سه‌رده‌می زانست و زانكۆ
پێشەوای نەمر قازی محەمەد، سەرۆك كۆماری كوردستان بەر لە شەهیدبوونی لە وەسیەتنامەكەیدا چەند ئامۆژگاری بە گەلی كورد كرد بوو كە لە هەموویان بەرچاوتر پێداگری جه‌نابیان لەسەر پێویستی خوێندن و خۆپێگەیاندن بوو. جه‌نابی پێشەوا داوای كردبوو لاوانی كورد گرنگی بە خوێندن و فێربوونی زانستی سەردەم بدەن. به خۆشیەوە هه‌فته‌ی پێشوو لە زانكۆی میدلسێكسی لەندەن هەستم كرد ئاواتەكەی پێشەوا خەریكە وەدی دێ كاتێك دیتم لە زیاتر لە بیست وڵاتی جیهان را دەیان مامۆستا و لێكۆڵەر و پسپۆری كورد هەموو بەو پەری دڵسۆزیەوە لەسەر پرسی كورد لە هەر چوار پارچەی كوردستان لێكۆلینەوەیان كردووە و خەریكن وردبینانە پلان و پێشنیاز و رخنە پێشكەش دەكەن، بە دوور لە بەرچاوتەنگی حیزبی و ناوچەیی. لە راستیدا كۆنفرانسەكەی میدلسێكس تابلۆیەكی جوان بوو لە پێشكەوتنی نەتەوەیەك، دیمەنێكی كەم وێنە بوو لە تێكئاڵاوی هەستی دڵسۆزی و هونەری شارەزایەتی پێكەوە لە یەك قابدا.
بەڵام ئەم وێنە و دیمەنە جوانە چۆن بتوانین جوانتر بكەین و چۆن لە چوارچێوەی قاب و تابلۆدا رزگاری بكەین و بیخەینە ناو ژیانی ڕۆژانەی سیاسی و كۆمەڵایەتی كورد؟ لێرەدا بەو خاڵە بەهێز و خاڵە لاوازانەی لەم دوو رۆژەدا لەم كۆنفرانسە دیترا، چەند پێشنیارێك پێشكەش دەكەم بەو هیوایەی لە داهاتوودا شاهیدی پێشكەوتنی زیاتر و بەرچاوتر لەو بوارەدا بین.
یەكەم پێشنیاز ئەوەیە كە حیزبە كوردییەكان و دوو حكومەتەكەی باشوور و رۆژئاوا نە تەنیا خۆیان بێ منەت نەزانن لەو نوخبە ئاكادیمیكانە بەڵكو لە هزر و توانای زانستییان لە چوارچێوەی راوێژپێكردن و پرۆژە پێ ئەسپاردن و ئەرك خستنە ئەستۆیان ئەوپەری كەڵك وەرگرن. زانستەكانی سیاسەت، مێژوو، ئابووری و كۆمەڵناسی و ... هیچیان بە حیزبایەتی پێشكەوتن بە خۆیانەوە نابینن بەڵام حیزبایەتێكی مۆدێرن پێویستی بە هەمووی ئەو زانستانە هەیە.
پێشنیاری دووەم ئەوەیە كە ئێمكانی پێوەندی زانكۆكانی كوردستان لەگەڵ زانكۆ ناودارەكان و كۆنفرانسە نێونەتەوەییەكان بەهێز و بەهێزتر بكەن. بەشێك لە مامۆستاكانی زانكۆكانی باشوور سەرەڕای ئه‌وه‌ی كە لێكۆڵینەوە و وتارەكانیان لە لایەن كۆنفرانسەوە پەسەندكرابوو و داوەتنامەشیان بۆ ناردرابوو بەداخەوە نەیانتوانیبوو بەشداریی بكەن لەبەر پێنەدانی ڤیزا. ئەو بەشە بەتەواوی بە ئەستۆی حكومه‌تەوەیە. زۆر ناخۆشە كە دەبینین لە كوردستان ڤیزا بۆ سیاسیەكان و بازرگانەكان بە ئاسانی دابین دەبێ بەڵام مامۆستایەكی زانكۆ كە خۆی بۆ لێكۆلینەوەیەكی زانستی ماندوو كردوە توشی كێشەی ڤیزا دەبێتەوە. دیپڵوماسی كورد پێویستە گرنگی زیاتر بەم بەشەی پێوەندیەكانی خۆی بدا و وڵاتانی جیهانیش پێویستە كورد تەنیا لە قالبی سیاسەت و بازرگانیدا نەناسن و گرنگی بە بواری پێوەندی زانستی خۆیان لەگەڵ كورددا بدەن.
پێشنیازی سێیەم ئەوەیە كە كوردستان دەبێ سەنتەری ئەو جۆرە چالاكیانە بێ. وێرای ئه‌وەی كە زۆر گرنگە بتوانین لەو ئیمكاناتە جیهانییە ئەوپەڕی كەڵكی پێویست وەربگرین، بەڵام زۆریش گرنگە كە بتوانین سه‌رنجی لێكۆڵەرە غەیرە كوردەكان بۆ كوردستان رابكێشین و
په‌یوەندیەكی توندوتۆڵی دوولایەنە لە نێوان زانكۆكانی كوردستان و ناوەندە زانستیەكانی جیهان دابمەزرێنین. ئەو په‌یوەندییە ئەگەر دوو لایەنە بێ وردە وردە ئاستی زانستی زانكۆكانی كوردستان لە ئاستی ستانداردی جیهانی نزیك دەكاتەوە. وڵاتی تایوان سەرباقی ئه‌وه‌ی كە دوژمنێكی وەكو چینی هەیە و زۆر وڵاتی جیهان ناوێرن په‌یوەندی دیپڵوماسی لەگەڵ دابمەزرێنن، بەڵام هەر لە رێگای زانكۆكانییەوە خۆی بە سەر جیهاندا سەپاندووە و بۆتە سەچاوەی بەشێك لە زانستی جیهان كە تەنانەت هێندێك جار، چینیش موحتاجی بەرهەمەكانی بووە.
دوایین پێشنیازم لەسەر ڕۆژهەڵاتی كوردستانە كە بەداخەوە لەو بوارەشدا غەدری لێكراوە. كەمترین رادەی بەشداریی لە رۆژهەڵاتەوە بوو، كەمترین بابەت لە سەر هەلومەرجی سیاسی و كۆمەڵایەتی رۆژهەڵات پیشكەش كرا. لێرەدا باسی هۆكارەكانی ئەم گرفتە ناكەم چونكه وتارێكی جیای پێویست، بەڵام داوا لە پسپۆڕانی كوردی پارچەكانی دیكە و هەموو لایەنە كوردیەكان دەكەم كە بۆ قەرەبووكرنەوەی ئەم كەمایەسییە تێبكۆشن و بەشێكی بە ئەستۆ بگرن. ناسیۆنالیزمی كوردی بە بێ ڕۆژهەڵات لاواز و بێ رێشە دەبێ. رابردوو و ئێستای ئەم پارچەیەی كوردستان زۆر بەڵگەی حەقانییەتی كوردی تێدایە كە هەر چەشنە لێكۆڵینەوەیەك لەم بوارانەدا بە سوودی پارچەكانی دیكەش دەبێ. با نەهێڵین مێژووی ناسیۆنالیزمی كوردی، دوژمنی كورد بینوسێتەوە.
جێگای مامۆستا و لێكۆڵەری گەورەی كورد پڕۆفسۆر ئەمیر حەسەنپوور زۆر بەتاڵ بوو لە كۆنفرانسەكەی زانكۆی میدلسێكس. دیارە پڕۆفسۆر عەباس وەلی نەیهێشت ئەو خەسارە گەورەیە زۆر پێمانەوە دیار بێ و بە وتارە بەهێزەكەی و ناساندنی كتێبە تازەكەی دڵی هەموومانی شاد كرد. یادی كاك ئەمیر هەمیشە زیندوو بێ و تەمەنی كاك عەباس درێژ و پر بەرهەمتر.