Kürdistan Parlamento seçimlerinin düzenleneceği tarih; Ekim 2024

Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu, Kürdistan Bölgesi Başkanlığı tarafından belirlenen yeni tarihte (20 Ekim 2024) Kürdistan Parlamentosu seçimlerinin altıncı oturumunu denetlemeye hazır olduğunu ifade etti.

Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ilk siyasi parti olarak, Kürdistan Bölgesi Başkanlığına yanıt vererek seçimlere katılmaya hazır olduğunu ve seçim hazırlıklarının başladığını duyurdu.

Öte yandan Kürdistan Bölgesi Bakanlar Kurulu, Irak Hükümeti, UNAMI ve Avrupa Birliği, Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani'nin Kürdistan Parlamento seçimlerinin tarihini duyurmasını memnuniyetle karşılarken sürecin başarısına desteklerini bildirdi.

-Seçimler için 5. kez tarih belirlendi

Kürdistan Bölgesi Başkanlığı Sözcüsü Dilşad Şahab, 26 Haziran 2024 düzenlenen basın toplantısında Kürdistan Parlamento seçimlerinin 20 Ekim 2024'te yapılmasına karar verildiğini açıkladı.

Kararnamenin 26 Haziran itibariyle yürürlüğe gireceğini kaydeden Sözcü Şahab, "İlgili taraflar, bu kararnamenin uygulanması için Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu ile iş birliği ve gerekli çalışmaları yapmakla yükümlü olacak." ifadelerini kullandı.

Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani de 3 Mart 2024’te yayınladığı bir kararnamede, Kürdistan Parlamentosu 6. dönem seçimleri için 10 Haziran 2024 tarihini belirlenmişti ancak Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) yorumları ve önceden tasarlanmış bir seçime katılmayı reddetmesi ve bazı eksikliklerin toplulukların bazı haklarını iade ederek değiştirilmesi nedeniyle, komisyon bir kez daha seçimler için yeni tarih çağrısında bulundu.

Federal Mahkemenin (30 Mayıs 2023) Kürdistan Parlamentosunun beşinci oturumunun yasal süresini uzatma kararı sonrasında, Kürdistan Bölgesi Seçim ve Referandum Komisyonu gözetiminde daha önce belirlenen tarih reddedildi. Daha sonra Kürdistan Bölgesi'nden ilgili taraflar ile Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu, Kürdistan Parlamento seçimlerinin tarihinin belirlenmesi için görüşmelere başlandı.

Kürdistan Bölgesi Başkanı, 3 Ağustos 2023’te yayınladığı kararnameyle, Kürdistan Parlamento seçimlerinin Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu gözetimin 25 Şubat 2024’te yapılmasına karar verdiklerini aktardı. Ancak bu tarihte Federal Mahkemenin Kürdistan Parlamento Seçim Yasası'na yönelik şikayetlere ilişkin kararları nedeniyle ertelendi.

Ancak bu, Kürdistan Bölgesi Başkanlığının altıncı tur parlamento seçimleri için belirlediği ilk tarih değildi. 10 Temmuz 2023'te Kürdistan Bölgesi Bakanlığı, Irak Yüksek Seçim Komisyonuna mektup göndererek, Kürdistan Parlamento seçimlerinin tarihini 18 Kasım 2023 olarak belirlediklerini ve seçimlerin denetlenmesini üstlenmelerini istedi.

Daha önce de 24 Şubat 2022'de Kürdistan Bölgesi Başkanı, parlamento seçimleri için 1 Ekim 2022 tarihini belirleyen kararnameyi imzaladı ancak partiler arasında seçim kanunu konusunda yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle seçimler ertelendi.

-Seçimlere katılım

Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu verilerine göre Kürdistan Bölgesi Parlamento seçimleri için 22 siyasi taraf, 2 koalisyon ve yaklaşık 75 bağımsız aday genel ve kota sandalyeleri için başvuru yaptı.

Kürdistan Demokrat Partisi, Kürdistan Yurseverler Birliği, Kürdistan İslam Birliği, Kürdistan Adalet Topluluğu, Goran (Değişim) Hareketi, Yeni Nesil Hareketi (Newey Nwe), Halk Cephesi (Berey Gel), Ulusal Tutum Hareketi, Ulusal Koalisyon, İslami İlişkiler Hareketi, Kürdistan İslami Hareketi ve Irak Türkmen Cephesi’nden oluşan siyasi taraflar komisyona kayıt yaptırarak kendi listeleri ile seçime katılacaklarını duyurdu.

Ayrıca Kürdistan Sosyal Demokrat Partisi, Kürdistan Komünist Partisi ve Kürdistan Emekçiler Partisi seçimlere katılmak için koalisyon kurduğunu duyurdu.

-Kürdistan Parlamento Seçim Yasası ve Kota

Federal Mahkeme, 21 Şubat 2024'te Kürdistan Parlamento Seçim Yasasına ilişkin duruşmalarının 11 kez ertelenmesinin ardından seçimlerin altıncı turunun yapılmasına, Kürdistan Bölgesi’nin dört seçim bölgesine bölünmesine ve 11 olan kotanın kaldırılmasına karar verdi. Kotanın kaldırılma kararının ardından parlamentoda 111 olan sandalye sayısı 100’e düştü.

Kürdistan Parlamento Seçim Yasasına göre bileşenler parlamentoda beşi Türkmenler, beşi Keldani, Süryani ve Aşuriler ile bir tanesi de Ermeniler olmak üzere 11 kota sandalyesine sahipti. Aynı yasaya göre seçmenler ile bileşenlerin temsilcileri arasındaki oylama ve rekabetin Kürdistan Bölgesi düzeyinde tek bir bölgede olması gerekiyordu ancak Federal Mahkeme bunu iptal etti.

Bu durum, hem Türkmen hem de Hıristiyan toplumların siyasi partilerinin kararı protesto etmesine ve seçimleri boykot etmesine yol açtı. Kararın ardından KDP Siyasi Bürosu yaptığı açıklamada, “Kürdistan Parlamento Seçim Yasası'nda bileşenlerin kota koltuğunun kaldırılmasıyla, Kürdistan Bölgesi'nde özgür ve adil seçimlerin ve fırsat eşitliğinin temel güvencelerinden biri ihlal edildi.” sözleri kullanıldı.

Irak Yüksek Yargı Konseyine bağlı Seçim Yargı Komisyonu, Kürdistan Bölgesi'ndeki bileşenlerin şikayetleri üzerine Kürdistan Parlamentosundaki 100 sandalyeden beşini bileşenlere tahsis etme kararı aldı.

Irak Federal Yüksek Mahkemesinin 21 Mayıs 2024'te seçim yargısının kararını onamasıyla, bileşenlere tahsis edilen sandalyelerin şu şekilde dağıtılmasına karar verildi:

1. Erbil: 2 sandalye (biri Hristiyanlar, diğer Türkmenler için)

2. Süleymaniye: 2 sandalye (biri Hristiyanlar, diğer Türkmenler için)

3. Duhok: 1 sandalye Ermeniler için

-Kürdistan Parlamento Seçimlerinin Mekanizması

Federal Mahkemenin kararına göre parlamento seçimlerinin altıncı turu dört seçim bölgesinde yapılacak. Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu, Kürdistan Bölgesi Parlamentosundaki sandalyelerin dağılımını Erbil 34, Süleymaniye 38, Duhok 25 ve Halepçe 3 olacak şekilde dağıttı.

Kürdistan Parlamento Seçim Kanunu ve komisyon tarafından onaylanan seçim sistemine göre Kürdistan Parlamento seçimlerinde oy kullanabilecek kişilerin 18 yaşını doldurması ve vatandaşlık veya ulusal kart sahibi olması ayrıca biyometrik seçmen kartına sahip olması gerekiyor.

Özel oylamayla ilgili olarak komisyon, genel oylamadan 48 saat önce iç güvenlik güçleri, Peşmerge, ordu, hastane ve cezaevi personeli ile tutukluların, Kürdistan Parlamentosu'nun sabah 07.00'den akşam 18.00'e kadar sürecek olan altıncı dönem seçimleri için yapılacak özel oylamada oy kullanabileceğini belirledi.

Kürdistan Parlamento Seçim Kanunu'nda açıklandığı gibi seçim yöntemi, açık liste sistemine göre doğrudan gizli oyla sınırlı olacak ve her seçim listesindeki kadın adayların oranı yüzde 30'dan az olmamalı ve Kürdistan Parlamentosu'na aday olmak için belirlenen yaş sınırı 25'tir.

Söz konusu seçimler, Irak il meclisi ve parlamento seçimlerine benzer şekilde, seçmenlerin biyometrik kart kayıtlarının okunması, parmak izlerinin karşılaştırılması ve oy kartlarının "QR kodunun" okunması için sandık merkezlerinde elektronik doğrulama cihazları kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilecek.

Komisyon tarafından onaylanan oylama, sayım ve ayırma sisteminde, oylama gizli olacak ve seçmen, liste ve aday sayısını Komisyon tarafından oy vermek için sağlanan özel kalemle oy pusulasının üzerine damgalayarak seçecek.

Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu, sistemde oy verme işleminin tamamlanmasının ardından sandık ve merkez denetçileri tarafından oyların elektronik ortamda ayrıştırılıp sayılacağını, daha sonra sonuç raporunun basılarak seçime katılan siyasi parti temsilcilerine teslim edileceğini, ardından özel ve genel seçim ön sonuçlarının sandık başkanları tarafından açıklanacağını da vurguladı.

Kanunda tanımlanan milletvekili görev süresi dört yıldır ve yeni seçilen dönemin ilk oturumuyla başlar. Yeni milletvekillerinin yemin ettiği mecliste, meclis başkanı seçilene kadar meclise en yaşlı üye başkanlık eder ve dördüncü yılın son oturumunda dönem sona erer.