بی‌سی» خاطرنشان کرده‌اند که سفر اخیر دونالد ترامپ به خاورمیانه که شامل توقفی در اسرائیل نبود، نشانه‌ای از انزوای روزافزون دولت بنیامین نتانیاهو از سوی ایالات متحده و تغییر در اولویت‌های منطقه‌ای واشنگتن است. عدم دیدار ترامپ از اسرائیل در جریان سفرش به عربستان سعودی، امارات متحده‌ی عربی و قطر، این گمانه را تقویت کرده است.
در همین راستا، یک مقام ارشد امنیتی اسرائیل در مصاحبه با روزنامه‌ی «تلگراف» هشدار داده است که مذاکرات جاری میان ایران و آمریکا می‌تواند دامنه‌ی اقدامات نظامی احتمالی تل‌آویو علیه برنامه‌ی هسته‌ای ایران را محدود سازد، آن هم در شرایطی که اسرائیل وضعیت کنونی را «فرصتی طلایی» برای اقدام می‌داند. گیورا آیلند، رئیس پیشین شورای امنیت ملی اسرائیل، نیز نسبت به تضعیف توانایی این کشور برای مقابله با آنچه «تهدیدات هسته‌ای ایران» می‌خواند، در صورت حصول هرگونه توافق، ابراز نگرانی کرده است.
سفر منطقه‌ای ترامپ و دیپلماسی اقتصادی
دونالد ترامپ روز سه‌شنبه، ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴، در آغاز سفر منطقه‌ای خود وارد ریاض شد و مورد استقبال محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، قرار گرفت. وی در ادامه به امارات متحده عربی و قطر نیز سفر کرد و چندین قرارداد مهم اقتصادی و مالی با این سه کشور به امضا رساند. این تحرکات دیپلماتیک و توافقات اقتصادی، که بر همکاری‌های دوجانبه و سرمایه‌گذاری متمرکز بود، به گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال نرمش دولت آمریکا در قبال ایران دامن زده است. برخی ناظران معتقدند کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، به ویژه عربستان سعودی، ممکن است در ازای کسب امتیازات اقتصادی، از واشنگتن خواسته باشند تا در مذاکرات هسته‌ای با ایران، رویکردی منعطف‌تر اتخاذ کند.
مواضع تهران در مذاکرات هسته‌ای
در سوی دیگر، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه‌ی ایران، روز جمعه، ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴، با انتشار پیامی در شبکه‌ی اجتماعی «ایکس» اعلام کرد که تهران هیچ پیشنهاد مکتوب جدیدی از سوی ایالات متحده در خصوص برنامه هسته‌ای دریافت نکرده است. وی با تأکید بر شفافیت مواضع ایران، تصریح کرد: «تحریم‌ها را بردارید، به توافق دست می‌یابیم.» عراقچی همچنین خاطرنشان ساخت که ایران تحت هیچ شرایطی از برنامه‌ی هسته‌ای خود، که آن را صلح‌آمیز و حاصل تلاش‌های علمی داخلی می‌داند، عقب‌نشینی نخواهد کرد.
به گزارش شبکه‌ی «جزیره»، ایران در گفتگوهای اخیر که در عمان برگزار شد، بر حفظ حق غنی‌سازی اورانیوم به عنوان خط قرمز خود پافشاری کرده است. مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند که در ازای لغو کامل تحریم‌ها، آمادگی دارند تعهداتی نظیر عدم تولید تسلیحات هسته‌ای، کاهش سطح ذخایر اورانیوم غنی‌شده و پذیرش بازرسی‌های جامع بین‌المللی را بپذیرند. با این حال، اختلافات بر سر میزان غنی‌سازی و چگونگی مدیریت اورانیوم مازاد همچنان به قوت خود باقی است.
واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به مذاکرات
در حالی که مذاکرات ایران و آمریکا با میانجی‌گری سلطان‌نشین عمان در جریان است، برخی منابع ایرانی از ابراز نارضایتی قدرت‌های اروپایی شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا، نسبت به کنار گذاشته شدن از این دور از گفتگوها خبر داده‌اند. روزنامه «گاردین» گزارش داده است که دستیاران عراقچی قرار است روز جمعه با مقامات اروپایی دیدار کرده و آنها را در جریان آخرین تحولات مذاکرات قرار دهند.
از سوی دیگر، علی شمخانی، مشاور ارشد رهبر جمهوری اسلامی ایران، اظهار داشته که تهران آماده مصالحه است، به شرط آنکه بنیامین نتانیاهو در روند مذاکرات مداخله نکند. شمخانی حتی پیشنهاد تشکیل کنسرسیومی برای غنی‌سازی اورانیوم با مشارکت کشورهای عربی نظیر عربستان سعودی و حتی سرمایه‌گذاری آمریکا را مطرح کرده است تا نگرانی‌ها درباره ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران مرتفع گردد.
تهدیدات اسرائیل و افزایش تنش‌ها
اسرائیل بارها تهدید کرده است که در صورت احساس خطر جدی از برنامه هسته‌ای ایران، به صورت یک‌جانبه علیه تأسیسات هسته‌ای این کشور اقدام نظامی خواهد کرد. این تهدیدات در شرایطی مطرح می‌شود که تنش‌ها در خاورمیانه به دلیل مناقشه جاری میان اسرائیل و حماس در نوار غزه به شدت افزایش یافته است. یک مقام اسرائیلی در حساب کاربری خود در شبکه «ایکس» تصریح کرده که اسرائیل خود را به هیچ‌گونه توافقی با ایران ملزم نمی‌داند و از هیچ اقدامی برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای فروگذار نخواهد کرد.
چشم‌انداز مذاکرات عمان
مذاکرات ایران و آمریکا در عمان، که با حضور استیو ویتکوف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، و عباس عراقچی برگزار شده، از سوی هر دو طرف «دشوار اما مفید» توصیف شده است. با این وجود، اختلافات کلیدی، از جمله اصرار آمریکا بر توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران و پافشاری تهران بر حفظ این حق، همچنان به عنوان موانع اصلی بر سر راه پیشرفت گفتگوها باقی مانده‌اند.
تحلیلگران بر این باورند که موفقیت این مذاکرات به توانایی طرفین در یافتن راهکاری جامع برای رفع تحریم‌ها و همزمان، ارائه تضمین‌های معتبر به جامعه بین‌المللی در مورد ماهیت صلح‌آمیز برنامه‌ی هسته‌ای ایران بستگی دارد. در غیر این صورت، تداوم تهدیدات نظامی از سوی آمریکا و اسرائیل می‌تواند سطح تنش‌ها را در منطقه به مرحله‌ای نگران‌کننده‌تر سوق دهد.
