ژئوپلیتیک اقلیم کوردستان؛ چیدمان فرصت و تهدید

اربیل (کوردستان٢٤)-  تحلیلگران مسایل ژئوپلیتیکی عقیدە دارند که استقبال و حضور پر رنگ هیئت عالی‌رتبه اقلیم کوردستان در کنفرانس امنیتی مونیخ، حاکی از اهمیت فراوان اقلیم کوردستان برای جهانیان است؛ اهمیتی که شاید به فرصت یا بیمی جدید تبدیل ‌شود.  

نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کوردستان و مسرور بارزانی نخست‌وزیر اقلیم کوردستان در پنجاه و هشتمین کنفرانس امنیت مونیخ حضور دارند و در اولین روز نشست (جمعه ٢٩ بهمن) چندین دیدار را در حاشیه کنفرانس با سران کشورهای دیگر داشتند.

در تمام دیدارها تحولات اخیر عراق، تهدیدات تیروریستان داعش و امنیت انرژی محور اصلی گفتگوها بود.

مشارکت نماینده کشورهای جهان در کنفرانس امنیت مونیخ به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی محدود است و مشارکین نمایندگان کشورهای هستند که در معادلات اقتصادی و سیاسی جهان نقش مهمی دارند.علی‌رغم این محدودیت، حضور اقلیم کوردستان در کنفراس پررنگ است.

دلاور آژگه‌ای نماینده اقلیم کوردستان در اتحادیه اروپا، نقش‌آفرینی کوردستان در تامین انرژی و ثبات امنیت منطقه بخصوص در مقابله با ترور را از دلایل حضور پررنگ هیئت اقلیم کوردستان در کنفرانس امنیت مونیخ، برشمرد.

تحرکات داعش و مقابله با ترور

صحنه امنیتی سوریه و عراق در ماه‌های اخیر، شاهد تحرکات و تهدیدات روزافزون تروریستان داعش است؛ تحرکاتی که اوضاع داخلی این دو کشور و در پی آن امنیت جهانی تامین انرژی را تهدید می‌کنند.

عراق یکی از کشورهایی است که بزرگترین منابع انرژی را دارا است و سوریه نیز که می‌تواند در ترانزیت انرژی نقش‌آفرینی کند، تاکنون اوضاع نابسامانی دارد.

دلاور آژگه‌ای در مصاحبه‌ای با کوردستان ٢٤ گفت: نقش‌ اقلیم کوردستان در تامین و ثبات امنیت منطقه و بخصوص در مقابله با تروریسم، تاثیر مستقیمی بر ثبات اروپا و جهان داشته است؛ به همین دلایل کوردستان به منطقه‌ای حائزاهمیت در جهان تبدیل شده و عقیده و نگرش سران کوردستان نیز برای اروپا و جهان، اهمیت فراوانی دارد.

دولت اسلامی در عراق و شام موسوم به داعش، سال ٢٠١٤ میلادی کنترل حدود یک سوم عراق را در دست گرفت و سال ٢٠١٧ با پشتیبانی ائتلاف بین‌المللی ضدداعش، حکمرانی این گروه تروریستی به پایان رسید. حدود دو هزار نفر از نیروی پیشمرگ که بزرگترین نیروی زمینی حاضر در عملیات آزادسازی موصل بود، به شهادت رسیدند و ١٠ هزار پیشمرگ نیز مجروح شدند.

فلاح مصطفی معاون اول سازمان جوانان اروپا، ضمن اشاره به هدف اصلی کنفرانس امنیت مونیخ که تامین آشتی در جهان می‌باشد، با دیدگاه‌های دلاور آژگه‌ای همسو است.

وی به کوردستان ٢٤ گفت: تحرکات اخیر تروریستان داعش در کشورهای خاورمیانه، یکی از مسائل حائز اهمیت در کنفرانس مونیخ می‌باشد؛ هیئت عالی‌رتبه اقلیم کوردستان، سران کشورهای شرکت‌کننده را از آخرین تحولات و معلومات آگاه می‌کنند.

کوردها بر این باور بودند که جهانیان با دیده احترام به فداکاری نیروی پیشمرگ می‌نگرند و شاید از این طریق به آرزوی دیرین خود و تشکیل کشوری مستقل برسند، همه‌پرسی برای استقلال برگزار شد. پس از آنکه داعش کنترل تمام جغرافیای خود را از دست داد، در بهت کامل ارتش عراق با پشتیبانی حشد شعبی، به اقلیم کوردستان حمله کرد و بار دیگر کوردها بە رویای دیرین خود نرسیدند.

