سه‌رۆك بارزانی یه‌كێكه له كۆڵه‌گه سه‌ره‌كییه‌كانی پرۆسه‌ی سیاسی عێراق
K24 – هه‌ولێر:
محه‌مه‌د شیاع سودانی، سه‌رۆكی كوتله‌ی فوراته‌ین، رایگه‌یاند، بەڕێز مەسعود بارزانی یەکێکە لە کۆڵەگە سەرەکییەکانی پرۆسەی سیاسی لە عێراق، یەکێکیش بووە لەو سەرکردانەی ئەم پرۆسە سیاسییەیان پێکهێناوە، هەر لە ئۆپۆزسیۆنەوە تا پرۆسەی سیاسی ئەمڕۆ، کوردستانیش بەشێکە لە عێراق، بۆیە بە دڵنیاییەوە ئەم جووڵە سیاسییە پێویستە، بە تایبەت کە بوونی بەڕێز مەسعود بارزانی، لە هەر لێکتێگەیشتن و هاوپەیمانێتییەک زۆر گرنگە بۆ رێڕەوی پرۆسەی سیاسی.
ده‌قی هه‌ڤپه‌یڤینه‌كه
پرسیار: بەڕێز محەمەد سڵاوت لێبێت، بەخێربێیت بۆ کوردستان 24، سوپاست دەکەین بۆ پێدانی ئەم دەرفەتە و ئەنجامدانی ئەم چاوپێکەوتنە، ئێوە پێشتر وەزیر بوون و ئێستا سەرۆکی فراکسیۆنی فوراتەینن، کاندیدی سەربەخۆی هەڵبژاردنی داهاتووشن، بە پرسیارێکی گشتی دەست پێدەکەم، کە لە سیاسییەکانی دیکەشم پرسیووە، ئایا روانینتان بۆ دۆخی عێراق چییە، بۆ دوای هەڵبژاردنەکان ؟ چی روودەدات ؟
وه‌ڵام: بەناوی خوای گەورەی میهرەبان، سوپاس بۆ ئێوە و کەناڵە بەڕێزەکەتان، بۆ ئەم دەرفەت و ئەم چاوپێکەوتنە، بە دڵنیاییەوە دوای کاروانی پرۆسەی سیاسی لە 2003 وە تا ئەمڕۆ، هەروەها ئەو پەیامانەی تا ئێستا گەیشتوون، بۆ رەتکردنەوەی ئەوەی کراوە، دواهەمینییان خۆپیشاندانەکانی ساڵی 2109، ئێستاش بەرەو هەڵبژاردنی پێشوەختە دەچین، ئەمەش یەکەمجارە لە پرۆسەی سیاسیدا روودەدات، هەڵبژاردنی خولی نیە، هەمووان هیوادارن گۆڕانکاری رووبدات، بەتایبەت کە هەمووان دان بەوەدا دەنێن، پرۆسەی سیاسی شکستی هێناوە، ئەمڕۆ دەبینیت سەرۆک کۆمار دەڵێت، شکستمان هێنا لە پرۆسەی سیاسی، بەڕێز مالیکی لە چاوپێکەوتنێکیدا جەخت لەسەر شکستهێنان دەکاتەوە، سەرکردەکانی دیکەش دانییان بە شکستدا ناوە، باشە ئەدی چی پێویستە ؟ ئەوەی پێویستە گۆڕانکارییە، گۆڕانکاری لە سیستمی بەڕێوەبردنی وڵات و گۆڕانکاری لە پڕۆگرامەکان، بەشێوەیەک کە هاوڵاتی بگەیەنێتە ئەو بڕوایەی چینی سیاسییەکان، دەستییانکردووە بە گوێگرتن لە داواکاری خەڵک، کە دۆخی ئەوان بگۆڕێت، هەموومان ئەو حاڵەتە سەخت و نالەبارییەی ژیانی هاوڵاتی دەبینین، لەسەر ئاستی هەژاری و بێکاری و خراپی خزمەتگوزارییەکان، هەروەها لاوازی یاسا و زۆرێک لە کێشەی دیکەی رۆژانە، کە وایکردووە هاوڵاتی رەخنە بگرێت و دژی ئەم پرۆسە سیاسییە بووەستێتەوە.
