هاووڵاتییانی ناوەڕاست و باشووری عێراق لە خۆپیشاندان دژی نەبوونی کارەبا و خزمەتگوزارییەکان بەردەوامن
K24 – بەغدا:
نەبوونی کارەبا و خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان دۆخی هاووڵاتییانی ناوچەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراقی خراپتر کردووە و وەرزی هاوین و بەرزی پلەکانی گەرماش هێندەی دیکە توڕەیی هاووڵاتییانی دژی حکوومەت زیاتر کردووە بەهۆی جێبەجێ نەکردنی داواکارییەکانیان.
خراپی دۆخی کارەبا لە پارێزگاکانی ناوەڕاست و باشووری عێراق وایکردووە، ماوەی زیاتر لە هەفتەیەکە هاووڵاتییانی ئەو ناوچانەی هێناوەتە سەر شەقام و داوای جێبەجێکردنی ئەو بەڵێنانە دەکەن، کە چەندین ساڵە لە وەرزی هاوین هەمان کێشە دووبارە دەبێتەوە.
ڕۆژی هەینی (28ـی حوزەیرانی 2024) لە پارێزگای کەربەلا، ژمارەیەکی زۆر لە هاووڵاتییان دژی خراپی دۆخی کارەبا خۆپیشاندانیان ئەنجامدا و داوایان لە وەزارەتی کارەبا کرد، بەشی پارێزگاکەیان لە پێدانی کارەبا زیاتر بکات و ڕەخنەشیان لە دەستەوەستانی بەرپرسانی حکوومەتی خۆجێی پارێزگاکەیان و نوێنەرانی کەربەلایان کرد لە پەرلەمانی عێراق کە بەرگری لە مافی هاووڵاتییان ناکەن.
خۆپیشاندان لە دیوانییە
دامەزراندنی وێستگەی کارەبا لەنزیکی شوێنی نیشتەجێبوون دانیشتوانی چەندین گەڕەکی پارێزگای دیوانیەی نیگەران کردووە، بەهۆی دووکەڵ و دەنگی بەرزی وێستگەکانی کارەبا لە دیوانیە هاووڵاتیانی ئەو پارێزگایە خۆپیشاندانیان ئەنجامدا. خۆپیشاندەران دەڵێن، بەهۆی دەنگی بەرزی وێستگەی کارەباوە ژیانیان ئارامی لێبڕاوە، دەیان ماڵیش بەو هۆیەوە گەڕەکەیان چۆڵکردووە.
بەڕێوەبەرایەتی ژینگەی دیوانییەش ئاماژە بەوەدەدات، دروستکردنی وێستگەی کارەبا لە نزیک شوێنی نیشتەجێبوون دژی مەرجە ژینگەییەکانە.
ئەبو محەممەد هاووڵاتییەکی پارێزگاکەیە و یەکێکە لە دراوسێکانی وێستگەی کارەبای باشووری دیوانیە، ماوەی ساڵانێکە خۆی و خێزانەکەی بەهۆی دەنگی بەرزی وێستگەکەوە نەیانتوانیوە ساتێکی ئارامیان هەبێت، سکاڵای ئەوەدەکات وێستگەکە زیانی بە ئەو و تەواوی ناوچەکە گەیاندووە.
ئەبو محەممەد دەڵێت: "دەنگی موەلیدە و وێستگەکە و دووکەڵەکەی بێزاریکردووین من نەخۆشم هەیە، سەرباری ئەمانەش کارەبامان نییە کە موەلیدەکان ئیش پێدەکەن زۆر بێزار دەبین بەڕاستی ماندووبووین".
ئەو دەردەی ئەبو محەممەد پێوەی گیرۆدەیە، بووە هۆی خۆپیشاندانی سەدان کەس لە دانیشتووانی دیوانییە، خۆپیشاندەران دەڵێن، ئەگەر وەڵامیان نەدرێتەوە هەڵوێستی توندتریان دەبێت.
هاووڵاتییەکی دیکە دەڵێت: "زۆرینەی خێزانەکان لێرە چوون و بەجێیانهێشت، چونکە ناوچەکانی دیکەی دیوانییە، بەهۆی دەنگ و دووکەڵی ئەم وێستگە کارەبایەوە. دۆخمان زۆر خراپە، ماڵەکانمان بەهۆی ئەم وێستگەیەوە وێران بوون. داوای چارە دەکەین و ئەمڕۆ بە ئاشتییانە هاتووین بەڵام سبەی ئاشتییانە نابێت".
هەروەها هاووڵاتییەکی دیکەی ئەو ناوچەیە باس لەوە دەکات: "ئێمە دوو وێستگەمان لێرە هەیە و تەنیا ئازارەکەی بۆ ئێمەیە، کارەبامان نییە، لە ماڵەکانمان نەخۆش هەیە و ئازار دەچێژن، بەرپرسان خۆیان ئەمە باش دەزانن".
بەپێی ڕاپۆرتی فەرمانگەی ژینگەی دیوانییە، دروستکردنی وێستگەی کارەبا لەو شوێنە دژی مەرجە ژینگەییەکانە چونکە کارەساتی تەندروستی بەسەر خەڵکی ناوچەکە دەهێنێت.
خراپی دۆخی کارەبا لە بەغدا
بەهۆی بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما بۆ زیاتر لەنیوەی کوڵان و نەبوونی کارەبا، هاووڵاتیانی عێراق ژیان لەناو ماڵەکانیان وەک ژیانکردن لەناو فڕن وەسفدەکەن.
دوای بێئومێبوون لەچارەسەرکردنی قەیرانی کارەبا لەلایەن حکوومەتەوە، بەشێک لە پەرلەمانتار و چاودێران باس و خواستی پێدانی کارەبا بە کەرتی تایبەت دەکەن، چونکە وەک ئەوان دەڵێن، ئەمە قەیرانی چەندین ساڵەی کارەبا لە عێراق چارەسەر دەکات.
هاووڵاتییانی بەغدا ئاماژە بەوە دەکەن: هەموو ئەو لێدوانانەی وەزارەتی کارەبای عێراق پێش دەستپێکردنی وەرزی هاوین لەبارەی چارەکردنی قەیرانی کارەبا دەیدات، لەگەڵ هاتنی وەرزی گەرما دەبن بە هەڵم. هەمووان گلەییان لە کەمی کاتژمێرەکانی کارەبا هەیە لە دۆخێکدا کە پلەی گەرما نیوەی کوڵانی تێپەڕاندووە.
هاووڵاتییەکی بەغدا بە کوردستان24ـی ڕاگەیاند: "کارەبا زۆر خراپە، کاتژمێرێک یاخود دوو کاتژمێر دێتەوە و دواتر بۆ 20 کاتژمێر دەبڕێت، ئەمە دۆخی کارەبایە لەناوچەی ئەمین کە ماڵی ئێمەی لێیە"
هەروەها دانیشتوویەکی دیکەی شاری بەغدا دەڵێت: "لە 2003ـوە هەموو ڕۆژ دەڵێن دۆخی کارەبا باش دەبێت بەڵام هیچمان نەبینی، من ماڵم لە مەدینە سەدرە و ڕۆژانە ئەوپەڕی کاتژمێرێک بۆ دوو کاتژمێر کارەبا هەیە".
بێئومێدی لە باشبوونی کارەبا بە درێژایی ساڵانی ڕابردوو، وای لە هەندێک لە پەرلەمانتاران کردووە باس لە پێدانی کارەبا بە وەبەرهێنەر و کەرتی تایبەت بکەن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە. لەلایەن خۆیەوە، موعین کازمی، ئەندامی لێژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند: بابەتی پێدانی کارەبا بە کەرتی تایبەت پرسێکە دەبێت هەموومان لێکۆڵینەوەی وردی لێبکەین، بە تایبەتی حکوومەت و سەرۆکوەزیران. ئەمڕۆ توانای بەرهەمهێنان 26 هەزار مێگاواتە دەکرێت بگاتە 30 هەزار مێگوات کە بەپێی پێوەری ئەلیکترۆنی بەسەر پارێزگاکاندا دابەشدەکرێت.
خەڵکی بەغدا ژیانی خۆیان لەنێو ماڵەکانیان وەک ژیانکردن لەنێو فڕن وەسف دەکەن چونکە کەشەکە زۆر گەرمە و لە زۆربەی پارێزگاکانیش بەشێوەیەکی گشتیی، کارەبا 14 کاتژمێر لەشەو و ڕۆژێکدا دەبڕێت.
توڕەیی هاووڵاتییانی بەسرە وەک پلەکانی گەرما دەکوڵێت
سەرەڕای بەرزی پلەكانی گەرما لە بەسرا دانیشتووانی شارەكە بەردەوامن لە خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین و داوای خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكان دەكەن، خۆپیشاندەران دەڵێن: كارەبای نیشتمانی نییە، ئاو و كارەبا، رێگاوبان و پڕۆژەكانی دیكەی خزمەتگوزاری نین، تەنانەت دانیشتووانی شارەدێكانی سەر بە پارێزگای بەسرا لە سەرەتاییترین خزمەتگوزارییەكان بێ بەشن".
لهگهڵ بهرزبوونهوهی پلهكانی گهرما له بهسره، داواكارییهكانی شهقامی ئهو شارهش بۆ خزمهتگوزاری خهریكه دهكوڵێت، وهك خۆپیشاندهران باسی دهكهن وێڕای تهرخانكردنی گوژمهیهكی گهورهی پاره، زۆربهی قهزا و ناحییهكانی سهر بهو پارێزگایه بهدهست كهمی خزمهتگوزارییه سهرهتاییهكانهوه دهناڵێنن.
له ههموو هاوینێكدا كارهبا خۆی له پێشهوهی داواكارییهكانی خۆپیشاندهراندا دهبینێتهوه، بۆ ئهمساڵیش جارێكی دیكه خهڵكی قهزای شهتولعهرهب ناڕهزایهتی بهرامبهر كهمتهرخهمییهكانی لایهنه پهیوهندیدارهكان نیشان دهدهن.
خۆپیشاندهران دەڵێن: ئهگهر دهسهڵاتداران بهدهم داواكارییهكانیانهوه نهیەن، له ڕۆژانی داهاتوودا چێوهی توڕهییهكانیان فراوانتر دهبێت و خزمهتگوزارییهكانی ئاو و كارهباش كه چهندین ساڵه بێ وهڵام ماونهتهوه، خۆیان له پێشهوهی ڕیزبهندی داواكارییهكانیاندا دهبیننهوه.
لەلایەن خۆیەوە: ئهزههر عیدانی، ههماههنگكاری خۆپیشاندان گوتی: "ئێمه خهڵكی ناوچهی ساڵحیهی قهزای شهتولعهرهبین و ناوچهكهمان له سهرهتاییترین خزمهتگوزاری پهراوێز خراوه، نه كارهبا، نه پرۆژهی ئاوهڕۆ و نه ژێرخان هیچمان نییه و پلهكانی گهرماش گهیشتوونهته 51 و 52 پله، ئێمه له ساڵی 2024ـین و قوتابخانهكانمان هێشتا كهرهڤانهن، بهرپهرسهكانیش تهنیا لهكاتی ههڵبژاردنهكان خۆیان پیشانمان دهدهن".
هاوکات عهلی جهبار، هاووڵاتییەکی بەسرەیە باسی لەوەکرد: له ساڵی 2003ـهوه تا ئێستا هیچ خزمهتگوزارییهکمان پێ نهگهیشتووه، نه ئاو و نهكارهبا و نه ژێرخان و رێگه و بان و ئاوهڕۆ، هیچمان بۆ نهكراوه، ئێمه داوای سهرهتاییترین ماهكانمان دهكهین، ئهمڕۆ ئێمه بۆ داواكردنی مافه دهستوورییهكانمان خۆپیشاندان دهكهین، ئهگهر بهرپرسان بهدهم داواكارییهكانمانه نههێن و گوێ له گلهییهكانمان نهگرن، ناچارین رێگهی توندتر بگرینه بهر.
هەروەها حوسام عهبدولكهریم، هاووڵاتییەکی دیکەیە و گوتی: كارهبا بهشێوهیهكی دادپهروهرانه دابهش ناكرێت، رۆژانه تهنیا یهك بۆ دوو كاتژمێر كارهبا له ناوچهی ساڵحییه ههیه، تهنانهت لهو یهك دوو كاتژمێرهشدا سوود له كارهباكه نابینیت، چونكه بهردهوام دهپچڕێت و پێ دهبێتهوه، سهبارهت به ئاویش، ئاوهكهمان سوێره، تهنیا بۆ كشتوكاڵیش ناتوانین سوود له ئاوهكه ببینین، خزمهتگوزاریهكانی دیكهی وهك قوتابخانه و نهخۆشخانهش ههر باس مهكه.
خۆپیشاندانەکانی زیقار بەردەوامە
خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکان لە پارێزگای زیقار پێی ناوەتە ڕۆژی حەوتەمەوە، خۆپیشاندەران دەڵێن بە رێگەی ئاشتیانە خۆپیشاندان دەکەن، پەلاماری هیچ دامودەزگایەک نادەین هیچ شوێنێکیش ناسوتێنین، وەک ئاماژە بۆ بەرپرسان دەڵێن "توخوا وەرنە دەرەوە هەریەکەتان 40 بۆ 50 فێنککەرەوەو موەلیدەی تایبەت لە ماڵتان هەیە و خەریکی دزی کردنن لە میللـەت"، خۆپیشاندەرێکی دیکەش دەڵێت، "تەنیا پێم خۆشە بۆ ماوەی حەوت ڕۆژ خەڵک لە جیهان بێنە ئێرە ئینجا دەزانن ئێمە لە چ حاڵێکداین".
