Irak’ta sıra cumhurbaşkanı seçimi, hükümet kuruluşu ve yapacaklarında

Irak’ta federal devletin oluşumuna, 2005 yılında halk oylamasıyla kabul edilen anayasa ile karar verildikten sonra, meclis başkanının Sünni Araplardan, cumhurbaşkanının Kürtlerden, hükümet başkanının Şii Araplardan seçilmesi bir federal siyasi ve toplumsal gelenek oldu. Bu federal siyasi ve toplumsal gelenek aksaklıklarına rağmen devam etti. Bu dönemde de devam etmesi konusunda bir problem değil, bir uzlaşma var.

Bu federal gelenek gereği meclis başkanı Sünni Araplardan seçildi. Bu konunun büyük bir sorun olmayacağı bir kabul halindeydi. Ben de bir önceki makalemde, “Sünni meclis başkanının seçilmesinde sıkıntının çıkmayacağı görülmekte” diye yazdım. Sonuç olarak da öyle oldu. Meclis başkanı seçildi. Meclis başkanının seçilmesiyle meclis hükmi şahsiyete kavuştu. Meclisin yapması gereken ilk görevi, cumhurbaşkanını seçmesidir. Onun için şimdilerde sıra cumhurbaşkanı seçimindedir.

CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ

Federal gelenek gereği cumhurbaşkanının Kürtlerden seçilmesi gerekir. Kürtlerin cumhurbaşkanı adayını tespit etmelerinin doğal olarak iki yolu var. Yollardan biri Kürtlerin uzlaşı yoluyla, özellikle de KDP ve YNK’nin diğer siyasi örgüt ve çevrelerin de desteğini göz önüne alarak ortak bir aday üzerinde anlaşmalarıdır. İkinci yol, isteyen her Kürt’ün aday olması, Kürdistan siyasi partilerinin cumhurbaşkanı adayını tespit etmeleri, kamuoyuna açıklamalarıdır.

Geçen dönemde Kürtler cumhurbaşkanı adaylığı konusunda uzlaşma sağlayamadılar. Bundan dolayı KDP ve YNK, ayrı adaylarla cumhurbaşkanlığı seçimlerine katıldılar. Cumhurbaşkanlığı, seçim sonuçları, dönem itibariyle KDP’nin hakkı olmasına rağmen, ırkçı ve federalizme özünde karşı olan Şii Arapların ve onların da arkasındaki İran desteğiyle YNK cumhurbaşkanı adayı Berhem Salih cumhurbaşkanı seçildi. Onun seçilmesi, Kürtler de büyük tepkilere yol açtı. Cumhurbaşkanı olarak da Berhem Salih Kürtleri temsil etmedi. Bir bürokrat gibi koltuğunu korumaya çalıştı. Şimdi de o anlayışla yine aday.

Geçen dönemde Kürtler olarak uzlaşma ve ittifakla bir cumhurbaşkanı adayı çıkarmayınca, olumsuz bir geleneğin gelişeceği, Arapların bu durumdan yararlanmaya çalışacakları tespitini yaptım. Bu dönem bu olumsuz gelişmenin verileri ortaya çıkmaya başladı. Şimdilerde cumhurbaşkanlığı için çok aday var. Bu adaylar; Hişyar Zêbarî, Berhem Salih, Saddam’ın mahkemesinin başkanı. Başkaları da çıkar mı, önümüzdeki günler gösterecektir.

Cumhurbaşkanının 1 ay içinde seçilmesi gerekir.

Bana göre Hişyar Zêbarî bütün özellikleriyle, milli karakteriyle, tarihi geçmişi ve mücadelesiyle, Irak Dışişleri Bakanı olarak yürüttüğü çalışmalarıyla cumhurbaşkanlığına layıktır. Seçilmesi halinde, Kürdistan Bölgesi’nin, Kürt milli çıkarlarını gereğince savunacaktır.

HÜKÜMETİN KURULUŞU, KÜRTLERİN HÜKÜMETTEKİ KONUMU

Cumhurbaşkanı seçiminden sonra, cumhurbaşkanı en fazla milletvekili olan parti ve koalisyondan başbakan atayacak. Başbakan da hükümet kuruluşuna başlayacak. Umut edilir ki hükümetin kuruluşu erken gerçekleşir. Çünkü hükümetin,  federal sisteme, ekonomiye, devlet yapılanmasına, Kürdistan Bölgesi ile federal hükümet arasındaki sorunları çözmeye, anayasayı hayata geçirmeye yönelik çok iş var.  

Hükümetin kuruluşu ile ilgili olarak Şii Arapların tüm siyasi parti heyetleri Kürdistan’a gelip, KDP ve Kürdistan Başkanı Mesud Barzani ile önemli görüşmeler yaptılar. Bu görüşmelerden çıkan sonuç o ki KDP, hükümeti kuruluşundan önemli bir misyona sahip ve hatta anahtar parti konumundadır. KDP ve Başkan Barzani bu olanağı hem parti olarak ve hem de tüm Kürdistan partileriyle birlikte iyi değerlendirmelidir. Geçmişten farklı bir tarz ve konunda hükümette yer almalıdırlar. Yeni hükümet hiç şüphe yok ki Kürtler ve Kürdistan Bölgesi için çok önemli olacaktır.

HÜKÜMETİN YAPMASI GEREKEN TEMEL İŞLER

Bu dönem görev yapacak hükümet öncekilerinden kesinlikle farklı olmalıdır. Çünkü seçim Irak’ta ciddi siyasi bir kriz ve sivil ayaklanmalar sonrasında erken nitelikte gerçekleşti. Yeni hükümet Irak’ın dünden bu yana gelen ve devam eden sorunlarını ele almak zorundadır.

1-Yeni dönemde meclisteki temel bir düzenlemeden işe başlanmalıdır. Meclis, Irak federal devletinin meclisidir. Devlet de Kürtlerin, Arapların, diğer ulusal toplulukların ortak devletidir. Meclisin de her açıdan tüm milletlerin ortak meclisi olması gerekir. Irak Meclisi’nde, Kürdistan bayrağının asılması, Meclis’te Kürtçe çalışmaların yürütülmesi federal devlet olmanın ve federal anayasanın bir gereğidir. Bunu meclis, cumhurbaşkanı ve hükümetin birlikte gerçekleştirmeleri gerekir.

2-Kürdistan Bağımsızlık Referandumundan önce federal sistemin taşları yerinden oynamaya, federal anayasa ihlalleri başladı. Federal anayasanın 50’den fazla maddesi ihlal edildi. Kürdistan Bağımsızlık Referandumundan sonra federal devlet tümden ortalıkta görülmedi, tekçi ulusal ırkçı Arap üniter devlet ruhu dolaşmaya başladı. Kürtlere ve Kürdistan Bölgesi’ne düşmanlık zirveye çıktı. Federal sistemin son bulması için Kürdistan’a saldırılar yapıldı. Kerkük ve bazı başka Kürdistan bölgeleri bu saldırılar sonucu işgal edildi. Bu yeni dönemde, federal sistem yerli yerine oturtulmalıdır: Federal devlet, federal ilkelere, federal anayasaya, bölgelere, milletlere göre yeniden yapılandırılması gerekir.

3-Federal anayasanın uygulamasının en önemli göstergelerinden biri, Kerkük ve diğer Kürdistani bölgelerin statülerinin tespit edilmesidir. Federal anayasa bunun için referandumu öngörmektedir. Yeni Hükümet, meclis, cumhurbaşkanı bunu gerçekleştirmek zorundadır.

Bu konular ve sorunlar çözüldükten sonra, federal devlet sistemi yerli yerine oturacak, federal hükümet ve Kürdistan Hükümeti ilişkileri olumlu çizgiye gelecektir.

*kurdistan24.net/tr’de yayımlanan yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Yazılar K24 Medya’nın kurumsal bakışıyla örtüşmeyebilir. Yazıların tüm hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir