Hoşyar Zebari Kürtleri cumhurbaşkanı olarak layıkıyla temsil eder

Irak’ta cumhurbaşkanı seçimi yasal süresine göre, 7 Şubat 2022 tarihinde yapılacak. KYB’nin Cumhurbaşkanı Adayı Berhem Salih seçilmeyeceğini bilmiş olacak ki cumhurbaşkanlığı seçiminin ertelenmesi için çaba gösteriyor. Siyasi gözlemciler ve KDP yetkilileri,  Berhem Salih’in bu çabasının boşa olduğunu, bu atılımında başarılı olamayacağını, cumhurbaşkanı seçiminin zamanında yapılacağını ifade ediyorlar. Ben de bir siyasetçisi ve hukukçu olarak bu görüşe katılıyorum.

Cumhurbaşkanı, başkanlık, yarı-başkanlık, parlamenter sistemlerinde farklı misyon ve yetkilere sahiptir. Başkanlık ve yarı-başkanlık sistemlerinde, başkan ve yarı-başkan yürütmenin başından olan kişidir. Halkın oyuyla doğrudan seçilirler. Hükümet onlar tarafından kurulur. Hükümet üyelerinin meclisten seçilmeleri zorunlu değildir. Hükümet üyeleri tümden ya da çoğunluğuyla meclis dışından seçilirler. Başkan ve yarı-başkan, devletini-ülkesini dışarıya karşı doğrudan temsil eder. Aynı zamanda başkomutandır.

Parlamenter sistemlerde, cumhurbaşkanı meclis tarafından seçilir. Yürütmenin başı değildir. Yürütme ya da hükümet, çoğunluk milletvekili sayısını elinden tutan ve onun görevlendirdiği partinin genel başkanı tarafından kurulur. Başbakan, devletini-ülkesini asıl olarak dışarıya karşı temsil eder. Parlamenter sistemlerde genel olarak cumhurbaşkanı semboliktir. Cumhurbaşkanı, bir dereceye kadar devletini-ülkesini dışarıya karşı temsil eder. Cumhurbaşkanı, parlamenter sistemde de başkomutandır.

Irak, federal bir devlettir. Parlamenter sisteme sahiptir. Irak parlamenter sisteminde, meclis başkanı ve cumhurbaşkanının seçimi, hükümet kuruluşu belli bir uzlaşma ile gerçekleştiğinden, cumhurbaşkanı normal parlamenter sistemlerindeki cumhurbaşkanlığından daha farklı, daha önemli bir misyon ve yetkiye sahiptir. Irak’ın, 2005 yılındaki referandumla kabul edilen anayasasında federal bir devlet olarak yapılanmasıyla birlikte, cumhurbaşkanının Kürtlerden seçilmesi benimsenmiştir. Bu da cumhurbaşkanını, doğrudan Kürtlerin ve dolaylı olarak tüm Irak’lıların temsilcisi haline getirdi. Bu nedenle cumhurbaşkanlığı makamı Kürtler için oldukça önemlidir.

Kürtlerin uzlaşmasıyla cumhurbaşkanı adayının tespit edilmesi hiç şüphe yok ki Kürtlerin birliği ve ittifakı açısından da önemlidir. Kürtler, başından itibaren uzlaşmayla cumhurbaşkanı adayını tespit ettiler. İlk planda Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB) karizmatik lideri, uzun bir milli mücadele tarihine sahip Celal Talabani’yi cumhurbaşkanı adayı olarak tespit edip, mecliste seçimini sağladılar. Celal Talabani öldüğü güne kadar Kürtlerin cumhurbaşkanı olarak görevini devam ettirdi. Celal Talabani’nin cumhurbaşkanlığı ve özellikle de hastalık döneminde, misyonunu yerine getirmemesinden dolayı eleştirilere hedef olmuşsa da onun karizmatik liderliği ve kişiliği cumhurbaşkanlığı makamını dolduruyordu.

Celal Talabani’den sonra, yine ona saygının bir gereği olarak yakın arkadaşı, KYB’nin kurucusu, bir dönemde Kürdistan Bölgesi Başbakanlığı yapan Fuad Masum cumhurbaşkanı adayı olarak uzlaşmayla tespit edildi. Ne yazık ki Fuad Masum’un cumhurbaşkanlığı dönemi, en silik ve Kürtler için dişe dokunur hiçbir şeyin yapılmadığı bir dönem oldu.