یەکێک لە خۆپیشاندەران دەڵێت: "هیچ دامودەزگایەکمان دانەخستووە هیچ شوێنیکمان نەسوتاندووە، تەنیا ئاستەنگمان لە دوو شوێن دروستکردووە، باڵەخانەی پارێزگار و ئەنجوومەنی پارێزگا، خزمەتی هاووڵاتییان ناکەن، دزی لە میللـەت دەکەن، میللەت برسی دەکەن، بەدواداچوون بۆ کێشەکانی خەڵک ناکەن تەنیا شەڕی پلە و پۆست دەکەن و، پرۆژە خزمەتگوزارییەکانیش هیچ، بەهیچ شێوەیەک خزمەتی خەڵک ناکەن:
خۆپیشاندەران جەخت لە بەردوامی خۆپیشاندان دەکەنەوە و دەڵێن: "دەمێنینەوە و بەردەوام دەبین لە مانگرتن و خۆپیشاندان تاوەکوو داواکارییە سەرەکیەکانمان جێبەجێ دەکرێن لە هەموویان گرنگتر دامەزراندنی وێستگەیەکی کارەبایە کە بتوانێت پێویستی پارێزگاکە پڕ بکاتەوە، بەسە بەڵێندان".
گەندەڵی هۆکاری نەبوونی کارەبایە لە عێراق
لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، بەشێک لە شارە عێراقییەکان لە ڕیزبەندە یەکەمەکانی جیهان بوون لە گەرمترین ناوچەکانی جیهان. گۆڤاری پالاسیرڤیلی ئەمەریکی بڵاویکردووەتەوە: ڕۆژی (24ـی حوزەیرانی 2024) شاری بەسرە گەرمترین پلەی گەرمی لەسەر ئاستی جیهان تۆمار کردووە لە ماوەی 24 کاتژمێردا، کە پلەی گەرمی گەیشتووەتە 51.1 پلەی سیلیزی، دوای ئەویش شاری ناسرییەی ناوەندی پارێزگای زیقار دێت بە 50.7 پلەی سیلیزی و شاری عیمارەی ناوەندی پارێزگای میسانیش بە 50.3 پلەی سیلیزی، شەشەم گەرمترین ناوچەی جیهان بووە.
لەگەڵ هەموو نەهامەتییەکانی ڕووی لە عێراقییەکان کردووە، لە ڕووی دۆخی ئابووریی و سیاسیی و نەبوونی خزمەتگوزارییەکان، بەڵام کێشەی گەورە و سەرەکی عێراق کە چەندین ساڵە هیچ پێشکەوتنێکی بەخۆیەوە نەدیوە؛ دۆخی کارەبایە.
ڕۆژی یەکشەممە (23ـی حوزەیرانی 2024) ڕائید فههمی، سکرتێری حزبی شیوعیی عێراقی بە کوردستان24ـی ڕاگەیاند: گەندەڵی لەنێو خودی وەزارەتی کارەبا و لایەنە پەیوەندیدارەکانی دیکە هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا، خواستی کارەبا لە عێراق ئێستا 36 هەزار مێگاواتە لە کاتێکدا، ڕێژەی بەرهەمهێنانی کارەبا دەگاتە 25 هەزار مێگاوات.
گوتیشی: لەو 25 هەزار مێگاواتەی کارەبا کە بەرهەم دەهێنرێت، تەنیا نزیکەی 14 هەزار مێگاوات کارەبا دەگاتە هاووڵاتییان و ئەوەی دیکەش بەفیڕۆ دەچێت، ئەمەش وا دەکات چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە لەلایەن حکوومەتەوە ڕووبەڕووی ئاستەنگ دەکاتەوە.
ڕائید فههمی ئاماژەی بەوەشکرد: بەشێکی کێشەکان پەیوەندی بە خراپی پلاندانانەوە هەیە، کاتێک بەرهەمهێنانی گاز لە ئاستێکی بەرز نییە و هاوردەکردنی گاز پارەیەکی زۆری دەوێت، کەچی زۆربەی وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا پشت بە گاز دەبەستن.
لەبارەی بەرپرسیاریەتی لەسەر دۆخی کارەبای عێراق، سکرتێری حزبی شیوعیی عێراق ڕایگەیاند: هەموو سیستەمی ئەم وڵاتە بەرپرسە و پەیوەندیی بە کەسێکی تایبەتەوە نییە، بۆیە پێویستی بە چاکسازییەکی گشتگیر هەیە و دەبێت کەسانی شیاو و شارەزا لە شوێنی بەرپرسیاریەتی دابنرێت و پلانی گونجاو دابنرێت. زیاتر گوتی: زیادکردنی وەبەرهێنان، وەزارەتی نەوت و موەلیدەکان و کەرتی تایبەت ڕۆڵیان هەیە لە کێشەی کارەبا و سەرەڕای کەمی کاتژمێرەکانی پێدانی کارەبا، نرخی ئەمپێری کارەباش گرانە لەسەر هاووڵاتییان.