K24 RÖPORTAJ - Öneş: Suriye’de federasyon gündeme gelebilir

Cesim İlhan

ABD Başkanı Donald Trump’ın sürpriz bir şekilde Suriye’den bütün askerlerini çekeceğini açıklamasının ardından, Türkiye’nin Fırat’ın doğusuna yapmasını düşündüğü operasyon ve Batı Kürdistan’ın (Rojava) durumu tartışma konusu oldu.

Suriye’de ve Rojava devam eden savaşı ve savaşın diplomatik boyutlarını yakından takip eden Türkiye eski Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Müsteşar Yardımcısı Cevat Öneş, Türkiye’nin Fırat’ın doğusuna olası operasyonun sınırlı olacağını söyledi. 

ABD’nin Suriye’den çekilme kararının detaylarının önemini değerlendiren Öneş, gelişmelerin Irak’ta olduğu gibi Suriye’de de otonomi, özerklik ya da federasyonun masada olabileceğine işaret ettiğini vurguladı.

Öneş, ABD’nin Suriye Temsilcisi James Jeffrey’in Atlantik Konseyi’nde verdiği mesajların, yeni dönem için önemli ipuçları verdiğini kaydetti.

Cevat Öneş, K24’ün sorularını yanıtladı:

ABD Başkanı Donald Trump’ın Suriye’den çekilme kararını nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu ani ve beklenmedik bir karar olarak algılandı.

Şimdi ABD Başkanı Donald Trump’ın aldığı karar aslında bir sene evvel aldığı bir bakış açısının sonucudur. Böyle bir durum bekleniyordu aslında.

Bu kararın Türkiye’nin “Fırat’ın doğusuna operasyon yapacağız” açıklamasına denk gelmesi bir rastlantı mı sizce?

Trump’ın Suriye’den çekilme kararının Türkiye’nin Fırat’ın doğusuna operasyon yapacağı konuşulduğu günlere denk gelmesi Türkiye açısından ani bir karar olduğunu düşünüyorum.

Bu karar, ABD’nin Suriye politikasında değişikliğe gittiğini mi gösteriyor? 

Şimdi, burada Washington’dan gelen haberler bize ABD’nin Suriye ve Ortadoğu meselesine bakış açısını yeniden şekillendirmeye başladığını ve yeni bir stratejik ve taktiksel hamle yapmak istediğini gösteriyor. Trump’ın aldığı bu karar ABD’nin Suriye’den bütün askerlerini çekeceğini ya da Suriye’ye yönelik bakış açısını değiştireceği şekilde anlamamak lazım. Esasında bu karar bölgeye yönelik yeni bir politika oluşturma kararıdır.

Sizce, Trump’ın kararı ile ABD’nin politikası örtüşüyor mu?

Şimdi Trump bütün meselelere ABD’nin ekonomisine katkı yapacağı açısından baktığı için bu karar hem ABD’nin Rusya ve Çin ilişkileri açısından hem de Ortadoğu’daki kalıcılığını devam ettirmek içindir. Ve Trump buradaki masraflarını bölge ülkelerine özellikle Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerine yüklemek istiyor. Ayrıca, Trump ABD’nin ekonomisi açısından bu karar ile seçmenine de bir mesaj vermek istedi. Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerine masrafları ödetmesi, ekonomik açından yeni imkanlara kavuşmuş olacak.

ABD askerlerinin çekilmesi Suriye için siyasi bir çözüme yol açar mı? 

Evet, ABD’nin bu kararı gösteriyor ki artık Suriye’de siyasi çözüm ağırlık kazanmıştır. Ve bu karar siyasi çözüme uygun yeni hamleler yapmak isteğinden de kaynaklanıyor.

Peki, ABD YPG’yle olan ilişkisini ve desteğini azaltacak mıdır?

Bana göre ABD, genel politikası çerçevesinde YPG’ye olan desteğini azaltmayacaktır. Yalnız himaye vasıtaları ve görüntüyü değiştirecek siyasi çözüme uygun şekilde hareket isteğinden kaynaklanan bir gelişme gibi bakabiliriz. 

Türkiye Fırat’ın doğusuna geniş çaplı bir operasyon yapar mı? 

Türkiye’nin Fırat’ın doğusuna genel bir operasyon yapması mümkün değil. Bu imkânsız. 

Neden?

Çünkü, Suriye’nin 900 km’lik sınırında YPG’nin hakim olduğu alan 500 km’lik sınırdır. Bu da Suriye ve Irak sınırının 500-600 km’lik mesafesindedir. Bu, Türkiye’nin Fırat’ın doğusuna genel bir operasyon yapılmasını imkansız kılıyor. Türkiye ile ABD ilişkileri gelişmeye devam ederse, Türkiye’nin bu konudaki politikasında bir değişiklik olursa ya da ABD ile görüşmeler çerçevesinde belki Minbiç Türkiye’nin kontrolü altına girebilir.

Kamuoyunda Türkiye’nin YPG’yi bitireceği konuşuluyor. Bunun imkânı var mı?

Türkiye’nin öyle YPG’yi bitirecek onları ortadan kaldırılacak bir genel harekat yapması zaten fiilen imkansız. Dediğimiz gibi sınırlar bile el vermiyor.

ABD’den sonra Fransa’nın Fırat’ın doğusuna yerleşeceği konuşuluyor...

Şimdi onu şöyle düşünmek lazım: ABD temsilcisinin (James Jeffrey) Atlantik Konseyi’nde yaptığı konuşmayı dikkat ederseniz ve bu tartışmalara da bakarsak ABD esasında kendisi çekildikten sonra buraların Peşmergelerle korunabileceği konusunda bir tartışma ortaya attı. Yahut burada Suudi Arabistan, Körfez ülkeleri ve diğer Arap ülkelerinden oluşturulmak istenen eksen ve askeri güçle ve buraları Arap güçlerinin kontrolünde olması gibi bir meseleyi de ortaya attı. Ve ayrıca PYD’nin de Suriye çözümünde masada olması gerektiğini söyledi. Bunlar çok dikkat çeken önemli gelişmeler.

Bu açıklamalar neye işarettir?

Tüm bu gelişmeler bize Irak’tan sonra Suriye’de de bir otonomi, özerklik ya da federasyon şeklinde siyasi masada karşımıza bir gelişme ya da tekliflerin çıkabileceğini gösteriyor.

PORTRE / Cevat ÖNEŞ

1942 yılında doğdu. İstanbul Erkek Lisesi ve İstanbul Hukuk Fakültesi'ni bitirdikten sonra MİT'e girdi. Yurtiçinde ve yurtdışında pek çok önemli görevde bulundu, 1989 - 1991 yılları arasında Diyarbakır Bölge Başkanlığı yaptı. Sönmez Köksal'ın MİT Müsteşarlığı'na gelmesinin ardından Psikolojik İstihbarat Başkanlığı görevine getirildi. Köksal'ın yönetiminde MİT'in sivilleşmesi sürecinin aktörlerinden biri oldu.

“En kıdemli Başkan" olarak bazı dönemler Köksal'a vekâlet etti. Şenkal Atasagun'un müsteşarlığı döneminde bir süre Personel Başkanlığı yaptı. 2000'de İstihbarattan Sorumlu Müsteşar Yardımcılığı'na terfi etti. O dönemde Operasyondan Sorumlu Müsteşar Yardımcısı ise bugünkü müsteşar Emre Taner'di. 2005'te 64 yaşında emekli oldu.