"تەحەددیات و نادڵنیاییەکان لە ڕووبەڕووبوونەوەی داهاتووی نێوان ئیسرائیل و حەماس"
ململانێی ئیسرائیل و فەلەستین ململانێیەکی درێژخایەن و ئاڵۆز بووە کە ڕەگ و ڕیشەی دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای سەدەی بیستەم. لە بنەڕەتدا مامەڵە لەگەڵ مافە سنوریەکان و سەروەری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەکات. دوای هۆلۆکۆست لە سەردەمی جەنگی جیهانی دووەمدا و دروستبوونی سنورەکانی ئێستایی ئیسرائیل، بووەتە هۆی دروستبوونی دەیان ساڵ ناکۆکی لەنێوان ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبی دراوسێ، لەنێویاندا فەلەستین. تاقمەکانی وەک حەماس کە لە ساڵی 1987 پێکهێنرا، لە ڕێگەی چالاکی چەکدارییەوە بەشێوەیەکی توند شەڕی ئیسرائیلیان کردووە، هاوکات ئیسرائیل هەڵوێستی توندی بەرامبەر فەلەستین و بەتایبەتی غەززە بە گەمارۆی توند و ئۆپەراسیۆنی سەربازی پاراستووە.
روداوەکانی بەرەبەیانی شەمەی ۷ی ئوکتۆبەر هێرشێکی سەرسوڕهێنەر و توندوتیژانەی حەماس لە دژی ئیسرائیل نیشان دەدەن، کە ئەمەش بە لەبەرچاوگرتنی ئەو هەواڵگرییە بەرفراوان و بەهێزەی کە ئیسرائیل هەیەتی، چاوەڕواننەکراو بوو. مۆساد لەگەڵ دەزگا هەواڵگرییەکانی دیکەی ئیسرائیل وەک شین بێت کە بە عەرەبی بە ناوی "شاباك" ناسراوە و هەوالگیری سوپای ئیسرائیلی کە بە IDF ناسراوە لەسەر ئاستی جیهانی ناسراون بە توانای پێشگرتن لە هێرشەکان و دزەکردنە ناو ئۆپەراسیۆنەکانی دوژمن. بەم پێیە، نەبوونی پلان و جێبەجێکردنی هێرشە بەرفراوانەکانی حەماس، جێگەی سەرسوڕمانە و پێویستی بە لێکۆڵینەوەی قووڵتر هەیە.
ئەگەری هەڵە حوکمدانی مۆساد دەتوانرێت بگەڕێنرێتەوە بۆ هۆکاری جۆراوجۆر:
1. ڕەشکردنەوەی ئۆپەراسیۆنەکان: لەوانەیە حەماس دەیتوانی ڕێگەی ناوازە بەکاربهێنێت بۆ شاردنەوەی مەبەست و پلانەکانی، بە بەکارهێنانی شێوازی پەیوەندی تەکنەلۆژیای نزم، ئۆپەراسیۆنەکانی فێڵکردن، یان بە دەستکاریکردنی زانیارییە بەردەستەکان.
2. باری زۆری هەواڵگری: ڕەنگە باری زۆری زانیاری هۆکارێک بووبێت، کە لەوانەیە بەشە گرنگەکانی زانیاری هەواڵگری لە هێرشێکی سایبەری لەدەستچووبن.
3. هۆکارە ناوخۆییەکان: ئەگەری هەیە کێشە ناوخۆییەکان، وەک گۆڕانکاری سیاسی یان ڕێکخراوەیی لەناو دەزگای هەواڵگریدا، ڕۆڵی هەبووبێت لە ونبوونی سیگناڵەکانی ئاگادارکردنەوە. بە تایبەتی ئەم خوپێشاندانەی داوی ناوخووی کە بەروکی حکومەتی ئیسرائیلی گرتبوو.
شیکردنەوە بە ڕۆژە گرنگەکانی دوای هێرشێکی بەرفراوان، تەحەدایەکی ئاڵۆز و فرەڕەهەندە بۆ ئیسرائیل. لە ڕووی سەربازییەوە پێدەچێت ئیسرائیل سەرەتا سەرنجی لەسەر سەقامگیرکردنی دۆخی دەستبەجێ بێت. ئەمەش بە مانای پاراستنی سنوورەکانی لە بەرامبەر دزەکردن و هێرشی زیاتر، هەروەها کۆکردنەوەی هێزە چەکدارەکانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی وێنەی هەڕەشەی ئێستا. لەوانەیە ئەوەش هێرشی ئامانجدار بۆ سەر بنکە تایبەتەکانی حەماس و ئامانجە ستراتیژییەکانی دیکە لە غەززە بۆ لاوازکردنی توانای گروپەکە بۆ ئەنجامدانی هێرشی زیاتر لەخۆبگرێت. بەڵام ئەم وەڵامه سەڕبازییه دەبێ هاوەنگ و ڕێژەیی بێت بۆ ئەوەی زیانی مەدەنیی ناپێویست و گرنگیدانی زیاتری نێودەوڵه تی نەبێت. لە هەمان کاتدا پاراستنی ناوخۆی دانیشتوانی مەدەنی لەوپەڕی گرنگیدا دەبێت. دڵنیابوون لەوەی کە هاووڵاتیان دەستیان بە پەناگە بگات، سیستەمی بەرگری ئاسمانی بە تەواوی کاردەکات، هەروەها پەیوەندییەکی ڕوون و بەردەوام لەگەڵ خەڵکی مەدەنی سەبارەت بە چۆنیەتی پاراستنی خۆیان، هەموویان لایەنی گرینگن کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێن.
هاوتەریب لەگەڵ وەڵامدانەوەی دەستبەجێ، پێدەچێت ئیسرائیل ئۆپەراسیۆنە هەواڵگرییەکانی قووڵتر بکاتەوە بۆ ئەوەی باشتر لە توانا و مەبەستەکانی ئێستای حەماس تێبگات. کاری چڕ دەچێتە سەر دیاریکردنی شوێنی ڕاگرتنی بارمتەکان و پەرەپێدانی ستراتیژییەکان بۆ ئازادکردنیان و سەلامەتیان، کە دەتوانێت هەم هەوڵی سەربازی و هەم هەوڵی دیپلۆماسی لەخۆبگرێت. لەگەڵ بەردەوامبوونی ئەم هەوڵانە، پێداچوونەوەی قووڵ بە چۆنیەتی توانیویانە ئەم هێرشانە دەستپێبکرێت، بە ئامانجی ئاشکراکردنی هەر کەموکوڕییەک لە ڕێکارە هەواڵگرییەکان یان ئەمنییەکان.
لە ئاستی نێودەوڵەتیدا ئیسرائیل دەبوو مامەڵە لەگەڵ دەرئەنجامە سیاسی و دیپلۆماسییەکانی ئەو هێرشە و وەڵامدانەوەی خۆی بکات. ستراتیژییەک بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ هاوبەشە نێودەوڵەتییەکان، لەوانە ئەوانەی کە دەتوانن وەک نێوەندگیری لە ململانێکاندا ڕۆڵ بگێڕن، بۆ گەشتکردن بە ئاوە جیۆپۆلیتیکییە ئاڵۆزەکاندا گرینگ دەبێت. ئیسرائیل مەیلی ئەوەی دەبێت هەڵوێستی خۆی ڕوون بکاتەوە و تیشک بخاتە سەر سروشتی چاوەڕواننەکراو و مەترسیدارانەی هێرشەکەی حەماس و جەخت لەسەر مافی بەرگریکردن لە خۆی بکاتەوە. لە هەمان کاتدا، ڕەنگە پێویست بکات هەوڵە دیپلۆماسییەکان زیاتر بکرێن بۆ هەوڵدان بۆ بەدیهێنانی ئاگربەست یان جۆرێک لە کەمکردنەوەی پەرەسەندن، بە تایبەت ئەگەر ململانێکان نیشانەکانی پەرەسەندنی زیاتری خۆیان نیشان بدەن.
لە درێژخایەندا ئیسرائیل دەبێت پێداچوونەوە بە ستراتیژی گشتی خۆیدا بکات و ڕەنگە هەڵسەنگاندنی بۆ بکاتەوە. ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی بەرفراوانتر، کە هێزی زەمینی تێیدا بەشدار بێت، ئەگەری ئەوە هەیە، ئەمەش بەندە بە ئەنجامی هەوڵە سەربازی و هەواڵگرییەکان لە ڕۆژان و هەفتەکانی داهاتوودا. بەڵام ئەوە دەبێت لە بەرامبەر تێچوونە ئەگەرییەکاندا سەنگ بکرێت، چ لە ڕووی ژیانی مرۆڤەوە و چ لە ڕووی سەقامگیری سیاسییەوە. بە گشتی هەنگاوەکانی داهاتووی ئیسرائیل لە دۆخێکی وەها ئاڵۆز و ئەگەری ناجێگیردا پێویستی بە هاوسەنگییەکی ورد دەبێت لە نێوان نیشاندانی دەستێکی بەهێز لە بەرامبەر کردەوەی شەڕانگێزیدا، و پەرەسەندنی زیاتری دۆخەکە، هەروەها دوورکەوتنەوە لە ئازاری ناپێویست بۆ هاوڵاتیانی مەدەنی بێتاوان لە هەردوولا لە ململانێکان.
ڕەنگە هەنگاوەکانی داهاتووی حەماس بریتی بن لە درێژەدان بە هێرشە سەربازییەکان بۆ چەسپاندنی پێگەی خۆی و نیشاندانی هێزی خۆی، یان بە جێگرەوە هەوڵدان بۆ ئاگربەست بۆ سوودوەرگرتن لە سەرکەوتنە سەرەتاییەکان و دوورکەوتنەوە لە پەرەسەندنی زیاتر. هەروەها ڕەنگە هەوڵی کۆکردنەوەی پشتیوانی زیاتر بدەن لەسەر ئاستی نیشتمانی و نێودەوڵەتی، هەروەها گەشتکردن بە گۆڕەپانی سیاسیدا بۆ ئەوەی ئەگەری هەیە کاریگەریی خۆیان لەسەر حیسابی لایەنەکانی دیکەی فەلەستین زیاد بکەن. بەڵام هەر هەنگاوێک کە دەیگرنەبەر، بەندە بە وەڵامدانەوەی ئیسرائیل و چوارچێوەی نێودەوڵەتی، ئەمەش وا دەکات سیناریۆکانی داهاتوو زۆر نادڵنیایی و ئاڵۆز بن.