Kürtler 2018 yılında cumhurbaşkanlığı makamına layık bir aday üzerinde uzlaşma sağlamak istediler. Ne yazık ki KYB, kendilerinden ayrılıp parti kuran, partisi seçimlerde hiçbir başarı göstermeyen, 2017 bağımsızlık referandumundan sonra Kerkük’ün işgalinde rol sahibi olan Berhem Salih’in cumhurbaşkanı adaylığında ısrarlı oldu. Uzun görüşmelerden sonra bir uzlaşma sağlanmadığı için, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), Fuad Hüseyin’i cumhurbaşkanı adayı gösterdi. Ne yazık ki İran’ın desteğiyle, ırkçı Arapların oylarıyla Berhem Salih cumhurbaşkanı seçildi. Dünya Kürtlerinin ezici çoğunluğu Berhem Salih’in Kürtler adına cumhurbaşkanı olmasını olumlu karşılamadı. Berhem Salih’in Kürtlerin temsilcisi olmadığı, İran’ın cumhurbaşkanı olduğu konusunda görüşlerini açıkça ifade ettiler. Kürdistan Başkanı da bu konuda açıkça görüşlerini ifade etti.

Berhem Salih’e yönelik eleştirilerin hepsi de zaman içinde doğrulandı. Berhem Salih, Kürdistan Hükümeti ile merkezi hükümet arasındaki sorunların çözümünde hiçbir çaba göstermedi. Kerkük ve diğer işgal edilmiş Kürdistani Bölgeler hakkından da bir adım atmadı. Anayasanın Kerkük’le ilgili referandum kararı hakkında da hiçbir gayret göstermedi. Bu sorunlardan bahsetme gereğini bile görmedi. Bu tutumuyla Kerkük’ün işgali konusundaki KYB ve kendisinin tutumunu meşru görmeye devam etti. Kürtler, şüphe yok ki bu duruma son vermek zorundaydılar. Bundan dolayı da Berhem Salih’in aday olmaması için Kürtlerin ezici çoğunluğu görüş sahibiydi. Ne yazık ki Berhem Salih, makam hırsıyla ve kişisel ihtiraslarının sonucu olarak, KYB’ye dayanarak yine adaylığını açıkladı. KDP, buna şiddetle karşı çıktı. Durumda değişikliğin olması için KYB ile yoğun ilişkiler içine girdi, ne yazık ki durumda bir değişiklik yaratamadı. KYB bu tutumuyla genel Kürdistan ittifakına da zarar vermiş oldu.

Bundan dolayı KDP, Hoşyar Zebari’yi cumhurbaşkanı adayı olarak ilan etti. Adaylığında da ısrarını devam ettirdi.

Hoşyar Zebari, 1953 yılında Akre’nin ünlü bir köyünde dünyaya geldi. Zebari aşiretine mensuptur. Aşireti ve ailesinin büyük bölümü, Eylül Devrimi’nin destekçileriydiler. Mesud Barzani’nin de dayısının oğludur. KDP ve Barzani medresesinde yetişmiş bir siyasetçidir. Politika ve sosyoloji alanında lisans sahibidir. 1990'larda KDP’nin dış ilişkiler sözcülüğünü yaptı ve partiyi temsilen İngiltere ve ABD’de bulundu. 2003'te Irak Hükûmet Konseyi tarafından Irak Dışişleri Bakanlığı'na atandı. 2014-2016 yıllarında da maliye bakanlığı ve başbakan yardımcılığı yaptı. Benim de yakından tanıdığım milli, kabiliyetli, şahsiyetli, başarılı bir politikacıdır. Cumhurbaşkanı olarak Kürtleri layıkıyla temsil edecek biridir. Kürtlerin bu fırsatı değerlendirmeleri gerekir. Hoşyar Zebari, federal devlet de Kürtlere dair sorunların çözümünde doğrudan taraf olacak biridir. Seçilmesine garanti gözüyle bakılmaktadır. Benim de tespit ve gözlemlerim bunu doğrulamaktadır.

Siyasi gözlemci Eli Feyli de genelin ve benim görüşlerimi paylaşmaktadır. Siyasi gözlemci Eli Feyli  Irak cumhurbaşkanlığı ve Hoşyar Zebari hakkında şu açıklamalarda bulundu: “KDP, Sadr ve Sünni Araplar arasındaki anlaşmaya göre, Hoşyar Zebari Irak Cumhurbaşkanı olacaktır. Berhem Salih, Irak Cumhurbaşkanıyken Kürtler için bir şey yapmadı. Kerkük ve Kürdistani bölgelerdeki sorunu çözmek için oraları ziyaret bile etmedi.”

*kurdistan24.net/tr’de yayımlanan yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Yazılar K24 Medya’nın kurumsal bakışıyla örtüşmeyebilir. Yazıların tüm hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir