BİLİM - Jül Sezar’ı ele veren kirlilik!
HABER MERKEZİ
Atmosferi kirleten yalnızca modern insanlar değildi. 2.000 yıl önce, Romalılar toprak ocaklarda değerli madenleri eritiyor, böylelikle gümüş elde ediyor ve çıkan kurşun dumanını gökyüzüne püskürtüyordu.
Havaya salınan bu kurşunun bir kısmı Grönland buzullarına ulaştı ve durmadan biriken buz katmanlarına karıştı.
Günümüzde, bu buz katmanlarının yıllık tortularını inceleyen bilim insanları, Roma dönemi boyunca oluşan kurşun kirliliğindeki iniş çıkışların, Jül Sezar’ın (Julius Caesar) yapmış olduğu savaşlar da dâhil birçok tarihi olayın zamanlamasına ışık tuttuğunu ortaya çıkardı.
New Orleans, Tulane Üniversitesi’nden Roma ekonomi tarihi ve hukuku alanında akademisyen Dennis Kehoe, buzullardaki detay seviyesinin “hayret verici” olduğunu söylüyor.
Kehoe’yı asıl etkileyen ise kurşun kirliliği değerlerinin antik tarihçilerin denarius olarak bilinen gümüş sikkeler üzerine kurulu Roma ekonomisinin gelişmesi ve çöküşü hakkında bildikleriyle bu kadar yakından örtüşmesi olmuş.
Kehoe konu hakkında, “Gerçekten de bu, gümüşe dayalı bir parasal sistemin yükselişi ve çöküşüdür. Fiyatlar gümüşe endeksliydi, dolayısıyla gümüş onlar için olmazsa olmazdı” diyor.
Bilim insanları, Roma döneminde kurşun kirliliğinin artışı hakkında 1990’lardan beri bilgi sahibi. O yıllarda, araştırmacılar kurşun seviyelerini birkaç yerden, Grönland’ın buz tabakalarından çıkarılan buz çekirdeklerinin uzunluğundan ölçüyordu, her ölçüm 2 yıllık bir zaman dilimine denk geliyordu.
Daha sonraki incelemelerde ise İspanya, İskoçya ve Faroe Adaları’ndaki turba bataklıklarından alınan toprak numunelerinde de aynı durumun söz konusu olduğu doğrulandı.
Oxford Üniversitesi’nden arkeolog ve Roma dönemi uzmanı Andrew Wilson, olaya dair daha net ve bütünlüklü bir resim elde etmek için buz çekirdeği uzmanlarıyla bir ekip oluşturdu. Ekip, kurşun kirliliği seviyelerini Grönland’ın MÖ 1100 ile MS 800 arasında donan buz tabakalarından oluşan buzullarından kabaca 400 metrelik bir enkesit üzerinden ölçtü.
Buz tabakası bir uçtan diğer uca aşama aşama eritildi, eritilen buz analiz edilmek üzere alındı, Roma dönemi boyunca yıllık yaklaşık 12 ölçüm elde edildi.
Yapılan incelemeler, buzlardaki tüm kurşunun maden eritme neticesinde oluşmuş kirlilikten meydana gelmediğini, bir kısmının araştırmacıların tahminen hesapladığı ve total kurşun sayımından çıkardığı doğal olarak oluşan toz ve yanardağ salınımlarıyla ilişkili olduğunu ortaya çıkardı.
Sonuçlar, Roma dönemi kurşun kirliliğinin inanılmaz ölçüde detaylı 1900 yıllık zaman çizelgesi, Proceedings of the National Acedemy of Sciences adlı bilimsel dergide yayımlandı. (Kaynaklar: Sicence Mag, Arkeofili)