Irak Federal Hükümeti neler yapmalıdır?

Irak federal devletinde, genel seçimlerin üzerinden 1 yıldan fazla zaman geçtikten sonra Cumhurbaşkanı Latif Reşid’in Sudani’yi başbakan tayin etmesinden kısa bir süre sonra hükümet kuruldu. Hükümet, Irak’taki büyük siyasi krizin akabinde oldukça geç kurulan bir hükümet oldu. Bundan dolayı Hükümet, Irak federal devletinde zorlu ve önemli görevlerle karşı karşıyadır. Hükümete başarılar dilemek bir vicdani sorumluluktur. Umut ederim ki hükümet,  Irak federal devletinde yeniden siyasi bir krize girilmeden, gündemdeki temel meseleleri çözer.

Irak’ta hem meclis başkanı hem cumhurbaşkanı seçiminde, hem de hükümetin kuruluşunda Kürdistan Başkanı Mesud Barzani’nin, Kürdistan Bölgesi Başkanı ve Başbakan’ın, Kürdistan Demokrat Partisi’nin büyük katkıları ve destekleri oldu. Hükümette de Kürtler bakanlıklarda önemli görevler yüklendiler. Hükümetin kuruluşundan sonra aynı Kürt lider şahsiyetlerinin Irak federal hükümetini destekleme doğrultusundaki güçlü mesajları da bunun önemli bir işaretidir. Bundan sonra hükümetin iyi işler yapması, temel meseleleri çözme konusundaki çabalarının devam etmesi halinde, Kürdistan’ın ilgili lider şahsiyetlerinden ve siyasi partilerinden, Kürdistanlılardan destek göreceklerine dair verilmiş bir açık çektir.

Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani’nin Başbakan Sudan’i ile görüşmesi de bunun en önemli göstergesidir. Görüşmede Neçirvan Barzani, birkaç konuyu dile getiriyor. Konulardan biri, Başbakan ve hükümetini kutluyor ve başarılarını istiyor. İkinci konu, Başbakanın kısa sürede başarılı bir hükümeti kurması konusunda da kutluyor ve tebrik ediyor. Üçüncü konu, Irak’ta, Irak ile Kürdistan Bölgesi arasında çözülmesi gereken temel konuların olduğunu ve bunların çözülmesi gerektiğini, sorunların çözümünde işbirliğine hazır olduklarını ifade ediyor.

Siyasi analistler, Kürdistan siyasi partilerin yöneticileri ve Kürdistan Bölgesi Hükümeti, Irak’ta siyasi kriz çıkmaması için temel sorunların çözümlenmesi beklentisi içindeler. Bu beklentinin haklı, meşru, yerinden bir beklenti olduğu açıktır.

Irak’ta iki farklı nitelikte sorunlar var.

Bir kısım sorunlar temel ve çözümü zaman alacak sorunlardır: Anayasaya, demokrasinin federal sistem içinde yönetim ve yaşam tarzı haline gelmesi, Irak merkezi yapısı yani Araplarla Kürtler arasındaki ilişkilere dair konulardır.

Bir kısım sorunlar da güncel olanlardır. Pratik yaşama, sosyal, siyasal, ekonomik yaşama ilişkin konulardır. Hızla çözümlenmeleri gerekir. Yoksa bir zaman sonra, halkın içinde tepkilerin büyümesi, bu tepkilerin gösterilere, ayaklanmalara yol açması olanaklıdır.

Ben asıl olarak temel sorunlara işaret edeceğim.

1-Federal Anayasa uzun bir dönemdir ihlal edilmekte, federal ilkelerin çoğu uygulanmamaktadır. Kürdistan Bağımsızlık Referandumu sırasında ve sonrasında Kürdistan Başkanı Mesud Barzani 50’den fazla anayasa maddesinin ihlal edildiğini dünya ve Irak kamuoyuna açıklamıştı. Bağımsızlık referandumundan sonra anayasa ihlalleri konusunda gemi azıya alındı. Bu ihlallerin hemen durdurulması gerekir.

