پیشنهاد جنجالی ترامپ: آمریکا مجاز به تخریب تأسیسات هسته‌ای ایران باشد
رئیس‌جمهور آمریکا پیشنهادی بحث‌برانگیز ارائه داده که به آمریکا اجازه می‌دهد تأسیسات هسته‌ای ایران را بدون برجای گذاشتن تلفات انسانی «منهدم کند»
در تازه‌ترین دور از تحولات پیرامون مذاکرات هسته‌ای، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، شامگاه روز چهارشنبه ٧ خرداد ١٤٠٤، با ارائه‌ی پیشنهادی بحث‌برانگیز، چشم‌انداز خود را برای توافقی جدید با ایران ترسیم کرده است.
این پیشنهاد که به دلیل ماهیت تهاجمی و به عقیده‌ی تحلیلگران، غیرواقع‌بینانه آن، احتمالاً با مخالفت شدید تهران روبرو خواهد شد، به آمریکا اجازه می‌دهد «هر چیزی که بخواهد» از جمله تأسیسات هسته‌ای و آزمایشگاه‌های ایران را، بدون برجای گذاشتن تلفات انسانی، «منهدم کند». این اظهارات روز چهارشنبه در کاخ سفید و در بحبوحه‌ی مذاکرات غیرمستقیم جاری میان تهران و واشنگتن بیان شده است.
جزئیات پیشنهاد مناقشه‌برانگیز ترامپ
ترامپ در سخنان خود بر لزوم برقراری یک رژیم بازرسی «بسیار قوی» تأکید کرده که به موجب آن، بازرسان بین‌المللی نه تنها به تمامی تأسیسات هسته‌ای ایران دسترسی خواهند داشت، بلکه در صورت لزوم، مجاز به تخریب این تأسیسات نیز خواهند بود. وی با لحنی که بیشتر به اعمال فشار روانی شباهت دارد، افزود: «ما می‌توانیم هر چیزی که بخواهیم را برداریم و هر چیزی که بخواهیم را منفجر کنیم، اما کسی کشته نخواهد شد.»
این رویکرد که یادآور رژیم بازرسی تحمیل‌شده بر عراق پس از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ است، به احتمال فراوان از سوی ایران، که همواره بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه‌ی هسته‌ای خود و غیرقابل قبول بودن هرگونه مداخله‌ی خارجی در تأسیساتش به دلیل نقض حاکمیت ملی تأکید ورزیده، مردود تلقی خواهد شد.
این اظهارات در پاسخ به پرسش‌هایی درباره‌ی گزارش‌های نگران‌کننده از برنامه‌ریزی احتمالی اسرائیل برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران مطرح شد. ترامپ اعلام کرد که به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، توصیه کرده است از چنین اقدامی خودداری کند تا مذاکرات جاری به خطر نیفتد، اما هم‌زمان پیشنهاد خود را به عنوان جایگزینی برای اقدام نظامی اسرائیل مطرح کرد که به زعم وی، می‌تواند به صورت توافقی با ایران به اجرا درآید.
وضعیت کنونی مذاکرات؛ امیدها و چالش‌ها
مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا، پس از روی کار آمدن دوباره‌ی ترامپ در ژانویه‌ی ۲۰۲۵، عمدتاً به صورت غیرمستقیم و با میانجی‌گری عمان از سر گرفته شده است. این گفتگوها بر محدودسازی برنامه‌ی هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی متمرکز است.
با وجود آنکه اولین دور مذاکرات رسمی در عمان در ماه آوریل «سازنده» توصیف شده بود، اظهارات اخیر ترامپ نشان‌دهنده‌ی شکاف عمیق بین انتظارات دو طرف است. در حالی که ایران بر حفظ حق غنی‌سازی اورانیوم برای مقاصد صلح‌آمیز و رفع کامل تحریم‌ها اصرار دارد، تیم مذاکره‌کننده‌ی آمریکا به رهبری استیو ویتکوف، به دنبال توافقی با محدودیت‌های بسیار سختگیرانه است. گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران هرگونه توافقی را که غنی‌سازی اورانیوم را به طور کامل ممنوع کند، رد کرده است.
واکنش تند مقامات ایرانی
اظهارات جنجالی ترامپ با واکنش‌های شدیدی از سوی مقامات ایرانی مواجه شده است. محسن رضایی، فرمانده‌ی پیشین سپاه پاسداران، سخنان ترامپ را آمیزه‌ای از «توهم، بلوف، هذیان‌گویی و سردرگمی» توصیف کرد و هشدار داد: «ترامپ باید بداند که با یک ملت بزرگ و یک نظام تثبیت‌شده طرف است.»
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده‌ی ارشد هسته‌ای ایران، نیز ضمن تأکید بر اینکه مذاکرات می‌تواند به پیشرفت منجر شود، هرگونه توافق را منوط به «احترام متقابل» دانست و گفت: «تهدید و فشار نمی‌تواند ایران را به تسلیم وادار کند.»
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، نیز پیشتر در واکنش به تهدیدات نظامی ترامپ اظهار کرده بود: «ترامپ فکر می‌کند می‌تواند با شعار و تهدید ما را بترساند... ما در برابر هیچ زورگویی سر خم نمی‌کنیم.»
تحلیل تحولات آینده
تحلیلگران بر این باورند که اظهارات اخیر ترامپ بخشی از راهبرد «فشار حداکثری» اوست که ممکن است نتیجه‌ی معکوس به بار آورد. علی واعظ، مدیر پروژه‌ی ایران در گروه بین‌المللی بحران، این پیشنهاد را «غیرواقع‌بینانه» خوانده که می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.
هم‌زمان، گزارش‌هایی مبنی بر آمادگی اسرائیل برای حمله‌ی احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران، هرچند اجرای آن بدون حمایت آمریکا دشوار به نظر می‌رسد، بر پیچیدگی اوضاع افزوده است. با وجود تأثیرات اقتصادی کوتاه‌مدت برخی اظهارات خوش‌بینانه‌ی ترامپ بر بازار نفت، منابع ایرانی بر پابرجا بودن اختلافات اساسی در مذاکرات، به‌ویژه در مورد نحوه و مقصد انتقال اورانیوم غنی‌شده‌ی ایران، تأکید دارند.
اظهارات اخیر دونالد ترامپ، بار دیگر تنش‌ها در روابط تهران و واشنگتن را به اوج رسانده و با مقاومت شدید ایران مواجه شده است. در حالی که مذاکرات هسته‌ای در مسیری شکننده پیش می‌رود، موفقیت یا شکست آن به توانایی طرفین در یافتن نقاط مشترک در سایه‌ی فشارهای داخلی، تحریم‌های اقتصادی و تهدیدات نظامی بستگی دارد. منطقه در آستانه‌ی تحولاتی حساس قرار گرفته که می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای امنیت جهانی در پی داشته باشد.
