كۆرۆنای هیندی کاریگەرییه‌كانی لەسەر ئابووری جیهان چییه‌؟

K24 - هه‌ولێر:

هیندستان لە ساڵی (2019) پێگەیەکی نایابی هەبوو لە گرووپی (20) بەپێی بەهای داهاتی ناوخۆیی و لە پلەی پێنجەمین دەهات، بەڵام لەگەڵ هاتنی کۆرۆنا لە کۆتایی (2019) و سەرەتای (2020) پێشبینییەکان بۆ ئابووری هیندستان گۆڕانکاری بەسەرداهات.

حکومەتی هیندستان گەشبین بوو بۆ ساڵی دارایی 2021-2022 کە لە مانگی (نیسان/ ئەپرێل)ەوە دەستپێدەکات، بەڵام زیادبوونی ژمارەی تووشبووان لە مانگی نیسان و بەردەوامی تۆمارکردنی ژمارەی پێوانەیی و زۆربوونی ژمارەی قوربانیان خەریکە کەرتی تەندروستی ئەو وڵاتە دادەتەپێنێت، جگە لەوەش ئابوورییەکەی خەریکە سڕدەبێت.

کۆرۆنا کاریگەری خستووەتەسەر جووڵەی ئابووری جیهان و کاریگەریی نەرێنی لەسەر بەرهەمهێنانی ناوخۆیی و بازرگانی دەرەکی دروستکردووە لەسەر ئاستی جیهان بە گشتی.

کاریگەریی کۆرۆنا لەسەر کۆی بەرهەمی ناوخۆی هیندستان چییە؟

ساڵی (2019) رێڕەوی ئابووری هیندستان لە پێنوێنی کۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی، لەو ساڵەشدا قەبارەکەی گەیشتە (2.86) تریلیۆن دۆلار، هاوکات لە ریزبەندی پێنجەمی گەورەترین (20) وڵاتی زلهێزی ئابووری بوو، تێکڕای گەشەی ئابوورییەکەشی (4.18%) بوو.

ئیدارەدانی دارایی لە کۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی بە شێوەیەکی باش پەیڕەوکراوە، بەشێوەی رێژەیی رێژەکەی سەدا (29) دەبێت، لەگەڵ ئەوەش بەپێی داتاکانی بانکی جیهانی کەرتی کشتوکاڵ (16%)ی کۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی و کەرتی پیشەسازیش (24.8%)ی کۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی ئەو وڵاتە پێکدێنن.

لەگەڵ بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا لە (2020) ئاڕاستەی جووڵەی بەرهەمی ناوخۆی هیندستانی گۆڕی و بەپێی داتاکان لە ریزبەندی پێنجەمی وڵاتانی گرووپی (20) دابەزی بۆ ریزبەندی شەشەم، هەروەها کۆی گشتی بەرهەمە ناوخۆییەکەی دابەزی بۆ (2.71) تریلیۆن دۆلار، لە ساڵی (2020) ئابووری هیندستان (7.7%) پاشەکشەی کرد.

لەلایەکی دیکە زیادبوونی ژمارەی تووشبووان لە مانگی نیسانی رابردوو کە رۆژانە زیاتر لە (350) هەزار تووشبووی نوێ تۆماردەکرێت، هەڕەشەیەکی جددین لەسەر ئابووری ئەو وڵاتە، لە کاتێکدا حکومەتی هیندستان پێشبینیکردبوو گەشەی ئابوورییەکەی لە ساڵی دارایی 2021-2022 بەرزبکاتەوە بۆ (11%).

ئاماژەکان بۆ (3) مانگی داهاتوو و دواتریشدا نەرێنین، ئەمەش کاریگەری لەسەر ئابووری ناوخۆی دروستدەکات و بەردەوامی بە پاشەکشەی ئابووری دەدات، بە مانایەکی دیکە، ئاماژەکان بۆ بەرزبوونەوەی رێژەی هەژاری و بێکارین، جگە لەوەی کاریگەری لەسەر ئاستی هاوردە و هەناردە دروستدەکات.

زۆرترین کەرتیش لە هیندستان کە کۆرۆنا کاریگەری لەسەر هەیە، کەرتی گەشتیاری ئەو وڵاتەیە کە ساڵانە دەیان ملیار دۆلار داهاتی گەشتیاری هەیە و لە ساڵی (2019)دا کەرتی گەشتیاری ئەو وڵاتە (33) ملیار و (661) ملیۆن دۆلار داهاتی هەبوو.

کاریگەری کۆرۆنا لەسەر رێژەی هەژاری لە هیندستان چییە؟

پێشتر هیندستان یەکێك بوو لە هەژارترین وڵاتانی جیهان بەپێی پۆڵینی بانکی جیهانیش لە نێوان ساڵانی 2005-2015 دۆخی هەژاری لەو وڵاتە بەرەو باشتر چووە.

بەپیی داتاکانی راپۆرتی گەشەپێدانی مرۆیی جیهان، کە لەلایەن رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە دەردەچێت لە ساڵی (2020) ئاستی گەشەپێدانی مرۆیی لەو وڵاتە مامناوەندبووە لە نێوان (189) وڵاتی جیهان ریزبەندی (131)هەمین بووە.

هەر بەپێی راپۆرتەکە رێژەی هەژاری لە نێوان 2008 تا 2019 گەیشتووەتە (27.9%)ی کۆی گشتی دانیشتووان ئەمەش لەسەر بنەمای ئاستی داهات، خوێندن، تەندروستی، پێداویستی سەرەکی و ئاسایش بووە.

لەگەڵ سەرهەڵدانی ڤایرۆسی كۆرۆنا لە ساڵی (2020) شارەزایان پێشبینی دەکەن ژمارەی هەژاران (60) تا (75) ملیۆن هاووڵاتی لە هیندستان زیاد بکات، تەوژمی ئێستای کۆرۆناش لەو وڵاتە ئەو ئەگەرە نزیک دەکاتەوە لە راستی.

بەپێی داتاکان ژمارەی دانیشتووانی هیندستان لە دوای چین بە دووەم گەورەترین وڵات دێت لە رووی ژمارەی دانیشتووان، کە ژمارەی دانیشتووانەکەی (1.36) ملیار کەسە. بەپێی داهاتی ناوخۆیی هیندستان داهاتی تاکەکەس لەو وڵاتە لە سنووری هەزار دۆلارە، ئەگەر هەر تاکێك کەمتر لەو بڕەی کەوتە دەست بەهۆی پاشەکشەی ئابووری و شەپۆڵی کۆرۆناوە ئەوا ئەگەری زیادبوونی رێژەی هەژاری بەهێزتر دەکات، بەمەش پلانی ستراتیژی هیندستان بۆ ساڵی (2030) دوادەخات.

چارەنووسی کەرتی کشتوکاڵ لەگەڵ بڵاوبوونەوەی كۆرۆنا چۆن دەبێت؟

کەرتی کشتوکاڵی لە هیندستان بە کەرتی هەژاران ناسراوە، زۆرترین کاریگەری کۆرۆناش لەسەر ئەو کەرتەیە، کە سەرچاوەی داهاتی (70%)ی دانیشتووانه‌، ئەمەش بە مانای زۆرترین هێزی کار دێت. لە دوو دەیەی رابردوو کەرتی کشتوکاڵی (55%)ی کۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆییەوە بۆ (16%) دابەزیوە.

بەپێی داتاکانی بانکی جیهانی (60%)ی خاکی هیندستان بۆ کشتوکاڵکردن گونجاوە، کە رووبەرەکەی (3.28) ملیۆن مەتر چوارگۆشەیە، ئەمەش دەریدەخات کە کەرتی کشتوکاڵی سەرچاوەیەکی گرنگە لەو وڵاتە. لەلایەکی دیکەوە هاوردەی کشتوکاڵی تەنیا (3.6%)ی کۆی هاوردەکاری ئەو وڵاتە پێکدەهێنێت، کە قەبارەی گشتی هاوردەکارییەکەی (400) ملیار دۆلارە.

ئاڵنگارییە نەرێنییەکان لەسەر بازرگانی دەرەکی چین؟

قەبارەی بازرگانی هیندستان لە ساڵی (2019) گەیشتە (810) ملیار دۆلار، کە کۆی گشتی هەناردەکاری (324.2) ملیار دۆلار بوو، هەروەها ئاستی هەناردەکاریش (486) ملیار دۆلار بوو، قەبارەی کورتهێنانی بازرگانییەکەشی گەیشتە (162) ملیار دۆلار، ئەمە بەپێی داتاکانی بانکی جیهانی.

لەگەڵ ئەوەش هەناردەکاری تەکنەلۆجیا لە هیندستان لە ساڵی (2019) بەرزبووەوە بۆ ئاستی (23.6) ملیار دۆلار.

بەپێی داتاکانی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی هیندستان، (5) وڵات گەورە هاوبەشی بازرگانی هیندستانن لە هەناردەکاریدا، کە بریتین لە ئەمه‌ریکا بە قەبارەی (54.2) ملیار دۆلار، ئیمارات بە قەبارەی (29.7) ملیار دۆلار، چین بە قەبارەی (17) ملیار دۆلار، هۆنگ کۆنگ بە قەبارەی (11.5) ملیار دۆلار و سەنگافورەش بە قەبارەی (10.7) ملیار دۆلار.

هاوکات (5) گەورەترین هاوبەشانی بازرگانی هیندستان لە هاوردەکردن بریتین لە چین بە قەبارەی (65.2) ملیار دۆلار، ئەمه‌ریکا بە قەبارەی (35.8) ملیار دۆلار، ئیمارات بە قەبارەی (30.2) ملیار دۆلار، سعودیە بە قەبارەی (26.8) ملیار دۆلار و هۆنگ كۆنگیش بە قەبارەی (16.9) ملیار دۆلار.

داتاکان ئاماژە بە گەورەی قەبارەی بازرگانی هیندستان و هاوبەشەکانی دەکەن، بەڵام بەردەوامی پەتای کۆرۆنا و زیادبوونی ژمارەی قوربانییەکانی بە بێگومان کاریگەری لەسەر پەیوەندییە بازرگانییەکان دروست دەکات و بازرگانان و کۆمپانیاکان لەبەر سەلامەتی خۆیان قەبارەی بازرگانیان لەگەڵ ئەو وڵاتە کەمدەکەنەوە.

داهاتووی پەیوەندییە بازرگانییەکانی هیندستان و وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست چییە؟

پەیوەندییەکی مێژوویی هەیە لە نێوان وڵاتانی عەرەبی بە تایبەت وڵاتانی کەنداو، بەپێی داتاکان لە ساڵی (2019) قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە نێوان وڵاتانی عەرەبی و هیندستان گەیشتووەتە (162) ملیار دۆلار لەم نێوەندەشدا (108.2) ملیار دۆلار لەگەڵ وڵاتانی ئەنجومەنی هاریکاری کەنداو بووەو کە دیارترینیان سعودیە ئیماراتن، کە رێژەی (75%)ی ئەو ئاڵوگۆڕییە بازرگانییە پێكدێنن.

پەیوەندی وڵاتانی عەرەبی و هیندستان تەنیا لە بواری بازرگانی نییە، بەڵکو لە بورای وەبەرهێنان و هێزی کارن، لە وڵاتانی عەرەبی نزیکەی (8.5) ملیۆن هاووڵاتی هیندی کار دەکەن و ساڵانە لە رێگای ئەو هێزی کارانەوە (40) ملیار دۆلار دەگەڕێنەوە بۆ هیندستان.

هیندستان سەرچاوەی سەرەکی هەناردەکاری برنجە لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هاوکات هەرێمی کوردستان یەکێكە لە هاوبەشە بازرگانییەکانی هیندستان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بازرگانییەکان لە بواری خۆراک و پیشەسازی و بیناسازی و نەوتین.

ئەو پەیوەندییە بازرگانییە بەهێزەی هیندستان و وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا سستبووەتەوە و کۆرۆنای هیندیش هێندەی دیکە پەیوەندییە بازرگانییەکانی سست کردووەتەوە، بە تایبەتی لە سەرەتای ساڵی (2021) لە چەند وڵاتێکی عەرەبی حاڵەتی کۆرۆنای هیندی تۆمارکراوە و سەرجەم گەشتەکان لەگەڵ ئەو وڵاتە هەڵپەسێردراون، ئەمەش ئاماژەیەکی دیکەی نەرێنییە بۆ سستبوونەوەی چالاکییە ئابوورییەکان لە جیهان.

قەیرانی کۆرۆنا لە هیند کاریگەری لەسەر ئابووری نێودەڵەتی دەکات؟

لەگەڵ سەرهەڵدانی پەتای کۆرۆنا، کاروبارەکانی ئابووری لە جیهان گۆڕانکاری بەسەرهات بەهۆی قەیرانی کۆرۆناوە، لە زۆربەی وڵاتانی ئەوروپا، رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەمه‌ریکا و چین گەشتەکانیان لەگەڵ هیندستان هەڵپەسارد، بە جۆرێك ئوستوڕاڵیا لە دواین بڕیاریدا رایگەیاندووە هەر کەسێك تەنانەت ئەگەر هاووڵاتی ئوستوڕاڵیش بێت لە هیندستانەوە بچێتە ئەو وڵاتە، لەوانەیە بە (5) ساڵ بەندکردن زیندانی بکرێت.

ئەم رێكارانەی بەرامبەر هیندستان گیراوەتەبەر دۆخی ئابووری جیهان دەگەڕێنێتەوە بۆ سەرەتاکانی ساڵی رابردوو.

لەلایەکی دیکەوە هیندستان یەکێكە لە گەورە بەکاربەرانی نەوت، کە رۆژانە (5) ملیۆن بەرمیل نەوت لە وڵاتانی بەرهەمهێنەری نەوت هاوردە دەکات، وڵاتانی کەنداو پشکی شێریان لە هەناردەکردنی نەوت بۆ هیندستان بەردەکەوێت. هاوکات ئەو تەوژمە خێراییەی کۆرۆنا لە هیندستان خواستی نەوتی لای ئەو وڵاتە کەمکردووەتەوە، بەهۆی کەمبووەنوەی چالاکییە ئابوورییەکانی، ئەمەش کاریگەری راستەوخۆی لەسەر بازاڕی نەوت دروست دەکات و هۆکارێکی سەرەکی دابەزینی نرخی نەوت دەبێت؛ ئەگەر دۆخی کۆرۆنا بەو شێوەیە بەردەوامبێت، دابەزینی نرخی نەوتیش واتە زیادبوونی قەبارەی کورتهێنانی دارایی لە وڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت و دروستبوونی گرفتی ئابووری.

ئەو قەیرانە چۆن کاریگەری لەسەر کەرتی تەکنەلۆجیا دەکات؟

لە سەرەتای (3) دەیەی رابردوودا هیندستان بە رۆڵێکی گەورەوە هاتە ناو گۆڕەپانی کەرتی تەکنەلۆجیا، بەتایبەت بە دابینکردنی سەرچاوەی مرۆیی باش بۆ ئەوروپا و ئەمه‌ریکا لەو بوارە، لەلایەکی دیکەوە پێشبینی دەکرێت هەناردەکاری هیندستان لە کەرتی تەکنەلۆجیا ساڵانە بگاتە (150) ملیار دۆلار.

ئەگەر بازرگانی کاڵاکانی دیکەی جگە لە تەکنەلۆجیا پێویستی بە گواستنەوە و هەڵگرتن بێت، ئەوا بۆ کەرتی تەکنەلۆجیا ئەمە پێوەر نابێت بەهۆی ئەوەی بازرگانی تەکنەلۆجیا دەکرێت لە رێگای تەکنەلۆجیاوە ئەنجامبدرێت وەك بازرگانی پرۆگرامە تەکنەلۆجییەکان، بەڵام کۆرۆنا ئەو ئەزموونەی بە جیهان نیشانداوە، کە کەرەنتینکردنی شوێنەکان رێگری لە جوڵەی تاکەکان دەگرێت، ئەمەش ئاماژەیەکی دیکەن بۆ سستبوونەوەی چالاکییە ئابوورییەکان لە کەرتی تەکنەلۆجیا.

م.هـ