هێمن هەورامی: دادگای فیدراڵی وەك ئامرازێكی شكاندنی ركابەرەكان لە ململانێ سیاسییەكان كار دەكات
K24 – هەولێر:
هێمن هەورامی لە وتارێکیدا کە ماڵپەڕی کوردستان24 بڵاویکردووەتەوە، شەش ئارگیۆمێنتی حاشاهەڵنەگر لەبارەی نادەستووریبوونی پێكهاتەی ئێستای دادگای باڵای فیدراڵی عێراق دەخاتەڕوو، ئاماژە بەوەشدەکات: دادگای فیدراڵی لە ئێستادا وەك ئامرازێكی سیاسیی لە ڕێچكە و ڕێڕەوە دیاریكراوەكەی خۆی لایداوە و وەك ئامرازێكی شكاندنی ڕكابەرەكان لە ململانێ سیاسییەكان كار دەكات.
هێمن هەورامی، ئەندامی مەکتەبی سیاسیی پارتی دیموکراتی کوردستان لەژێر ناونیشانی "نادەستووریبوونى دادگای فیدراڵی عێراق و بەکارهێنانی وەک چەکێک لە ململانێ سیاسیەکاندا" وتارێکی نووسیوە و ئاماژەی بەوەکردووە: ئەم دادگایە بۆ هەر سیستەمێكی فیدڕاڵی، ئەگەر لە ڕێچكە و چوارچێوەی كارەكانی لانەدات، دەبێتە كۆڵەكەیەكی پتەوی سەركەوتنی سیستەمەكە، بە پێچەوانەشەوە، كاتێك دەبێتە ئامرازێكی سیاسی و تێكەڵ بە ململانێ سیاسییەكان دەبێت، یان دەكرێت، ئیتر دەبێتە ئامرازێكی مەترسیدار و بنكۆڵی كۆی پرۆسەكە دەكات و دووریش نییە سەرەنجام، سیستەمەكە داتەپێنێت.
هێمن هەورامی وێرای خستنەڕووی سەربوودەی مێژوویی و پاشخانی پاشخانی دادگای دەستووریی و فیدراڵی لە عێراقدا: ئەم دادگایە بەپێی فەرمانێكی تەشریعی ژمارە (30) ساڵی 2005 دامەزرێنراوە و بۆ قۆناغی پێش دەستووری هەمیشەیی عێراق بووە، چونكە دەستووری هەمیشەیی بەردەوامبوونی دادگاكەی جێگیر نەكردووە، بەڵكو بەپێچەوانەوە بەپێی ماددەی (92) داوای دەرچوواندنی یاسایەكی تایبەتمەندی كردووە بۆ دامەزراندنی دادگای فیدڕاڵی بۆ قۆناغی هەمیشەیی.
هەروەها نووسیویەتی: یاسایەكی تایبەت بەگوێرەی ماددەی 92ـی دەستوور بۆ دادگای فیدڕاڵی دەرنەچوێنراوە، هەمواركردنەوەی فەرمانی ژمارە (30)ـیش لەساڵی 2021ـدا تەواو پێچەوانەی دەستوور و تەنانەت پێچەوانەی بڕیاری خودی دادگاكەشە، چونكە وەك ئاماژەی پێكراوە، دەستوور داوای دەرچواندنی یاساكەی بە زۆرینەی 2 لەسەر 3 ـی پەرلەمان كردووە. یاسایەكیش كە ئەو ڕێژەیەی بۆ دیاریكرابێت، هەمان ڕێژە بۆ هەمواركردنەشی پێویستە. بەڵام وەك باسكرا، بە زۆرینەی سادە فەرمانە تەشریعییەكە هەموار كرایەوە.
هێمن هەورامی باسی لەوەشکردووە: پێکهاتەی دادگاکە پێچەوانەی ئەو پێکهاتەیە کە لە دەستووردا دەقنووسکراوە ئەمەش بۆخۆی سەرپێچیەکی دەستوورییە، و بەڵگەیە لە سەر نادەستووری بوونی دادگاکە، چونکە پێکهاتەی ئێستای دادگاکە هەموویان دادوەرن، لە کاتێکدا بڕگەی دووەمی ماددەی (92)ـی دەستوور جەخت لەسەر بوونی پسپۆرانی یاسا و شەرعزانانی ئیسلامی دەکاتەوە لە پێکهاتەکەیدا.
هاوکات هێمن هەوارامی جەختیکردووەتەوە: دادگای فیدراڵی بنەمایەكی جێگیر و چەسپاوی پرۆسەی دادبینی و كاری دادگاكانیشی پێشێلکردووە و لە بڕیاردان لە پابەندی چوارچێوەی پەڕوای داوا و سكاڵا نەبووە و نووسیویەتی: "بۆ نموونە لە تانەكەی یەكێتیدا لەهەمبەر یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، داوای هەڵوەشاندنەوەی كورسی كۆتاكانی پەرلەمانی كوردستان نەكراوە، بەڵكو داوای دووبارە دابەشكردنی كراوە بەپێی بازنەكان، بەڵام دادگا ئەم دەرفەتە دەقۆزێتەوە و بەبێ بوونی هیچ پاساوێكی یاسایی و دەستووری بڕیاری نادەستووریبوونی كورسی كۆتاكانی داوە".
لەبارەی پێشێلکارییەکی یاسایی دادگای فیدراڵی، هێمن هەورامی نووسیویەتی: "ئەم دادگایە پەیڕەوێکی ناوخۆی بۆخۆی داناوە، کە کارەساتی گەورەی یاسایی و سەقامگیری سیاسی لێکەوتۆتەوەو دەکەویتەوە، چونکە پەیڕەوە ناوخۆییەکەی سەرپێچی دەستوور و تەنانەت خودی یاساکەیانە و هەروەها سەرپێچی یاسای دادبینی شارستانی عێراقیشە، چونکە دوو مافی بەخۆی داوە لە پەیڕەوەکەدا کە ئەوانیش مافی ڕوبەڕوبونەوە (التصدي) و مافی پاشگەزبوونەوە (العدول)ن، هەردووكیانی بەبێ بنەمای یاسایی و دەستووریی بەخۆی بەخشیوە".
هێمن هەورامی لەبارەی بەڵگەیی زەقی دووفاقیبوون و پیادەكردنی سیاسەتی "بانێكە و دوو هەوا"یە لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە، نموونەی رەتکردنەوەی پرۆژەیاسایەکی پەرلەمانی کوردستان کە لە قۆناغی یاساسازیدا بوو و لێژنەكانی پەرلەمان گفتوگۆیان لەبارەوە دەكرد، بەڵام هەمان دادگا بۆ یاسای بەڕێوەبردنی دارایی دەوڵەت لە ساڵی 2019ـی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق دەرچوو، وێڕای ئەوەی كۆمەڵێك ماددە و بڕگەی نادەستووری لە خۆی گرتبوو. یاساكە پەسەند كرابوو، مەرسومی کۆماریشی پێدەرچوو بوو، بەڵام دادگا بە پاساوی ئەوەی كە یاسا تا نەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە نابێ تانەی نادەستووریبوونی لێ بدرێت، بڕیاری پێچەوانەیدا.
لە درێژەی باسکردنی پێشێلکارییە دەستووریی و یاساییەکانی دادگای فیدراڵی، هێمن هەورامی روونیکردووەتەوە: "ئەم دادگایە لە ئێستادا ڕۆڵی هەمواركاری دەستووریشی بەخۆی داوە. لە كاتێكدا كۆت و بەندی توند بۆ هەمواركردنی دەستووری عێراقی بەگوێرەی ماددەكانی (126 و 142)، لە پێناوی پاراستنی ماف و دەسەڵاتەكان، دانراون".
دەقی وتارەکە لێرە بخوێنەوە: نادەستووریبوونى دادگای فیدراڵی عێراق و بەکارهێنانی وەک چەکێک لە ململانێ سیاسیەکاندا