گشتی

مەسرور بارزانی: لە پرۆژەی ڕووناکی پارەی زیاتر لە هاووڵاتی وەرناگیرێت

کوردستان پرۆژەی ڕووناکی هەژماری من هەرێمی کوردستان

سەرۆک وەزیران دەڵێت: پرۆژەی ڕووناکی بەشێکە لە بەرنامەی ڕیفۆرمی حکوومەتی هەرێمی  کوردستان و ئامانج لێی، دابینکردنی کارەبای 24 کاتژمێرییە، هەروەها بە هیچ جۆرێک لەو پرۆژەیە پارە لەسەر هاووڵاتی زیاد نەکراوە. لەبارەی پرۆژەی هەژماری منیش گوتی: هیچ پاساوێک نییە بۆ ئەوەی هەژماری من بەردەوام نەبێت، هاووڵاتییانیش زۆر لێی ڕازین و ئەمەش خۆی لە خۆیدا وەڵامێکە بۆ ئەوانەی دژی پرۆژەکەن.

چوارشەممە 16ـی نیسانی 2025، مەسرور بارزانی، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان، لە میانەی بەشداریی لە پانێڵێک لە پەراوێژی نۆیەمین دیداری سلێمانی، لەبارەی پێکهێنانی حکوومەت، ڕایگەیاند: سوپاس بۆ خوا ئێستا گفتوگۆکان بۆ پێکهێنانی حکوومەت بەردەوامە، پارتی و یەکێتی ئامادەن بگەنە خاڵی هاوبەش بە تایبەتی لەسەر ئەجێندای حوکمڕانی، کە بابەتێکی هەرە گرنگە و تا ئێستا گفتوگۆکانی نێوانیان قۆناغی باشیان تێپەڕاندووە  و گەیشتوونەتە خاڵە کۆتاکان.

سەرۆک وەزیران هیوای خواست، لە داهاتوویەکی نزیکدا ئەجێندای حوکمڕانی زوو تەواو بکرێت و هیواداریشە هەموو لایەنەکان پەلە بکەن لە پێکهێنانی حکوومەت. وەک خۆی دەڵێت: زوو پێکهێنانی حکوومەت لە بەرژەوەندیی هاووڵاتییانە.

جەختی لەوەش کردەوە، گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە وا دەخوازن ئێمە لە کوردسان یەک دەنگ و یەک هەڵوێستن بین، پێگەیەکی بەهیز و حکوومەتێکی باشمان هەبێت و، پەرلەمانمان کارا بکرێتەوە تا ڕووبەڕووی ئاڵنگارییەکانی ناوچەکە ببینەوە، خۆشمان ئامادە بکەین بۆ گۆڕانکارییەکانی داهاتوو.

لەبارەی مووچەوە، مەسرور بارزانی، گوتی: زۆر ناخۆشە پرسی مووچە ببێتە هەواڵی مانگانە، نەدەبوو ئەمە هەر بابەت بێت؛ مووچە مافێکی سەرەتایی هەموو هاووڵاتییەکە کە پێویستە لە کاتی خۆیدا مووچە وەرگرێت، بەڵام لێرە کێشە لە سیستەمەکدا هەیە، عێراق خۆی ئابوورییەكی هەیە كە لەسەر بنەمای پارەی كاش دروست كراوە. ئەو وڵاتانەی كە پارەی كاش بنەمای ئابوورییانە، ناتوانن وەك پێویست و وەكوو وڵاتانی پێشكەوتووی دونیا بە خێرایی پێش بكەون، كەواتە سنووردارییەك هەیە بۆ ئەوەی ئەم ئابوورییە پێش نەكەوێت. 

باسی لەوەش کرد، ئێمە لە كوردستان هەوڵمان دا گرنگی بە دامەزراوەییكردنی ئابووریی خۆمان بدەین، ئیتر سیستەمی بانكی و پێدانی مووچە و گەڕاندنەوەی دەسەڵاتە بۆ هاووڵاتی، كە هاووڵاتی خۆی خاوەنی هەژماری بانكیی خۆی بێت و دوور بێ لە میزاجی شەخسی، یانیش لە ململانێی سیاسی یان لە بەشداریكردنی حزبەكان لە ڕێگریكردن.. یانیش بە هەر جۆرێك بێت كە تێكەڵ بن لە بابەتی ئابووریی وڵاتەكە. كەواتە حكوومەت دەبێ تەنیا لایەن بێ كە بتوانێ مامەڵە لەگەڵ بابەتی مووچەی هاووڵاتیان بكا.

لەبارەی پرۆژەکانی حکوومەتەوە، سەرۆک وەزیرانی، ڕوونی کردەوە، ئێمە بەرنامەیەكمان دانا، كە بەداخەوە پشتگیرییەكی زۆری سیاسی لێ نەكەوتەوە، بە تایبەتی لە لایەن ئۆپۆزسیۆنەوە بۆچوونی جیاواز دروست بوو، بەڵام بە دڵنیاییەوە دەتوانم بڵێم ئەو كەسانەی كە بەشدار بوون لە پرۆژەكە، خۆیان باشترین وەڵامیان هەیە، چونكە بە پێی ئەو سەرژمێرییانەی كە كراون، سەرووی %95ـی ئەوانەی بەشدارن لەو پرۆژانە، ڕەزامەندن لەو پرۆژانەی كە كردوومانە، یەكێك لەوانە پرۆژەی "هەژماری من"ـە. 

گوتیشی: هیچ پاساوێک نییە كە هەژماری من بەردەوام نەبێت، چونكە جگە لەوەی كە بەهەڵە پڕوپاگەندەی بۆ كرا، پرۆژەیەكە لە بەرژەوەندیی هاووڵاتیدایە؛ هاووڵاتی، دەبێتە خاوەنی هەژماری بانكیی خۆی، هاووڵاتی دەسەڵاتی ئابووریی خۆی بۆ دەگەڕێتەوە و حكوومەت مووچەكەی پێ دەدات، ئەمە تەنیا بەشێكە لە باشیی ئەم پرۆژەیە. بەشەكەی تر دروستكردنی ژێرخانی ئابوورییە كە وڵاتی ئێمە لە سیاسەتی كاشەوە بۆ سیاسەتی بە دیجیتاڵكردنی دامەزراوەیی ئابووریی بگوازرێتەوە. كەواتە هاووڵاتی دەتوانێ قەرز لە بانك وەربگرێ، بۆ شەفافیەت باشترە. لە هەموو ڕوویەكەوە. پێویستیش ناكات هەمیشە ئیعتیماد لەسەر ئەوە بكرێ كە سیولەی بانكی نییە یان پارە نییە، بۆیە ناتوانین مووچە بدەین! بە سیستەمێكی دیجیتاڵی هەمیشە مووچە لە كاتی خۆیدا دەدرێ. 

سەرنجی بۆ ئەوەش ڕاکێشا "ئەو كەسانەشی كە بەشدار بوون لە پرۆژەكە، زۆر زۆر ڕەزامەندن، تەنیا ئەوانە نەبن كە لەوانەیە زۆر شارەزای بەرنامەكە نەبن و لە ڕووی تەكنەلۆجییەوە زۆر شارەزا نەبن؛ كە لەوانەیە هەندێك گرفتی زۆر بچووك هەبێت كە دەتوانم بڵێم 1%ـی بابەتەكان بووە تا ئێستا. من ناڵێم با هەموو كەسێك پشتیوانیی لە پرۆژەی "هەژماری من" بكات، بەڵام هیچ لایەنێكیش بۆی نەبێت ڕێگریی لە بەرنامەی حكوومەت بكات كە ئەم پرۆژەیە بەردەوام نەبێت لەسەر ئاستی هەموو كوردستان. دەتوانم زۆر بە دڵنیاییەوە بڵێم كە توانیومانە سەركەوتوانە پرۆژەكە جێبەجێ بكەین و ئەنجامەكان خۆیان وەڵامدەرەوەی هەموو پڕوپاگەندەیەكن."

لەبارەی هەوڵەكان بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوتی كوردستان، سەرۆک وەزیران گوتی: هیوادارین بە زووترین كات ئەم بابەتە چارە بكرێت. لە ساڵی 2023 لە ئەنجامی بڕیارێكی دادگا هەناردەكردنی نەوتی كوردستان ڕاگیرا. لەو كاتەوە تا ئێستا وەك هەرێمی كوردستان، زیاتر لە 23 ملیار دۆلار ئێمە زیانمان كردووە و ئەو زیانەش قەرەبوو نەكراوەتەوە تاوەكوو خەڵكێك بڵێت هەرێمی كوردستان تێیدا سوودمەندە.

لە درێژەی قسەکانیدا هەر لەبارەی نەوتەوە ئەوەشی خستەڕوو، لەبارەی پرسی نەوت لەسەر زۆرێک لە ئاستەنگ و کێشەکان لەگەڵ حکوومەتی فیدراڵ ڕێک کەوتوین، بەڵام ئێستا ئەو شتانەی كە ماون، ڕەزامەندیی ئەو كۆمپانیایانەی كە هاتوون لە كوردستان وەبەرهێنانیان كردووە. كەواتە جۆری گرێبەستەکان و جۆری كاركردنی كۆمپانیاكان لە كوردستان جیاوازە لە جۆری كاركردنیان لە بەشەكانی تری عێراق. ڕێزگرتن لەو گرێبەستەکان بەشێكی سەرەكییە كە ئەو كۆمپانیایانە داوای دەكەن.

دەشڵێت: "دوو جار لە دادگای عێراق سكاڵا كرا و هەردوو جاریش بڕیاری دادگا لە بەرژەوەندیی گرێبەستەکانی هەرێمی كوردستان و كۆمپانیاكاندا بووە، كەواتە پێویست ناكات چیتر لەسەر ئەم بابەتە كێشە دروست بكرێت. لە لایەكی ترەوە كۆمپانیاكان داوای گەرەنتی دەكەن، چونكە بەشێك لە كێشەكە دەستنیشانكردنی تێچووی بەرهەمهێنانە كە پێویستە ئەم تێچووەیان بۆ دابین بكرێت، بەبێ ئەوەی نەوتی هەرێم لە ڕێگەی ئێمەوە هەناردە بكرێت، دەبێ ئەم میكانیزمە بدۆزرێتەوە و لەسەر ئەمەش ڕێككەوتن كراوە لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق؛ ژمارەیەك تەرخان كراوە تاوەكوو ماوەیەك لایەنی سێیەم دێت و ئەو لایەنە دیراسەیەكی تەواویی بابەتەكە بكات و تێچووی ڕاستەقینە دەربێنێت. بەڵام تا ئێستا جێبەجێ نەكراوە، چونكە ئەو گەرەنتییانەی كە كۆمپانیاكان داوای دەكەن، پێم وایە دەبێ ئەم خاڵەش كۆتایی بێت بۆ ئەوەی دەست بە هەناردەكردنی نەوت بكرێت كە پێم وایە لە بەرژەوەندیی هەموو لایەكدا دەبێت. لە دوایین دیداری منیش كە لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عێراق هەمبوو، لەسەر ئەوە ڕێككەوتین كە تیمەكانی تەكنیكیی ئێمە جارێكی دیكە بگەڕێنەوە بۆ بەغدا و لەگەڵ وەزارەتی نەوتی فیدراڵی گفتوگۆ بكرێت بۆ ئەوەی ئەو كێشانەی كە ماون چارە بکرێن و جارێكی دیكە دەست بە هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان بكرێتەوە."

لەبارەی ئەو پرسیارەش كە ئاخۆ كێشەكە سیاسییە یان تەكنیكی؟ مەسرور بارزانی گوتی: بێگومان پێش هەموو شتێك كێشەكە سیاسییە، ئینجا تەكنیكی و یاساییە. بەڵام ئەگەر نییەتی سیاسی هەبێت، دێیتە سەر ئەم كێشە یاسایی و تەكنیكییە كە ئێستا ئێمە هەردوو لامان خەریكین، كەواتە نییەتێكی سیاسی هەیە بۆ چارەكردن، بۆیە ئێمە باسی كێشە یاسایی و تەكنیكییەكان دەكەین.

سەرۆک وەزیران، باسی لە دۆخی سووریا و گواستنەوەی ئەزموونی هەرێمی كوردستان بۆ ئەو وڵاتە کرد و گوتی: "دەكرێ خوشك و براكانمان لە سووریا سوود لەو ئەزموونەی هەرێمی كوردستان وەربگرن، بێگومان ئەزموونێكی دەوڵەمەندە و ئێمە خۆشی و ناخۆشیی زۆرمان بینیوە، دەكرێ سوود لە كارە باشەكانمان وەربگرن و كارە هەڵەكانیشمان دووبارە نەكەنەوە. گرنگە بە لای ئێمەوە كە ئەوان یەكگرتوو بن، تاوەكوو كوردەكان لە سووریا یەكگرتوو بن، دەتوانن زیاتر داكۆكی لە مافە ڕەواكانی خۆیان بكەن بۆ ئەوەی لەگەڵ دەسەڵاتی دیمەشق بگەنە ڕێككەوتنێك تاوەكوو هەموو ئەو مافانەی خۆیان مەبەستیانە، بەدەست بهێنن."

هەروەها گوتیشی: "نییەت لە هەموو شتێك گرنگترە، ئەگەر نییەتی پێكهاتن و پێكەوەژیانی ئاشتییانە هەبێت، زۆر ئاسان دەكرێ فۆرمۆلەیەك بدۆزرێتەوە كە بتوانن پێكەوە بژین. فیدراڵییەت ئەگەر بڕوات پێی نەبێت، هەتا ئەگەر وەسیقەشت هەبێ و نووسراویش بێ، دەكرێ گرنگی پێ نەدرێ و پەنا و پێچ بدۆزرێتەوە بۆ ئەوەی جێبەجێ نەكرێت. بەڵام ئەگەر نییەت هەبێت، هەر فۆرمۆلەیەك بێت كە پێكهاتەكانی سووریا لەسەری ڕێك بكەون، ئەگەر فیدراڵیەت سیستەمێكە كە هەموو لایەنەكانی سووریا پێی ڕازی بن، پێموایە ئەمە دەكرێ ببێتە خاڵێكی كۆكەرەوە بۆ هەموو لایەك و حكوومەتێكی باشتر پێك بێت.

مەسرور بارزانی هیوادارە، ئەو لایەنانەی كە دژی فیدراڵییەتن، تۆزێك بۆچوونەكانی خۆیان بگۆڕن، چونكە فیدراڵییەت بەڕاستی بابەتی لاوازكردنی دەسەڵاتی وڵاتێك نییە، بەڵكوو داننانە بە جیاوازیی ئەو پێكهاتانەی كە هەن و بەیەكەوە دەیانەوێ لە وڵاتێكدا هەر یەكێك تەواوکەری لایەكەی تر بكات. ئاماژەی بەوەش کردووە، ئەگەر بۆچوونی جیاواز هەبێ و فیدڕاڵییەت بە جیابوونەوە لێك بدرێتەوە، كەواتە نییەتەكە بۆ ئەوە نییە پێك بێن. بۆیە من پێم وایە كە ئەو ئەزموونەی ئێمە لە عێراق هەمانە، دەكرێ بەشێك بێت لەو ئەزموونەی كە خۆیان دەیانەوێ سوودی لێ وەربگرن و هیوادارم تێیدا سەركەوتوو بن.

لە بەشێكی دیكەی پانێڵەكەدا، سەرۆک وەزیران باسی لە پرۆسەی ئاشتیی توركیا كرد و ڕایگەیاند: "پێشتریش چەندین جار هەوڵی ئەوە دراوە كە ئاشتی ببێتە جێگرەوەی شەڕ و پێكدادان، بەڵام ئاشتی بە لایەنێك بە تەنیا ناكرێت. دەبێ هەر لایەنێك كە بەشێكە لە كێشەكە، ئامادە بێ ڕوو لە چارەی ئاشتییانە بكات. ئەم جارە دەبینین لە توركیا گۆڕانكاری لە بۆچوونی لایەنە توندڕەوەكاندا هەیە. لایەنی توندڕەو باسی ئاشتی دەكات و لایەنەكان باسی لێكنزیكبوونەوە دەكەن. كەواتە جیاوازیی ئەم سەردەمە لەگەڵ هەوڵەكانی پێشتر ئەمە بووە. نامەی بەڕێز ئۆجەلانیش كە داوا دەكات بەرەو ئاشتی بڕۆن. هەروەها لە لایەكی ترەوە لایەنی حزبی ناسیۆنالیستیی توركی دەبینین كە دیسان باسی چارەی ئاشتییانە دەكەنەوە و دەسەڵاتیش كە خۆیان پێیان وایە چارەی ئاشتییانە باشترین ڕێگەیە بۆ بەرەوپێشچوون، پێموایە ئەمە هەمووی گۆڕانكاریی ئەرێنی و باش و دەكرێ كاریگەریش بن، بەڵام دەمێنێتەوە ئەوەی كە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم پرۆسەیە دەكرێ؟ بێگومان لەوانەیە لایەنی تریش هەبن كە بەرژەوەندییان لە سەركەوتنی ئەو پرۆسەیە نەبێ. دەبێ ئیرادەی ئاشتی و سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی بەهێزتر بێت لەوانەی كە دەیانەوێ ڕێگریی بكەن، هیوادارم ئەو ئیرادەیەش سەر بكەوێ و ئاشتی جێگرەوەی شەڕ و ئاژاوە بێت."

 

 
 
 
 
 
 
 
 
محەممەد ئیسماعیل ,
Fly Erbil Advertisment