Kürt davasını dünyaya duyuran lider: Mele Mistefa Barzani

K24 - ERBİL

Bugün, Kürt davasını bölgesel mahiyetten uluslararası düzleme taşıyan büyük Kürt lider Mele Mistefa Barzani’nin vefatının 40’ıncı yıldönümü.

Mistefa Barzani, Şeyh Mihemmed Barzani’nin oğlu olarak 14 Mart 1903 yılında Barzan köyünde dünyaya geldi.

Daha 3 yaşındayken, ağabeyi Şeyh Abdulselam ve annesiyle yakalanıp Musul’da hapse atıldı.

12 yaşında iken, ağabeyi Şeyh Abdulselam Barzani idam edildi.

6 yıl boyunca Barzan köyünde eğitim gördü, daha sonra İslam Fıkhı’na yoğunlaştı. 4 yıl dini ilimler alanında eğitim gördü. Daha sonra da Süleymaniye’de eğitimini tamamlamak için çaba sarfetti.

1919 yılındaki İngiliz işgalcilere karşı Süleymaniye’de savaşan Şeyh Mahmudi Hafid’in yanında 300 yoldaşı ile saf tuttu.

Mele Mistefa, 1920 yılında Şeyh Ahmed Barzani tarafından Kuzey Kürdistan’a Şeyh Said Efendi’nin yanına devrimler arasında koordinasyon sağlaması için gönderildi.

1931-32 yılları arasında Barzan, Mêrgesor ve Şêrwan bölgelerinde İngilizlere karşı savaşan Peşmergelere komutanlık yapan Mele Mistefa Barzani’nin askeri dehası fark edildi.

1932 yılında dönemin Irak hükümeti, İngilizlerin yardımıyla Şeyh Ahmed Barzani’yi yakaladıktan sonra Mele Mistefa Barzani, Kürt başkaldırı hareketinin başına geçti.

Aynı yıl, Irak hükümeti, Peşmergeler ve Barzani ailesi için af kanunu çıkarınca 1936 ile 1943 yılları arasında, Peşmerge güçleri Irak hükümetine karşı herhangi bir kalkışma gerçekleştirmezken, 1943’ten sonra Mele Mistefa komutasındaki Peşmerge güçleri Irak’a karşı tekrar silahlı mücadeleye başladı.

İkinci Dünya Savaşı’nın ve Irak hükümetine karşı askeri darbenin yaşandığı bu dönemde Mele Mistefa Barzani bu şartlardan istifade edip ata topraklarına, Barzan bölgesine geri döndü ve zayıf düşmüş Irak hükümetiyle var olan bütün ilişkilerini dondurup hükümetin Peşmerge’nin savaşı durdurması dahil tüm isteklerini reddetti.

2 bin 500 kişilik bir Peşmerge gücü toplayabilme başarısını gösteren Mele Mistefa Barzani’nin bu başarısını kırmak için toparlanmaya çalışan Irak hükümeti, 18 ay sonra büyük bir askeri güç ile Barzan bölgesine tekrar harekat gerçekleştirdi.

Irak ordusuna karşı büyük bir mücadele veren Mele Mistefa komutasındaki Peşmergeler ,Türkiye sınırındaki Kani Reşê’ye çekilmek zorunda kaldı. Daha sonra Mele Mistefa, komutasındaki Peşmergelerle birlikte Mahabad Kürdistan Cumhuriyeti’nin ilan edilme hazırlıklarının yapıldığı Doğu Kürdistan’ın Mahabad kentine geçti.

KÜRDİSTAN CUMHURİYETİ’NİN GENERALİ

Mele Mistefa Barzani, Mahabad’da Kürdistan Cumhuriyetinin ilan edildiği 22 Kasım 1946 yılında Pêşewa Qazi Mihemed’in yanında ordu generali olarak saf tuttu.

Kürdistan Cumhuriyeti’nin dağılması ardından, Mele Mistefa, Peşmergeleriyle birlikte Sovyetler Birliği’ne geçerken yolda İran güçlerinin türlü saldırılarına maruz kaldı.

Büyük bir mücadele sergileyen Peşmergeler, zor şartlar altında Sovyetlere vardı.

Sovyetler Birliği’nde 12 yıl kaldıktan sonra 26 Ekim 1958 yılında, dönemin Irak hükümetinin bazı sözler vermesi ardından Kürdistan’a geri gelen Mele Mistefa Barzani, daha sonra hükümetin verdiği sözleri yerine getirmemesinden dolayı 1961 Eylül’ünden 11 Mart 1970’e kadar devam edecek başkaldırı hamlesini başlattı.

1968 yılında Baas Partisi’nin mevcut Irak hükümetine karşı askeri bir darbe gerçekleştirerek iktidarı ele geçirmesi ardından Irak’ta siyasi ve askeri denge bozulur ve Mele Mistefa, yeni hükümet ile müzakerelere başladı.

11 Mart 1970 yılında hükümet ile varılan anlaşma çerçevesinde Kürtler Irak hükümetinin ortağı oldu, Kürtçe resmi dil statüsüne kavuşur ve Kürdistan özerk bir bölge olarak kabul edildi.

Ama Irak hükümeti, bu anlaşmayı bozar ve 1975 yılında İran ile Cezair’de Kürt karşıtı bir anlaşma yaptı.

BAŞARISIZ SUİKAST GİRİŞİMİ

9 Eylül 1971’de Irak hükümeti, Mele Mistefa’yı öldürmek için girişimlere başladı. Bu konuyla ilgili Iraklı gazeteci Seyf Duri, “Mart anlaşmasının üzerinden bir buçuk yıl geçmesi ardından, Irak Genel Güvenlik Sorumlusu Nazım Gizaz, Mele Mistefa Barzani’yi öldürmeye kalkıştı ama başaramadı” diyecekti.

VEFATI

Bu terör saldırsını atlatan Mele Mistefa Barzani, 1975’in sonlarına doğru hastalandı. Tedavi için gittiği ABD’de 1 Mart 1979 yılında hayata gözlerini yumdu.

Doğu Kürdistan’ın Şino kentine getirilen cenazesi burada defnedildi ve 1991 Mart’ındaki Raperin’in (Ayaklanma) ardından oğlu İdris Barzani’nin naaşıyla birlikte Barzani köyünde toprağa verildi.