اکنون نیز که ایجاد نظم نوین جهانی برسر زبانهاست است و تهدیدات داعش و تاثیر چندین کشور بر آن هنوز ادامه دارد، اقلیم کوردستان محتاطانه با این موضوع برخورد می‌کند.

انرژی؛ شمشیری دولبه

جبر جغرافیای کوردستان، همانند شمیر دولبه‌ای در دست کوردهاست که فرصت و تهدیدات را در کنار هم چیده است. معاهده‌های بین‌المللی برای تقسیم  خاک کوردستان میان کشورهای عراق، ترکیه، ایران و سوریه از ذهن هیچ کوردی پاک نمی‌شود و همگی بر این باورند که انرژی "نعمت شومی است" که کوردها را از هم جدا کرده است.

در سال‌های اخیر و همزمان با گشایش درهای جهانی به روی کوردستان، تبدیل این "نعمت شوم" به فرصتی جدید قدرت گرفته است.

زیروان برواری استاد دانشگاه در لندن، معتقد است معادلات سیاسی خاورمیانه در آینده دست‌خوش تغییرات فراوانی می‌شود، بخصوص در موضوع استفاده کارت انرژی از سوی روسیه علیه کشورهای اروپایی.

وی ضمن اشاره به وجود دو عامل حائز اهمیت که موقعیت اقلیم کوردستان را در صحنه سیاسی خاورمیانه قدرتمندتر می‌کند، به کوردستان ٢٤ گفت: جغرافیای سیاسی و انرژی، اهمیت فراوانی به موقعیت اقلیم کوردستان بخشیده است. در عصر پساکرونا، مرحله جدیدی از اقتصاد جهانی شروع می‌شود و در پی آن احتیاج کشورهای صنعتی به منابع انرژی بیشتر میشود".

اقلیم کوردستان به دلایل غنی بودن منابع زیرزمینی و احتمال تبدیل شدن به کانال ترانزیتی انرژی در آینده، نقش پر رنگی در نقشه جهانی انرژی دارد.

مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم کوردستان در همین راستا، با مقامات عالی‌رتبه کشورهای امارات متحده عربی و قطر دیدار کرد و طرفین به ارتقاء سطح روابط  و مخصوصا انرژی تاکید کردند.

اکنون که جهان شاهد تنش‌های اخیر میان روسیه و اوکراین می‌باشد و کشورهای اروپای از کمبود انرژی بیم دارند، آیا این "نعمت شوم الهی" به فرصت جدید برای کوردها تبدیل می‌شود؟

حفظ توازن  

روسیه در مواجه با ناتو و اروپا کارت انرژی را در دست دارد، لذا چندین سال است که این کشورهای اروپایی در فکر منبعی جایگزین هستند.

منابع کشورهای خلیجی و ترانزیت آن از طریق عراق و کوردستان به ترکیه و سپس به کشورهای اروپایی، احتمالا گزینە جایگزین روسیه باشد، ولی باز نیز این شمشیر دو لبه‌ای در دست کوردها می‌باشد.

شرکت روس نفت در اقلیم کوردستان حضور فعالی دارد و در صورت احتمال هر واکنشی از سوی آمریکا و اروپا علیه روسیه، اقلیم کوردستان باید به دنبال بازار جدیدی برای فروش نفت خود باشد.

کانال ترانزیتی جدید انرژی به اروپا، جمهوری اسلامی ایران را نیز دور میزند؛ بخصوص که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اخیرا اعلام کرد کشورش به‌دنبال جایگزینی برای گاز وارداتی از ایران به کشورش می‌باشد.

روسیه همانند یک قدرت جهانی و ایران همجوار که قدرت و نفوز فراوانی در عراق دارد، یقینا از طرح جدید استقبال نمی‌کنند و شاید حکم اخیر دادگاه فدرال عراق مبنی بر "غیرقانونی بودن قانون نفت و گاز در کوردستان"، از جمله این واکنش‌ها باشد.

زیروان برواری استاد دانشگاه در لندن، موفقیت سیاست انرژی کوردستان را به ایجاد تعادل در سیاست داخلی عراق و ارتقاء سطح روابط با کشورهای همجوار منوط کرد.