لە فەوجی خەفیفەوە بۆ پەیجی خەفیفە

(جاش) ئەو گوێدرێژە تازە لەدایکبووە ناکامڵەیە کە هێشتا هیچ لە دنیا و دەورووبەری حاڵی نییە و بەردەوام بە دوای کلکی دایکیەوەیە و لێی جیانابێتەوە. بەڵام ئەم ناوە لە فەرهەنگی سیاسی و کۆمەڵایەتیی کورددا بۆ نیازو مەبەستێکی تەواو جیاواز بەکارهێنراوەو واتاو ناوەڕۆکێکی دوور لە واتاو ناوەڕۆکەکەی خۆی پێبەخشراوە. هەر لە وشەی جاشەوە چەمکی (جاشایەتی ) وەک چەمکێکی سیاسیی ئاکاریی کۆمەڵایەتی داتاشراوە و ڕۆڵێکی بەرچاوی گێڕاوە لە پۆلێنبەندی و جیاکردنەوەی (خێر لە شەڕ) (سەربەرزی لە سەرشۆڕی) (بەرەنگاری لە خۆبەدەستەوەدان) (نیشتمان پەروەری لە نیشتمان فرۆشی).

(الفرسان)ی عەرەبی کە بە واتای (سوار) هاتووە، سەردەمانێک نازناوی فەرمیی هەر کەس و گرووپێکی چەکدار بووە کە چوبێتە پاڵ حکوومەت و ڕژێمە ستەمکارە دژەکوردەکانی عێراق و چەک و تەقەمەنی و مووچەیان لێوەرگرتبێت لەبەرامبەر پێشکەشکردنی خزمەتگوزاریی بەگژاچوونەوەی هێزی پێشمەرگە و سیخوڕیکردن و ڕاپۆرتنووسی و شیعر و شانامە و پیاهەڵدان بۆ سەران و داوودەزگای ڕژێمە داگیرکەرەکان. لەفەرهەنگی سیاسیی کوردی باشووردا لەبەرامبەر (الفرسان) دا وشەی (جاش) هاتە گۆڕێ و کارو ڕەفتارەکانی فورسانیش بە (جاشایەتی) ناوبانگی دەرکرد. کە چاوێک بە مێژووی سەد ساڵەی ڕابووردووماندا دەخشێنینەوە چەندین جۆری جاش و جاشایەتی دینە سەر ڕێمان : جاشی چەک بەدەست،جاشی قەڵەم بەدەست،جاشی دووسەرەو دەبڵ ئەیجنت، جاشی زۆر موخڵیس بۆ دەستەڵاتدارانی بەغدا، جاشی مەسڵەحەت و بێ وەی، جاشی تا سەرئێسک ناپاک و خوێنڕێژ ...

بەدریژایی مێژووی سەدساڵی ڕابوردوومان کارەکتەری (جاش) لە بەرامبەر کارەکتەری (پێشمەرگە) و چەمکی (جاشایەتی) لە بەرامبەر ( پێشمەرگایەتی) دا، هەرجارەی بە فۆرمێک و لە ژێر ناوێکداو بەدرووشمێکەوە لە کایەی سیاسی و فەرهەنگیمان دانەبڕاون. لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا لە فۆرمی (مونەووەری مۆدیرن) و نووسەرو خوێندەوارو توججارو سەرەک خێڵی عێراقچیدا هاتنە ئاراوەو لەڕێی نووسینی ڕۆژنامەوانی و شیعرو پیاهەڵدانی (حکومەتی بەریتانیای عوزما و جەلالەتی مەلیک فەیسەڵ) و (هاندانی خەڵکی کوردستانەوە بۆ چوونە پاڵ مەملەکەتی عێراق)ی تازە پێکەوە لکێنراو ڕۆڵێکی زۆر خراپی چارەنووسسازیان بۆ ئەوسا گێڕا و ئاوێکی خراپیشیان بۆ دوای خۆیان ڕشت. هەندێ لەو قەڵەم بەدەستانە هەر بەو پیاهەڵدان و بە فریشتەکردنەی بێگانەو داگیرکەراندا نەوەستان بەڵکو بەردەوام خەریکی دێواندن و شێواندنی ناوبانگی شۆڕشی کوردبوون و ئەوپەڕی توانای جوێندان و ناوزڕاندنیان لەدژی حکومەتەکانی مەلیک شێخ مەحموودی حەفیدو سەربەخۆخوازان و شوێنکەوتووانی شۆڕش خستۆتەگەڕ . بەشێکی بەرچاوی ناوەڕۆکی ڕۆژنامەکانی پێشکەوتن و ژیانەوە تا لکاندنی ویلایەتی مووسڵ بە مەملەکەتی عێراقەوە، بەڵگەی حاشاهەڵنەگری فۆرمی جاشایەتیی هەندێ قەڵەم بەدەستی کوردن لە مێژووماندا.

بەدرێژایی ماوەی نێوان ساڵی 1976 تا 1991،کە هێزە ڕزگاریخوازەکانی کورد لە شۆڕشێکی سەرتاسەریدا بوون لەدژی ڕژێمی بەعس، لەو ماوەیەدا جاش لە فۆرمی (فەوجی خەفیفە – هێزی پیادەی سووکەڵە) دا لەم سەر تا ئەو سەری کوردستاندا بە هەزاران چەکدارو ڕاپۆرتنووس و سیخوڕو قەڵەم بەدەستیان تەراتێنیان کردووەو مقاشی دەستی بەعس بوون بۆ پیاهەڵدانی سەددام و ڕژێمەکەی و ناوزڕاندنی سەرکردەو ڕەمزەکانی شۆڕشی ڕزگاریخوازی کوردو لێدانی هێزی پێشمەرگەو ڕاگواستنی خەڵکی مەدەنی و چۆڵکردن و وێرانکردنی دێهات و بێ سەروشوێنکردن و ئەنفالکردنی دەیان هەزار ژن ومنداڵ و پیرو گەنج.

لە ڕاپەڕینی ئاداری 1991 بە دواوە تا نزیکەی 10 ساڵ لەمەوبەر، واتا بەدرێژایی زیاتر لە 20 ساڵ زەمینەی سەرهەڵدانەوەی جاش و جاشایەتی وەک دیاردەیەک لە ئارادا نەماو ( جاش و جاشایەتی) بوونە کارەکتەرو چەمکێکی ماوە بەسەرچووی سەدەی ڕابووردوو. بەجۆرێک کاتێ کە نەوەی ئێمە لە میدیاوە باسی جاش و جاشایەتیمان دەکردو ناومان دەبردن، گەنجێکی لەدایکبووی کۆتایی ساڵانی نەووەدەکان هیچ تێگەیشتنێک و وێناکردنێکی بۆ جاش و جاشایەتی نەبوو. تێنەدەگەیشت جاشایەتی چییەو بۆچی ئەو کەسانەمان بە جاش ناودەبرد!. خەریک بوو ئیتر بۆ هەتاهەتا ئەو کارەکتەرو چەمکە بپێچرێنەوەو لە ئەرشیف و فەرهەنگی سیاسیماندا تەنها بۆ مەبەستی تویژینەوەی مێژووی هەڵبگیرێن. بەڵام میژوو پێی گوتین ستۆپ ! ڕاوەستن و بە باڵی خەیاڵ بەرز مەفڕن. هێشتا لە کوێتانە ؟ هێشتا سەیرو سەمەرەو کەتنی زۆرم پێ ماوە بۆتان !

لە ئەنجامی پیلان و پلانی داگیرکەرو ناحەزان و خەمساردیی هێزە سیاسییەکانی کوردستان لەبەرامبەریانداو سەرهەڵدانەوەی شلۆقی و ناڕێکی و ململانێی نادرووستی حیزبایەتی و من منانێ، جارێکی تر هەلومەرج و زەمینەی چەکەرەکردنەوەی کەلتووری( جاشایەتی) لەناوماندا فەراهەم بۆوە.

لەدوای ساڵی 2003 کە هەموو لایەکمان مەست و حەیرانی خۆشییەکانی ڕووخانی ڕژێمی ستەمکاری بەعس بووین و مەترسی و پێویستییەکانی قۆناغی بونیادنان و ناوماڵ ڕێکخستن و یەکخستنی ڕیزەکانمان فەرامۆش کردبوو، لەو چەند ساڵەدا کە سەرنج و فۆکەسی حیزب و ناوەندەکانی دارێژەری سیاسەتی ئابووری و فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی و پەروەردەیی کوردستان لە بازنەی (کۆکردنەوەی سەروەت و سامان و خڕکردنەوەی ژمارەو چەند) دا چڕکرابوونەوەو (چۆنایەتی) و (سەنگینیی بابەت و هەنگاوەکان) فەرامۆشکرابوون .. هەر لەو هەلومەرجەدا وەک حەتمیەتێکی گڵۆبالیزەیشن و کرانەوە بەڕووی دونیای خۆرئاوادا، تەکنۆلۆژیایەکی پێشکەوتووی ئامڕازەکانی پەیوەندییش بە جۆرەها ڤێرژن و ئەپلیکەیشن و سایت و پێگەوە، ناو بازاڕو ناوەندەکانی خوێندن و ناوماڵ و فەرمانگەو هەموو کایەکانی ژیانی مەدەنی و سیاسیمانی تەنییەوەو دەرفەتێکی دەگمەنی بۆ هەمووان ڕەخساند کە بێ سانسۆرو بە ئازادی هەڵویستمان هەبێ و قسەی خۆمان بکەین. هەر لەو قۆناغ و دۆخەدا هێزە دژەکوردەکانی ناو عێراق و دەوروبەریشمان ساڵانێک بوو خۆیان لە بۆسە نابوو، بە تامەزرۆوە چاوەڕێی ئەو ڕۆژە بوون کە سەرلەنوێ زەمینە لەبار بێت و کەلتووری جاشایەتی لەناو کورداندا زیندووبکەنەوەو بەدەستی خۆمان ئەوەندەی تر ناوماڵمان بشێوێنین.

هەموومان لەیادمانە لەو چەند ساڵەی ڕابووردوودا هێزە دەستەڵاتدارەکانی بەغدا بە میکانزمە کۆنەکەی پێش ڕاپەڕین چەند هەوڵێکی نەزۆکیان دا بۆ درووستکردنی گرووپی چەکدار لەژێر ناوی حەشدی کوردی لە ناوچە داگیرکراوەکانی کوردستاندا، بەڵام بۆیان نەچووەسەرو دەستیان لێهەڵگرت. دواتر مامۆستاکانیان لەدەرەوەی سنوور دەرسیان دادان و تێیانگەیاندن کە تازە زۆر زەحمەتە بتوانن بە شێوازی چەکداری، کارەکتەری جاش و چەمک و کەلتووری جاشایەتی لەناو نەوەی نوێی کورددا زیندوو بکەنەوە. هەر ئەو مامۆستایانەی دەرەوی سنوور چەندین ڕێو شوێنی سەردەمیانەیان بۆ داڕشتن و پێیان گوتن: ئەستەمە بۆ ئەم سەردەمە جاشایەتی لە فۆرمی فەوجی خەفیفەو حەشدو مەشدا گیانی بەبەردا بکرێتەوە! لە بریی ئەوە فەرموون ئەوە ئەرزو ئەوە گەز .. ئەوە شەپۆلی ناڕەزایی هەزاران خەڵکی بێ کارو تووڕە، ئەوە سەدان بەناو (چالاکوان)ی شەیدای خۆ نمیاشکردنی بەردەم کامێراو مایکرۆفۆنەکان، ئەوەش بە دەیان ئەندام و کادێری تۆراوو تڕۆکرای حیزبەکانی کوردستان، ئەوەش پارەو کونسڵخانەو پێشوازیی گەرم و ئەوەش ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و مافی مرۆڤ و ئەوەش کەمپین و کەمپینچیی زۆرو زەوەندو ئامادەو لەسەرپێ. لەهەموویشی گرنگتر، ئەوە تەکنۆلۆژیاو پلاتفۆرمە بێ سانسۆرەکانی، فەرموون لە فۆرمی ( پەیجی خەفیفەدا)  ئەسپی خۆتان تاو بدەن و جاشایەتییەکی مۆدێرن بهێننە ئاراوەو دەهێندەی تر ڕیزە شێواوەکەی کوردایەتی و نیشتمانپەروەری و پەروەردەو بەهای نەتەوەیی وئایینی و تانوپۆی کۆمەڵایەتیی کوردەواری تێکوپێکبدەن و داریان بەسەر بەردەوە مەهێڵن.

ئەوەی جاشایەتیی ( پەیجی خەفیفە) لەم دە ساڵەی دواییدا بە ڕۆح و دەروون و ئەقڵی تاک بەتاک و کیانی کۆمەڵایەتی و بەهاو کەلتوورو زمان و مێژووی کوردی کردووە، هیچی کەمتر نەبووە بگرە زۆر زیادترو مەترسیدارتریش بووە لەوەی جاشایەتیی (فەوجی خەفیفە) لە سەردەمی بەعسدا پێێ کردووین.