پرسیار: بەڕێز محەمەد باس لە سەربەخۆکان دەکرێت، بەتایبەت لە چینی لاوان، دەوترێت سەربەخۆکان بۆ پەرلەمان سەردەکەون و گۆڕانکاری دروست دەکەن، پرسیارەکەم ئەوەیە، ئایا سەربەخۆکان و فراکسیۆنە سەربەخۆکان، بەراستی سەربەخۆن، یان سێبەری فراکسیۆنە گەورەکانن ؟
وه‌ڵام: بێگومان ئەمە چەند دەستەواژەیەکی هەڵەن، هەندێک بەکاری دێنن، کێشەکە لە حزبەکان نیە، بەڵکو کێشەکە لە کاری حزبەکانە، کاتێک دەبینین ئەو هاوڵاتییەی خۆپیشاندان دەکات و دژی سیستمی سیاسی دەوەستێتەوە، ئەگەر هەر حزبێک بێت خزمەت و هەلیکار و شوێنی یشتەجێبوون پێشکەش بکات، هاوڵاتی کێشەی لەگەڵ حزب نابێت، ئەم دەستەواژەیە لەپێناو رکابەری لە نێوان هێزە سیاسییەکان بەکارهاتووە، ئەمەش بەهۆی کاری نەرێنی حزبە سیاسییە باڵادەستەکان، دەنا سیستمەکەمان پەرلەمانییە، ئەم سیستمە لەسەر بنچینەی حزبەکان پێکهاتووە، ئێستا من لە دەوڵەتی یاسا کشاومەتەوە و لیستی فوراتەینم پێکهێناوە، پڕۆژەیەکی سیاسیم لەگەڵ کۆمەڵێک برا دروستکردووە، کە نزیکن لێمانەوە، تاوەکو لەرێگەی ئەم حزبەوە بچینە ناو هەڵبژاردنەوە، شتێک نیە بەناوی سەربەخۆ، حزبمان پێکهێنا و پەیڕەوی ناوخۆمان داناوە و گوتاری سیاسیمان هەیە، ئەمیندارییەتی گشتی و مەکتەبی سیاسی و لیژنەکانمان هەیە، کاری سیاسی خۆمان لە چوارچێوەی فوراتەین رێکخستووە، دەتوانین بڵێین فوراتەین قەوارەیەکی سەربەخۆیە لە حزب و هاوپەیمانێتییە تەقلیدییەکانی دیکە، بەڵی ئەمە راستە بگوترێت، منیش لەم ماوەیە و تا گەیشتن بە هەڵبژاردن، خۆم دوورگرتووە لەو هاوپەیمانێتییانە، بۆ ئەوەی بزانین دۆخی حزبەکەمان بە کوێ دەگات و بزانین تا چەند هاوڵاتییان قبوڵی گوتار و پڕۆژەکەمان دەکەن، ئەوکات بە دڵنیاییەوە دەبێت بچینە ناو هاوپەیمانێتییەکانەوە، چونکە ناتوانین گەورەترین کوتلەی پەرلەمانی دروست بکەین و حکومەت پێکبهێنین.
پرسیار: واتە بابڵێین جگە لە حزب و هاوپەیمانێتییە کۆنەکان و ئەوانی دیکە ناتوانن گەورەترین فراکسیۆن پێکبێنن ؟
وه‌ڵام: هەرگیز هەرگیز ..
چونکە بەشێکییان وەک رەوتی سەدر، هاوپەیمانی فەتح دەلێن دەتوانین زۆرترین کورسی پەرلەمانی بەدەست بێنین و حکومەتیش پێکبهێنین. ئەمە تەنیا خوێندنەوەن، بەڵام لە راستیدا هیچ فراکسیۆنێکی کۆن و نوێ ناتوانێت زۆرینە بەدەست بێنێت، بەڵکو پێویستییان بە هاوپەیمانێتی دەبێت، بۆ پێکهێنانی حکومەت.
