İSTANBUL - Kürt şairin mezarı kayıp!
M. Ali ERDOĞAN
Kürt Edebiyatı'na yapmış olduğu katkılarla “Kürtler’in 2’inci Ahmedê Xanî”si olarak bilinen Hecî Qadirê Koyî’nin İstanbul’daki mezar yeri hiç kimse tarafından bilinmiyor.
19’uncu yüzyılda Erbil ve İstanbul’da ikamet ettiği süre içerisinde kaleme aldığı şiirlerinde Ahmedê Xanî gibi Kürtler arasındaki görüş ayrılıkları ile diğer sorunlardan bahseden Hecî Qadirê Koyî, 1887 yılında İstanbul’da vefat etti.
Üsküdar’daki Karacaahmet Mezarlığı’na defnedilen ünlü Kürt şairin mezar yeri bilinmiyor.
Ahmedê Xanî’nin ünlü Mem û Zîn isimli eseri için “benim milletimin kitabı” diyen Koyî’nin mezar yerinin tespit edilmesi için de şuana kadar herhangi ciddi bir çalışma da yapılmış değil.
ŞAİRİN HAYATI
Kürt şairin 1815 yılında doğduğu düşünülüyor.
Hacı adı ve mahlası, hacca gitmiş olmasıyla değil, bölgede zilhicce ayında doğanlara uğur ve bereket amacıyla genelde Hacı adı verilmesiyle ilgilidir.
Kerkük’ün güneyinde yaşayan Zengene aşiretinden olup babası Mele Ahmed’dir.
Küçük yaşta babasını kaybedince annesi Fâtıma oğlunu alarak Köysancak’a ailesinin yanına göçetti. Burada eğitim aldı.
Ardından Hoşnav, Erbil, Kerkük, Süleymaniye ve Şino gibi çevre şehirlerdeki medreselerde tahsiline devam etti.
İran Kürdistanı’nda da uzun yıllar yaşadı, dini eğitim verdi, sanat icra etti.
Botan beyi Bedirhan Paşa’nın ailesine misafir oldu ve çocuklarına özel öğretmenlik yaptı.
Hiç evlenmeyen Koyî İstanbul’da vefat etti.
ŞAİRİN FİKİRLERİ
Koyî’nin milliyetçi düşüncelerinin oluşmasında yetiştiği dönemde ve çevrede Kürt halkının içinde bulunduğu sosyal, ekonomik ve siyasal şartların, kendisinin İstanbul’da yaşadığı çevrenin, yanında kaldığı Bedirhan ailesinin ve Ahmed-i Hânî’nin şiirlerinin etkisinden söz edilir.
Bulgarlar, Sırplar ve Yunanlılar’ın Osmanlı Devleti’nden ayrılıp bağımsızlıklarını ilân etmeleri gibi Kürtler’in de bağımsız bir devlet kurmalarını savunmuştur.
Genelde Sorani lehçesinde Kürt milliyetçiliğini şiirlerinde dile getiren ilk kişi olduğu belirtilmekle birlikte molla ve şeyhleri eleştiren sosyal ve siyasal içerikli şiirlerini delil gösteren bir kısmı dışında araştırmacıların çoğu onun Köysancak’ta iken sadece gazel, sosyal konular, molla ve şeyhlere yönelik hicivler kaleme aldığı, milliyetçilik konusundaki şiirlerini İstanbul’a gittikten sonra yazdığı konusunda görüş birliği içindedir.
