د. سیروان حوسێن مەخمووری
نووسەر
هەوڵى تیرۆرکردنى كازمى و رەهەندەکانى
"لهجیاتی پیرۆزبایی، سهرهخۆشیم لێ بكهن"
"لهجیاتی پیرۆزبایی، سهرهخۆشیم لێ بكهن" ئهمه وتهی مستهفا كازمی بوو هەر لەسەرەتاى دەست بەکاربوونى وەک سەرۆک وەزیرانى عێراق، چونکە کازمى باش لە بارودۆخەکەى عێراق گەیشتبوو بە حوکمى ئەوەى خۆى بەرپرسی هەستیارترین دەزگا بوو، کە ئەویش دەزگاى هەواڵگرى عێراق بوو، چونکە ئهمه ئهو هاوكێشه ئهستهمهیه تا ئێستا هیچ سهرۆك وهزیرانێك و سیاسییهكی عێراقی له پاش پرۆسهی ئازادی عێراق ساڵی 2003 نهیتوانیووه عێراق یهكلایی بكهنهوه، كه بهجۆرێك عێراق وهك وڵاتێك ببێته خاوهن سهروهری خۆی و خاوهن بڕیارێكی عێراقیانه بێت، بهڵكو له زۆربهی بڕیاره چارهنووساز و گرنگهكان لهنێوان ههر دوو دهوڵهتی ئهمهریكا و ئێران یهكلایی دهكرێنهوه.
هاتنى کازمى بە بەشێک دادەنرێت لە پڕۆژەى نوێى ئەمەریکا بۆ عێراق و ناوچەکە، هەر بۆیە لەلایەن زۆربەى وڵاتانى عەرەبی و نێودەوڵەتییەوە و لەسەرووى هەموویانەوە ئەمەریکا پشتگیرى بەهێزى لێکرا، هەروەها پڕۆژەى ئیدارەى جۆبایدن بۆ ناوچەکە و عێراق زۆر بەروونى دیارە، بەتایبەتى جموجۆڵە دیبلوماسییەکانى ئەم دواییەى ئەمەریکیەکان دەرخەرى ئەو راستیەن، بەجۆرێک دەیانەوێت دەستى ئێران و هێزە میلیشاییەکانیش ببڕن، هەروەکو لە هەڵبژاردنەکانى 10ى 10 بەرادەیەکى زۆر پڕۆژهى ئەمەریکا سەرکەوت، بەجۆرێک هێزە سیاسییەکانى نزیک لە ئێران پاشەکشێى گەورەیان کردووە و بەدۆڕاوى سەرەکى ئەم هەڵبژاردنە دادەنرێن.
کەواتە هەژموونى ئێران لەسەر ئاستى سیاسی و دیپلۆماسی شکستى هێناوە، کە ئەوەش ستراتیژى ئیدارەى نوێى جۆ بایدنه چونکە بەدرێژایی مێژووى سیاسەتى دەرەوەى ئەمەریکا دیموکراتەکان سەرکەوتوونە لە سیاسەتى دیپلۆماسی و گفتوگۆ و دیالۆگ بەپێچەوانەوەى کۆمارییەکان کە هەردەم کارتى سەربازى لە پێشەوەى هەموو کارتەکانى دیكهیانهوهیه، بۆیە رووداوەکانى دوای هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق بەتایبەتى ناڕەزاییەکانى گروپەکانى حەشدى شەعبی لە ئەنجامى ههڵبژاردنەکان ئاماژەیەکى روونە کە ئێران ئەم بارودۆخەى ئێستاى عێراقی پێ هەزم ناکرێت.
بۆیە گروپەکانى حەشد و نزیک لە ئێران ئەوەى ئێستا دەیکەن بەدوایین کارتى فشارییان دێت بۆسەر لایەنە سیاسییەکانى عێراق و وڵاتانى هەرێمى و ئەمەریکا.
هەوڵى تیرۆرکردنى مستەفا کازمى چەند پەیامێک و رەهەندێکى هەیە لەم خاڵانە دیارى دەکەین:
یەکەم: ئەم کارەى بۆ سەر کازمى کرا هەڕەشەیەکى ترسناک بوو بۆ سەر هەموو لایەنە سیاسییەکانى عێراق، لەوانە لە نێو شیعەکان بۆ موقتەدا سەدر بوو، کە ئێستا خەریکى مانۆڕێکى سیاسییە بۆ دروستکردنى گەورەترین کوتلەى پەرلەمانى و دامەزراندنى حکومەتى داهاتووى عێراق بە زۆرینەى رەها، بەجۆرێک گروپەکانى حەشد دووربخرێنەوە لە کابینەى داهاتوو و ئینجا هەڕەشەیە بۆ لایەنەکانى سوننە و کورد کە نەچنە نێو ئەو کوتلەیەى کە سەدر بانگەشەى بۆ دەکات.
دووەم: رەهەندێکى تر هەڕەشەیە بۆ ئەو کەسەى کە لەداهاتوودا پۆستى سەرۆک وەزیران وەردەگرێت، کە لەدەرەوەى هەژموونی لایەنەکانى حەشد شەعبی و ئێران نەبێت ئەوە چارەنووسی دەبێت، چونکە دڵنیابوونە لەوەى ئەو کەسەى دەبێتە سەرۆک وەزیران لەدەرەوەى ئەجێنداى ئەو گروپانەیە.
سێیەم: ئەم کردەوەیە هەڕەشەیە بۆ سەر وڵاتانى هەرێمى و کەنداو کە ئەگەر بیر لە پهراوێزخستن و دوورخستنەوەى حەشد بکەنەوە، ئەوا بەرژەوەندى سیاسی و ئابوورى و کۆمەڵایەتى لەناو عێراق و دەرەوەى عێراقیش دەکەونە مەترسی و وەک ئەوەبێ سەقامگیرى عێراق و ناوچەکە بەدەست ئەم گروپانەیە.
چوارەم: لەرەهەندێکى تر پەیامێکى روونى ئێرانە بۆ ئەمەریکا ئەگەر بیر لە دوورخستنەوە و نەهێشتنى رۆڵى ئێران لە عێراق بکەنەوە، ئەوا بەرژەوەندیەکانتان دەکەوێتە مەترسی و بەواتایەکى تر بەئامانج گرتنى ماڵى کازمى پەیامێکى روونە کە بەرنامە و پڕۆژهى نوێی ئیدارەى جۆبایدن دەبێت شکست بهێنى، ئەمەش پاش ئەوەى ئەم گروپانە دڵنیان لەئەوەى کە ئیدارەى ئێستاى ئەمەریکا بیر لەکارتى سەربازى ناکاتەوە، ئەگەر بشکاتەوە کردە سەربازییەکانى سنووردارە بۆیە ئەو گروپانە ئەم هەنگاوەیان بە خاڵێکى بەهێزى خۆیان داناوە لەبەرامبەر ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانى لە عێراق.
* ماستهر له جوگرافیای سیاسی و ناوچه دابڕیندراوهكان
قوتابی دکتۆرا لە جوگرافیاى سیاسی