پرسیار: بەڕێز محەمەد با لەگەڵ یەک راستگۆ بین، تۆ یەکێک بووی لە کەسە نزیکەکانی مالیکی، بۆ لە حزبی دەعوە هاتنەدەرەوە و لیستی فوراتەینت پێکهێنا، هۆکارەکەی چی بوو ؟
وه‌ڵام: من لەسەر کەسانی ناوخۆ هەژمارکراوم، لە دەرەوە نەبووم، لە هەموو ناخۆشییەکان لەگەڵ گەلەکەم بووم، شەڕی هەشتاکان، نەوەدەکان، ئابڵوقە، دوای 2003، هێزە سیاسییەکان هاتنەوە و ئێمە پێماندەگوتن ئۆپۆزسیۆن، هەموو حزبەکان، بە حوکمی ئەوەی من خاوەنی 5 شەهیدبووم کە لەلایەن رژێمی دیکتاتۆرییەوە لەسێدارەدران، هەموویان لە حزبی دەعوە بوون، باوکم مامەکانم و خاڵم، بۆیە حزبی دەعوە بۆ من نزیکترین بوو، باڵی دکتۆر خوزەیر خوزاعی، کۆمەڵێک پۆستم پێدرا، قائیمقام، ئەندامی ئەنجوومەنی پارێزگا و دواتر پارێزگار، هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا دامەزرا، لە کابینەی دووەمی مالیکی و حکومەتەکەی عەبادی بەشداربووم، ئەگەر پێناسەی بکەیت، من لە مالیکی و عەبادی نزیکم، لە حکومەتەکانیاندا کارم کردووە، نەک وەک ئەوەی هەندێک کەس دەڵێن، سەرکردە لە حزبی دەعوە، نەگەیشتمە ئاستی کۆنگرە، یان سەرکردایەتی یان شورا، ئەندامی کۆنگرەش نەبووم، وەک ئەو پلەبەندییەی لە حزبدا هەیە، دوای 2018، بە دیاریکراوی کارکردنم لە وەزارەتی کار و کارووباری کۆمەڵایەتی، تێبینیم کرد، کەموکوڕی هەیە لە ئەدای سەرجەم هێزە سیاسییەکان، بە دەوڵەتی یاساشەوە، هیوامان دەخواست پێداچوونەوە و راستکردنەوە بۆ پرۆسەکە هەبێت، ئەمە رووی نەدا، دواتر خۆپیشاندانەکانی 2019ی لێکەوتەوە، من بڕیارمدابوو لە دوای هەڵبژاردنەکانی 2018، پڕۆژەیەکی سیاسی تایبەت بەخۆم دروست بکەم، چونکە جەماوەری خۆم هەیە و تەنیا دەنگییان بە محەمەد شیاع سودانی دابوو، وەک ناو، وەک سیاسی و کارکردنمەوە، دەنگییان بە حزب یان هاوپەیمانێتی نەدابوو، بۆیە بڕیارمدا و لەگەڵ بەڕێز مالیکی و دکتۆر خوزەیر خوزاعی راشکاوبووم، کە دەمەوێت حزبێک دروست بکەم، بە سنگ فراوانییەوە پێشوازییان کرد.
پرسیار: بەڕێز محەمەد، لەم ماوەیەدا، چەندین کەسایەتی سیاسی سەردانی هەرێمی کوردستان دەکەن، دەچنە لای سەرۆک بارزانی، ئایا هۆکارەکەی ئەوەیە سەرۆک بارزانی بووەتە مەرجەع نەوەک تەنیا بۆ کورد، بەڵکو بۆ عێراقییەکان بەشێوەیەکی گشتی ؟
وه‌ڵام: بەڕێز مەسعود بارزانی یەکێکە لە کۆڵەگە سەرەکییەکانی پرۆسەی سیاسی لە عێراق، یەکێکیش بووە لەو سەرکردانەی ئەم پرۆسە سیاسییەیان پێکهێناوە، هەر لە ئۆپۆزسیۆنەوە تا پرۆسەی سیاسی ئەمڕۆ، کوردستانیش بەشێکە لە عێراق، بۆیە بە دڵنیاییەوە ئەم جووڵە سیاسییە پێویستە، بە تایبەت کە بوونی بەڕێز مەسعود بارزانی، لە هەر لێکتێگەیشتن و هاوپەیمانێتییەک زۆر گرنگە بۆ رێڕەوی پرۆسەی سیاسی، ئێمە باس لە نەتەوەی دووەم لە عێراق دەکەین، هەرێمیش دۆخی تایبەت بەخۆی هەیە، بۆیە سەردان و چاوپێکەوتنەکان زۆر پێویستن بەتایبەت بەهۆی هەموو ئەو گیروگرفتانەی هەن، جا چ لەسەر ئاستی پەیوەندییەکانی نێوان بەغدا و هەولێر، یان لەسەر ئاستی پرۆسەی سیاسی بەگشتی.
پرسیار: بەڕێز محەمەد، سەرۆک بارزانی دەڵێت، پرەنسیپی هاوبەشی خەریکە لە عێراق نامێنێت، هۆکاری نەمانی هاوبەشی چییە، ناڵێم بەشداری پێکردن، دەلێم هاوبەشی، کوردی شیعی، سوننی تورکمانی، بۆ ئەم هاوبەشییە نەما ؟
وه‌ڵام: ئەم پرەنسیپە مایەی مشتومڕی فراوانە، بەرای من دەگەڕێتەوە بۆ پابەندنەبوونە بەو رێککەوتننانەی لە نێوان لایەنەکان دەکرێن، بەتایبەت لەکاتی پێکهێنانی حکومەت، ئاگاداربووین لەوەی لەکاتی پێکهێنانی هەر حکومەتێک رێککەوتن هەیە لە نێوان گەورەترین کوتلە شیعە لەگەڵ کورد و هەروەها سوننە، لەسەر چەند پرەنسیپێک و هەنگاوێک رێکدەکەون، حکومەتی لێبەرهەم دێت، دوای ماوەیەک یەکتر تۆمەتبارکردن دەست پێدەکات، کە پێشێلکاری لە رێککەوتنەکە کراوە، ئەمە لە راستیدا بۆ لاوازی متمانە دەگەڕێتەوە، کە دواتر رۆژ بە رۆژ لەنێوان جەمسەرەکانی پرۆسەی سیاسی کەڵەکە دەبێت، ئەمەش کاریگەری بەسەر پرەنسیپی هاوبەشی دروست کردووە، لایەنێک دەڵێت هاوبەشی هەیە، لایەنەکەی دیکە دەڵێت، نەخێر نیە، هەروەها کێشەی چارەسەرنەکردنی دۆسییەکانیش و یەکلانەکردنەوەیان، یەکێکە لە هۆکارەکانی قوڵکردنەوەی نەمانی متمانە، لە نێوان حکومەتی فیدڕاڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان، من لەو کەسانەم کە داوا دەکەن، بەرلە پێکهێنانی هەر حکومەتێک، سەرکەوتنی رێککەوتن، بە دەستبردن بە دۆسییە ئاڵۆزەکان تاقی بکەینەوە و دەست بە دۆزینەوەی چارەسەرەکان بکەینەوە، بەڵی بەدڵنیاییەوە بە گوێرەی دەستور، ئێمە ئەو گرێبەستەی کۆماندەکاتەوە دەستوورە، هەموو رێککەوتنێکیش دەبێت بەگوێرەی دەستوور بێت، باشە دە بچنە ناو ئەم کێشانەوە، بە نمونە، یاسای نەوت و غاز، ئەم یاسا گرنگە، بۆ لەهەر یاسایەکی بودجە کێشەمان بۆ دروست دەبێت، لە هەموو یاسایەکی بودجە، کاردانەوە و کێشە دروست دەبێت، هاوڵاتیش لە کوردستان باجەکەی دەدات، وەک بینیتان فەرمانبەرانی هەرێم چییان چەشت، هەروەها خەڵکی وڵاتەکەمان بە گشتی، بەرای من دەبێت سەرکردە سیاسییەکان درک بەم راستییانە بکەن، هەر رێککەوتنێکیش دوا هەڵبژاردنی پێشوەختە، دەبێت سەرنج بخرێتە سەر خاڵە ئاڵۆزەکان، کە لەماوەی رابردوودا بە بەجێهێڵدراوی ماوەتەوە، بەگوێرەی دەستوور چارەسەرییان بۆ بدۆزرێتەوە.
پرسیار: بەڕێز محەمەد باسی یاسای بودجەت کرد، هەموو سالێک کێشەی تێدەکەوێت، هۆکاری ناکۆکییەکان لەسەر یاسای بودجە چین، بۆچی فەرمانبەران و خەڵکی کوردستان برسی دەکرێن، کە زۆرینەیان پەیوەندییان بە سیاسەتەوە نیە، کە فەرمانبەری عێراقین، بۆ برسی دەکرێن ؟
وه‌ڵام: ویستێک یان نیازێک لەلایەن هیچ لایەنێکی سیاسی لە بەغدا نیە بۆ برسیکردنی فەرمانبەرانی کوردستان، بەهۆی ئەوەی بەشێکن لە گەلی ئێمە، بەراشکاوی بڵێم و دوور لە موجامەلە، ئەگەر رێگەم پێبدەیت، ئەرکی ئەخلاقی و نیشتمانی ئێمە ئەوەیە هاوشێوەی فەرمانبەری عمارە و بەسرە و ئەنبار، سەیری فەرمانبەری کوردستان بکەین، ئەمە پابەندبوونێکی ئەخلاقی، شەرعی و نیشتمانییە، ئێمە سوێندمان بۆ خزمەتکردنی هەموو هاوڵاتییان خواردووە، بەڵام لە یاسای بودجە چەند کێشەیەکمان هەیە، کە پەیوەندییان بە هەرێمەوە هەیە، هەرێم بە زۆرێک لە بڕگەکانی یاسای بودجەوە پابەند نەبووە، یاسای بودجەی 2019، باشترین پڕۆژە یاسای بوجە بووە بۆ دیاریکردنی پەیوەندی نێوان ناوەند و هەرێم، بەڵام ئەوەی لەسەر هەرێم بوو پابەند نەبوو پێیەوە، تا ئەم ساتەش فەرمانبەرێکمان لە دەروازە سنوورییەکانی هەرێمی کوردستان نیە، زیانی زۆر گەورە لە سەر ئاستی دۆخی ئابووری ناوخۆیی هەیە، هاتنەناوەوەی ئەو کەلوپەلانەی بە پشکنیندا تێپەڕنابن و گەنجینەی گشتی فیدڕاڵیش لە داهاتەکانی نا نەوتی سوودمەند نابێت، هەرێم دەڵێت، ئەو داهاتانە لە بودجە دەبڕدرێت، بۆیە بە مافی خۆی دەزانێت ئەو داهاتانە بۆ خۆی بێت، ئەم کێشەیە چارەسەر نەکراوە، من لە چەند لیژنەیەکدا بووم، لە ووردەکاری زیاتریش ئاگادارم، تەنانەت لەسەر چۆنییەتی گرێبەستەکان، کە بەشێکە لە کیشەکان، ئەو گرێبەستە نەوتییانەی هەرێم لە رابردوودا ئەنجامی داون، کە یەکێکە لە لایەنە گرنگەکانی کێشەکە، چونکە هەرێم پابەندییەکانی خۆی بەرامبەر بە کۆمپانیاکانی نەوت هەیە، بەغداش لەرێگەی لیژنە تەکنیکییەکان و وەزارەتی نەوتەوە، پێیوایە ئەم گرێبەستانە ستەمێکە بەرامبەر بە گەلی عێراق، ئەم کێشانە مانەوە و بوونە دیلی لیژنە تەکنییەکانی هەردوولا نەیانتوانی چارەسەرییان بکەن، چونکە پێویستییان بە چارەسەری سیاسی بوو، هەر کاتێک رێککەوتنێکی روون هەبوو، ویستێکی راستەقینە هەبوو، بە بڕوای من دەتوانین تێیپەڕێنین، گەلەکەمان لە کاریگەرییە نەرێنییەکان دووربخەینەوە .
پرسیار: بەڕێز محەمەد لەو ئامانجانەی لە حزبەکەتان فوراتەین، پارێزگاریکردنە لە یەکپارچەیی خاکی عێراق و رێگریکردنە لە دەستێوەردانە دەرەکییەکان، ئایا دەستێوەردانی دەرەکی لە دۆخی سیاسی عێراق هەیە ؟
وه‌ڵام: ناچارم بە پێکەنین رووبەرووی ئەم پرسیارە ببمەوە، چونکە بنچینەی سەرەکی کێشەکانی عێراق دەستێوەردانی دەرەکییە، ئێمە بیستمان کە دەوڵەتێک سین یان صاد، وڵاتێکی عەرەبی، تۆمەتی سیخوڕییان دایە پاڵ سەرۆکەکەیان، لە کاتێکدا باڵیۆزانی وڵاتان لە بەغدا لە نێو لایەنە سیاسییەکان هاتووچۆ دەکەن، بەداخەوە ئەمە دەڵێم، ئەمە ئەوەیە کە مایەی پێکەنین و لە هەمانکاتدا گریانە، بە دڵنیاییەوە دۆخی سیاسی عێراق لە زۆربەی وڵاتانی دیکەی عەرەبی جیاوازە، بە حوکمی پاشخانی وڵات و رژێمی دیکتاتۆری لە پێشوودا، راگواستن و ئەو تاوانانەی بەرامبەر بە خەڵکی عێراق ئەنجامیداون، هێزە ئۆپۆزسیۆنەکان ناچاربوون پەنا بۆ وڵاتانی دراوسێ ببەن، دوای 2003 و گەڕانەوەیان، پرۆسەی سیاسی لەلایەن زۆربەی وڵاتانی عەرەبی رەتکراوە بوو، قاعیدە و ئەوەی پێدەگوترا موقاوەمە سەریهەڵدا، کە لەلایەن بەشێک لەو وڵاتانەوە پشتیوانی دەکران، بە دانپێدانانی خۆیانەوە، لەبەرامبەردا لایەنێکی دیکە هەبوو، پشتیوانی پرۆسەی سیاسی لە عێراق دەکرد، بەگوێرەی رەهەندی تائیفی، زۆرێکیش چوونە نێو ئەو بەرەیەوە، لایەنی شیعی مەبەستم، لەسەر ئێران و لایەنی سوننەش لەسەر وڵاتانی عەرەبی هەژمارکران، لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا ئەمریکا وەک داگیرکار لە عێراق بووە، بەرژەوەندی و ململانێی هەیە و کێشەی لەگەڵ ئێران هەیە، جا بێنە بەرچاوی خۆت ئەم دیمەنە چۆن دەبێت، چۆن پێناسەی دەستێوەردانە دەرەکییەکان بکەین، بەداخەوە دەستێوەردانەکان کاریگەری بەسەر بڕیاری سیاسی عێراقەوە هەبووە، بەڵام دواجار بە تایبەت دوای ئەزموونی داعش و بڕواهێنانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، کە سەقامگیری عێراق، بە واتای سەقامگیری ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان دێت، هەموومان دەزانین کە کاریگەری داعش بەسەر ئەوروپاشەوە هەبوو، بەهۆی کۆچ و پەناخوازانەوە، ئەمڕۆ هەمووان گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی کە عێراق دەتوانرێت ببێتە کۆکەرەوەی بەرژەوەندییەکانی وڵاتانی ناوچەکە، کە دەبێتە هۆکاری سەقامگیری، بەدڵنیاییشەوە بەشێوەیەک بەرژەوەندییەکانی گەلی عێراق پارێزراوبن، ئەمە بڕوای ئێمەیە، هەرگیز دەستێوەردانی دەرەکی نابێتە هۆکاری یارمەتیدەر، تەنیا لەرێگەی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئەو وڵاتانە و بەرژەوەندی نیشتمانی.
پرسیار: بەڕێز محەمەد هیچ عورفێک لە عێراق هەیە بەڵام نە لەدەستور نە لە یاساشدا نەهاتووە، کە سەرۆکایەتی کۆمار بۆ کورد، پەرلەمان بۆ سوننە و حکومەت بۆ شیعە، ئایا سیاسی هەیە بیەوێت ئەم عورفە بگۆڕێت، لە قۆناخی داهاتوودا، ئایا گۆڕانکاری لە سێ سەرۆکایەتییەکەدا دەکرێت ؟
وه‌ڵام: من لە بەڕێز جەعفەریم بیست، لە خولەکانی پێشوو، بە خوالێخۆشبوو مام جەلالی گوتبوو، لەوانەیە عەرەب هەستیاربن لە وەرگرتنی سەرۆکایەتی کۆمار لەلایەن کوردەوە، با ئەم هاوکێشەیە بگۆڕین، با کورد سەرۆکایەتی پەرلەمان وەربگرن، شیعەش سەرۆکایەتی وەزیران، بۆ ئەم خولەش سەرۆکایەتی کۆمار بدرێتە ئەوکات دەگوترا تەوافوق، گوتی مام جەلال وەڵامی دامەوە و گوتی، خوالێخۆشبوو عەدنان جەنابیم لەلابوو، کە یەکێک لە سەرکردەکانی سوننە بوو، گوتی ئێمە لاریمان نیە سەرۆکایەتی کۆمار لای کورد بێت، بۆیە منیش پێشنیارەکەم کێشایەوە، هەندێک هەوڵ هەبوو بۆ گۆڕینی ئەمە، خۆ ئێمە رێککەوتنی تائیفمان نیە، ئەمە پەیوەستە بە لێکتێگەیشتنەکان، ئاساییە سەرۆک وەزیران لەهەر نەتەوەیەک بێت، بەڵام رێزگرتن لە زۆرینە و بەرپشکی هەڵبژاردن هەیە، ئێستا لەم خولەدا ژمارەی ئەندمانی پێکهاتەی شیعە 186 ئەندامە، دەتوانن سەرۆکایەتی کۆمار و پەرلەمان و حکومەتیش بگرنەدەست، ئەمە بەگوێرەی بنەمای دیموکراسی و دەنگدان، بەڵام ئایا ئەمە دەکرێت، لەنێو ئەم هەموو فرە ئیتنیە، هەمووان جەخت لەسەر بەشداری سەرجەم پێکهاتەکانی عێراق لە پۆستە گرنگەکان دەکەنەوە، بەڵام ئایا ئەمە هۆکارێک بووە بۆ بەهێزکردنی وڵات، بە داخەوە یەکێک لە هۆکارەکانی شکستی پرۆسەی سیاسی، نەبوونی بنەمای هاوڵاتی بوونە.
پرسیار: باشە گونجاوترین سیستم بۆ عێراق کامەیە، مادام باست لەم پرسە کرد، ئایا دەکرێت لەسەر بنەمای زۆرینە و کەمینە وڵات بەڕێوەببرێت ؟
وه‌ڵام: ئەگەر رێگەم بدەیت رستەکە تەواوکەم، مەبەستم لە بنەمای هاوڵاتیبوون، پێچانەوەی پێناسی لاوەکییە، لەگەڵ شانازیمان پێیەوە، بەڵام ئەمە هۆکارێکی دیکەی شکستی پرۆسەی سیاسی بوو، ئەمڕۆش زیاتر پێویستیمان بە بنەمای نیشتیمانی بوون هەیە، حکومەتێکی نیشتمانی کۆکەرەوە، بابەتی سیستمی فەرمانڕەوایی، سەرۆکایەتی یان جۆرێکی دیکە، زۆرینە و کەمینە، لەبارەی سیستمی سەرۆکایەتی، دەبێت دەستوور بڕیاری لەسەر بدات، ئەمەش هەیە و لەسەر ئاستی جەماوەریش داوای لەمشێوەیە هەیە، بەڵام لەبارەی کەمینە و زۆرینە، لە 2010ەوە داوامان دەکرد، زۆرینەیەک هەبێت حکومەت پێکبهێنێت، لە بەرامبەردا، لایەنی دیکە هەبێت، ناڵێم کەمینە با ئۆپۆزسیۆن بێت، بەڵام لە واقیعدا هەرجارەی ناوێک لە حکومەت دەنرا، حکومەتی یەکگرتووی نیشتمانی، حکومەتی گونجان و تەوافوق، هەمووان لە حکومەت و هەمووانیش لە ئۆپۆزسیۆن، ئەمە شتێکە لەهیچ وڵاتێکی جیهان نیە، تەنیا لە عێراق نەبێت، ئەمڕۆ لە راستیشدا لە 2018ەوە جۆرە پێگەیشتنێک دروستبووە، کاتێک هاوپەیمانی بینا و ئیسڵاح هەبوون، هاوپەیمانی بینا، سوننە شیعە کورد، هاوپەیمانی ئیسلاح شیعە سوننە کورد، بەڵام بەهۆی هەندێک ئیرادەوە گەڕاینەوە چوارگۆشەی یەکەم، بە رای من بچینە نێو هاوپەیمانێتییەکی سەر ئاستی عێراق، حکومەت پێکبێنێت و ئەوانی دیکەش ئۆپۆزسیۆن بن، ئەمە پێناسەی دروستی دەستپێکی چارەسەرە بۆ کێشەکانی عێراق.
پرسیار: بەرێز محەمەد دوا پرسیار، ئەگەر لایەنە شیعەکان بۆ کاندیدکردنی کەسێک نەگەیشتنە رێککەوتن، ئایا چانسی مانەوەی بەڕێز کازمی بۆ 4 ساڵی داهاتوو دەبێت ؟
وه‌ڵام: ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ئەنجامی هەڵبژاردنەکان، هەروەها دەگەڕێتەوە بۆ راستگۆیی دروشمەکان، دروشمەکان هەموویان داوای چاکسازی و گۆڕانکاری دەکەن، بەرای منیش چاکسازی و گۆڕانکاری لەگەڵ دانانەوە یەک ناگرێتەوە، بۆیە دانانەوە دەبێتە هۆکاری مانەوەی دۆخەکە وەک ئەوەی ئێستا هەیە، ئێمە تێبینی بنەڕەتییمان لەسەر ئەدای حکومەتەکەی بەڕێز کازمی هەیە، بەداخەوە هەرچەندە ئەم حکومەتە لە دۆخێکی نالەباردا هاتووە، لە ئەنجامی کەڵەکەبوونی کێشەکان هاتووە و بەرپرسیارییەتی حکومەتەکانی پێشوو هەڵناگرێت، بەڵام ئاماژەی لاوازمان لە چەندین بواردا لێ بەدیکردووە .
پێشكه‌شكار: محەمەد شیاع سودانی وەزیری پێشوو، سەرۆکی لیستی فوراتەین زۆر سوپاست دەکەین بۆ ئەم دەرفەتە، هیوا سەرکەوتنتان بۆ دەخوازین.