2-Federal Anayasa tümden gözden geçirilerek federal sisteme uygun revize edilmeli, gerekli değişiklikler yapılmalıdır.

3-Balıklar suda hayat bulurlar. Balıklar sudan çıkarsa ölürler. Farklı milletlerin ortak devleti olan federal devlet de demokrasi içinde yaşam koşullarını bulur, gelişir, kurumlaşır. Ne yazık ki Irak federal devletinde demokrasi hastalıklıdır. Yönetimin değişmesi için seçim mekanizmasıyla nakıs da olsa demokrasiden bahsedilir. Ama diğer alanlarda, özellikle eşitlik, adalet, hukukun üstünlüğü, Kürdistan Bölgesi’yle ilişkiler bağlamında demokrasi oldukça hastalıklıdır. Bunun için demokrasinin geliştirilmesi için yasalar çıkarılmalı, demokrasiyi kurumlaştıracak mekanizmalar geliştirilmelidir. Kürdistan Bölgesi ile Irak arasında eşitlikçi bir ilişki ve kurumlaşma sağlanmalıdır.

4-Federal anayasadan önce kurulan ve yürürlükte olan eski ırkçı ve sömürgeci devletin yasama, yürütme, yargı kurumları, demokrasinin gelişmesinin ve yerleşmesinin önünde önemli bir engeldir. Ayrıca bu kurumlar ve yapılar, Kürdistan Bölgesi’ne dair yetki gaspı yaptılar ve yapmaya devam ediyorlar. Bu kurumların kendi iradelerini Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin ve Kürdistanlıların yerine geçirdiler. Bu kurumların başında da Irak Yüksek Mahkemesi gelmektedir. Bu mahkemenin, Kürdistan Bağımsızlık Referandumuyla ilgili aldığı karar, cumhurbaşkanlığı adaylığı konusunda Hoşyar Zebari hakkında aldığı karar, Kürdistan petrolü ve başka birçok konuda aldığı kararlar, bu mahkemenin hızla ortadan kaldırılmasında göz önüne alınmalıdır. Hiç şüphe yok ki genel anlamda, bu kurum ve yapıların hayatlarına hızla son verilmesi için yasalar çıkarılmalı. Anayasal federal demokratik kurumlaşmaya önem verilmelidir.

5-Kürdistan şehri Kerkük’e Bağımsızlık Referandumu’ndan sonra yapılan saldırı, gerçekleşen işgalin hukuksuzluğu, federal sisteme ve demokrasiye aykırı olduğu ilan edilmeli. Kerkük ve diğer Kürdistan şehirlerinin eski sosyolojik, siyasi, yasal konumlarına dönmeleri sağlanmalı. Kerkük referandumunun yapılması ve kaderinin tayin edilmesi için fazla gecikilmemelidir.

6-Kürtlerin, diğer dünya milletleri gibi kendi kaderlerini tayin etmeleri hakkıdır. Bu hayati hukuksal ve milli ilke gereği, savaşı bırakıp Araplarla federal bir ortak devlet oluşturdu. Federal devlet aynı zamanda milletlerin ayrılma iradesini de kabul eden bir devlet sistemidir. Bu nedenle Kürtler, 2017’de bağımsızlık referandumu yaptılar. Ayrılmaya, bağımsız devlet kurmaya, bağımsız devletleriyle Araplarla konfederal devlet kurmaya karar verdiler. Ama Irak federal devletine hâkim ırkçı ve federal devlete karşı Arap kesimi, Kürdistan’ın bağımsızlık referandumu gayrimeşru ve federal anayasaya aykırı hukuk dışı olduğunu ilan ettiler. Bu karar hızla değiştirilmeli. Kürdistan Bağımsızlık Referandumu meşru kabul edilmelidir.

Bilindiği gibi referandum mekanizması, hem en demokratik bir mekanizmadır ve hem de halkın iradesini doğrudan ifade eden bir mekanizmadır.

*kurdistan24.net/tr’de yayımlanan yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Yazılar K24 Medya’nın kurumsal bakışıyla örtüşmeyebilir. Yazıların tüm hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir