ئاساییکردنەوەیی پەیوەندییەکانی سعوودیە و ئێران: دەرفەت و تەحەددیاتی بۆ هەرێمی کوردستان

دووبارە دامەزراندنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعوودیە و ئێران کە دوو لە گەورەترین زلهێزەکانی ناوچەیی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستن، کۆمەڵێک پۆتانسیال و دەرئەنجام و تەحەددا دەخاتە ڕوو.

ئەگەرەکان و کاریگەرییەکان: پەیوەندی دیپلۆماسی گەڕاوە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی کێشەکان لە ناوچەکەدا، لەوانەش شەڕی یەمەن، کە سعوودیە و ئێران پشتیوانی لایەنە دژبەرەکانیان کردووە. لە رووی ئابوورییەوە، زیادبوونی هاوکاری دەتوانێت بازرگانی نێوان وڵاتان بەرەوپێش ببات و ئابووری ناوچەکە هان بدات. ئێران هیوادارە ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ سعوودیە بۆ یەک ملیار دۆلار لە ساڵێکدا بەرزبکاتەوە، ئەمەش زیادبوونی بەرچاو دەبێت لەچاو 15 ملیۆن دۆلاری ئێستا.

ئاستەنگ و لێکەوتەکانی: جیاوازی مێژوویی و ئایینی و ئایدیۆلۆژی، بەتایبەتی دابەشبوونی تائیفی لە نێوان ئیسلامی سوننە و شیعەدا، دەتوانێت ئاستەنگ دروست بکات. بێمتمانەیی کە لەسەر بنەمای ململانێکانی رابردوو دروست دەبێت، دەتوانێت رێگری لە پێشکەوتن بکات و ئەگەر رووداوی نوێ سەرهەڵبدات، بە ئاسانی گرژییەکان دەتوانن هەڵگیرسێنەوە.

رۆڵی چین: چین رۆڵێکی چارەنووسساز گێڕاوە لە دەڵاڵیکردنی ئەم رێککەوتنە، ئەمەش نیشانەی پەرەسەندنی کاریگەری و بەرژەوەندییە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. چین بەرژەوەندی ئابووری لە هەردوو وڵاتدا هەیە، بەتایبەتی لە دابینکردنی وزە. یارمەتیدانی کەمکردنەوەی گرژییەکانی ناوچەکە سوودی بۆ بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی چین هەیە و یارمەتی بەرەوپێشبردنی وێنەی چین دەدات وەک یاریزانێکی جیهانی و ئاشتیپارێز.

کاریگەری ناوچەیی: ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان دەتوانێت بە ئەگەرێکی زۆرەوە داینامیکی ناوچەکە بگۆڕێت. لە هەندێک حاڵەتدا دەتوانێت گرژییەکان کەم بکاتەوە، وەک لە دۆخی سووریادا کە پێشتر سعوودیە پشتیوانی لە ئۆپۆزیسیۆنی ئەو وڵاتە کردووە و بەشار ئەسەد سەرۆک کۆمار کە ئێران پشتیوانی دەکات. بەڵام لە حاڵەتەکانی دیکه دا دەتوانێت کارەکان ئاڵۆزتر بکات، بەتایبەتی لەو وڵاتانەی که سعوودیه و ئێران بەڕژەوەندیی کێبڕکێیان هەیه.

کاریگەری سیاسی ناوخۆیی: ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان ڕەنگە کاریگەری لەسەر سیاسەتی ناوخۆیی هەردوو وڵاتیش هەبێت، بەتایبەتی لەڕووی ئەوەی کە چۆن پەیوەندی لەگەڵ "دوژمن" کاریگەری لەسەر داینامیکی ناوخۆیی هەیە. بۆ نموونە دەتوانێت کاریگەری لەسەر توخمە کۆنەپەرست و توندڕەوەکانی ناو کایەی سیاسی هەر وڵاتێک هەبێت، ئەمەش دەتوانێت گرژی و ململانێی ناوخۆیی لێبکەوێتەوە. بەڵام گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە ئەمە تەنها سەرەتای پرۆسەی ئاساییکردنەوە و زۆر شت دەتوانێت بگۆڕێت بەپێی فاکتەرەکانی ناوەوە و دەرەوەی ناوچەکە. کاریگەری ڕاستەقینەی ئەم پەیوەندییە گۆڕاوانە بە تێپەڕبوونی کات روونتر دەبێتەوە.

رەنگە گەڕاندنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعوودیە و ئێران هەم کاریگەری ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی لەسەر گەلی کوردستان بە گشتی و بەتایبەتی هەرێمی کوردستاندا هەبێت.

دەرفەتەکان:

ئاڵوگۆڕی ئابووری: بە سەقامگیربوونی پەیوەندییەکانی نێوان ئەم زلهێزە ناوچەییانە، دەکرێت بکرێتەوە بۆ ئاڵوگۆڕی ئابووری زیاتر لە ناوچەکەدا. ئەمە بۆ حکومەتی هەرێم دەتوانێت بە مانای هەلی زیاتری بازرگانی و وەبەرهێنان دوولایەنە بێت لە لایەن ئێران و سعوودیەوە لە هەرێمی کوردستان کە دەتوانێت سوودی ئابووری بە هەرێم بگەیەنێت.

هاوپەیمانی دیپلۆماسی: باشتربوونی پەیوەندی نێوان سعوودیە و ئێران ڕەنگە ڕێگە بە حکومەتی هەرێم بدات هاوپەیمانی دیپلۆماسی بەهێزتر لەگەڵ هەردوو وڵات پێکبهێنێت، ئەمەش دەتوانێت پێگەی ئەوان لە ناوچەکە و لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بەهێزتر بکات.

کەمبوونەوەی گرژییەکان: گەڕانەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعودیە و ئێران دەتوانێت ببێتە هۆی کەمبوونەوەی گرژییەکان لە ناوچەکەدا، ئەمەش دەتوانێت سوود بە حکومەتی هەرێم بگەیەنێت بە باشترکردنی دۆخی ئەمنی و ڕەخساندنی کەشێکی سەقامگیرتر بۆ گەشەپێدان.

تەحەددیات و مەترسییەکان:

گۆڕانکارییە جیۆپۆلەتیکییەکان: گۆڕانکاری لە پەیوەندییەکانی باڵای هەرێمیدا دەتوانێت لێکەوتەی ناڕوون و پێشبینینەکراوی بۆ حکومەتی هەرێم هەبێت. بۆ نموونه بەڕژەوەندییه هاوبەشەکانی سعوودیه و ئێران دەتوانێت هاوپەیمانییەک بەڕدەوام بێت که دەتوانێت به پێچەوانەی بەڕژەوەندییەکانی حکومەتی هەڕێمدا بڕوات.

فشارە ناوخۆییەکان: ئەگەر پەیوەندییەکانی نێوان سعوودیە و ئێران باشتر بێت، ئەمە دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی گوشارەکان لەسەر حکومەتی هەرێم بۆ ئەوەی سیاسەتەکانی لەگەڵ هەردوو وڵاتدا ڕێکبخات، ئەمەش دەتوانێت گرژی ناوخۆیی دروست بکات، چونکە هەرێمی کوردستان چەند حزبێکی جیاوازی لە سەر ئایدلووژیی دابەشکراویی ناوچەیی و دیدی حکومرانی جیاواز هەیە.

کردەوەی هاوسەنگی: حکومەتی هەرێم پێویستە بە وردی هاوسەنگی پەیوەندییەکانی لەگەڵ هەردوو وڵاتی ئێران و سعوودیە هاوسەنگ بکات بۆ ئەوەی لایەنگری دەرنەکەوێت. ئەمەش دەتوانێت ببێتە تەحەدا، بەتایبەتی ئەگەر هەریەکێک لە وڵاتان دەست بکەن بە بەکارهێنانی پەیوەندییە نوێیەکەی خۆیان بۆ ئەوەی کاریگەری زیاتر بەسەر حکومەتی هەرێمدا دروست بکەن.

بۆ سود وەرگرتن لەم دینامیکییە نوێیە ناوچەییە، پێویستە حکومەتی هەرێم سەرنجی لەسەر بنیاتنانی پەیوەندییەکی بەهێز و قازانجی هاوبەش لەگەڵ هەردوو وەلاتی ئێران و سعودیە بێت، هاوکات پارێزگاری لە بەرژەوەندییەکانی خۆی بکات. گرنگە حکومەتی هەرێم لەم دۆخە گۆڕاوەدا نەرم و نیان و خۆگونجاندن بمێنێتەوە، هەروەها چالاکانە کاربکەن بۆ کەمکردنەوەی مەترسییە ئەگەرییەکان و ئیستغلالکردنی دەرفەتی نوێ.