
پاوان تهتهر نێروهیی
نووسەر
"مارشی گروپی ڤاگنەر بۆ مۆسکۆ: سیاسەتی سەربازی و ئەمنی و دەرئەنجامە نێودەوڵەتییەکان"

هەلگەرانەوەیی هێزەکانی ڤاگنەر دژی موسکو هەلگری چەندەها دەرهاوێشتەیی سیاسی و سەربازیە هەم بو روسیا و هەم بو ناوچەکە بە گشتی.
یەکەم: پێدەچێت پریگۆژین لە ڕادەبەدەر بێزار بووبێت لە شێوازی مامەڵەکردنی سوپای روسیا لەگەڵ شەڕی ئۆکرانیا. ناوبراو بە ئاشکرا ڕەخنەی لە بەرپرسانی باڵای سەربازی گرتووە لەسەر بێتوانایی ئەوان و تۆمەتباریان کردووە بە برسیکردنی سەربازەکانی لە چەک و تەقەمەنی. لەوانەیە هەستی بەوە کردبێت کە هێزی خۆی کە گروپی ڤاگنەرە، دەتوانن بە تەنیا کارێکی باشتر بکەن.
دووەم: ئەو کردەوه چاوەڕواننەکراوانەی پریگۆژین، ڕەنگه دەڕبڕینێک بێت له تەماحەکی کەسی یان یاری دەسەڵات له ناو پلەیاتی سیاسی و سەڕبازی روسیادا. باس لەوەش کراوە کە پریگۆژین بەدوای پێگەیەکی سیاسی بەرچاوتردا دەگەڕێت و تەحەدای ئەو بۆ پوتین و سەربازی ڕەنگە هەوڵێک بێت بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی.
سەبارەت بە کاریگەرییەکانی سیاسەتی ئەمنی بۆ روسیا، ئەوە شتێکی تێگەیشتووە کە ئەمە تەحەدایەکی گەورە بۆ پوتین و حکومەتەکەی دەخاتە ڕوو. هێزێکی سەربازیی یاخیبووی ناوخۆیی، بەتایبەت هێزێکی گەورە و بەتوانای وەک گروپی ڤاگنەر، مەترسییەکی جددی لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی و سەقامگیری سیاسی روسیا دروست دەکات. هەروەها ئەمە دەتوانێت گرژی و ململانێکانی پێشتر لە ناو پلەبەندی سەربازی و سیاسی روسیادا توندتر بکاتەوە، کە دەتوانێت ببێتە هۆی ناسەقامگیری ناوخۆیی زیاتر.
هەروەها دەکرێت شەڕی ئۆکرانیا بە شێوەیەکی بەرچاو کاریگەری لەسەر دروست بکات. هەنگاوی گروپی ڤاگنەر بۆ تەحەدای سەربازی روسیا دەتوانێت تواناکانی ڕوسیا لە مەیدانی شەڕدا کەم بکاتەوە، ئەمەش ڕەنگە پێگەی ڕوسیا لە ململانێکان لاواز بکات. هەروەها دەتوانێت دەرفەت بۆ ئۆکرانیا بخوڵقێنێت کە ئەم ململانێ ناوخۆییە بقۆزێتەوە بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی. ئەم دۆخە ڕەنگە کاریگەری لەسەر مۆڕاڵ و ئەدای سوپای ڕووسیا لە ئۆکرانیاش هەبێت. ئەگەر ببینن یەکێک لە گروپەکانی خۆیان ڕوویان لە دژی ئەوان کرد، ئەوە ترس و نادڵنیایی و بێمتمانەیی دروست دەکات، ئەمەش زیان بە توانای شەڕکردنیان بە شێوەیەکی کاریگەرانە دەگەیەنێت. ئەمەش دەتوانێت کاریگەری گەورەی لەسەر سیاسەتەکانی پوتینیش هەبێت. دەکرێت ناچار بکرێت بە ئیمتیازدان بە پریگۆژین و گروپی ڤاگنەر، مامەڵە لەگەڵ ئەم تەحەدایە ناوخۆییە بکات، کە دەتوانێت دەسەڵات و کۆنترۆڵی وڵاتەکەی تێکبدات. هەروەها ڕەنگە پێویستی بە ڕێکخستنی سیاسەتی دەرەوەی خۆی هەبێت، لەوانەش سیاسەتەکانی بەرامبەر بە ئۆکرانیا و ئەوروپا، بۆ چارەسەرکردنی ئەم ململانێیە ناوخۆییە. ئەمەش دەتوانێت بەو مانایە بێت کە یان هەوڵەکانی لە ئۆکرانیا بۆ چاکبوونەوە چڕتر بکاتەوە متمانە و دەسەڵاتی لەدەستچوو، یان بە پێچەوانەوە، ڕەنگە ناچار بێت هێزەکانی بکشێنێتەوە یان هەوڵی گەیشتن بە چارەسەرێکی دیپلۆماسی بدات بۆ چەسپاندنی بەرەی ناوخۆیی خۆی. ئەم سیناریۆیانە بە مانای گۆڕانکاری دراماتیک لە شەڕی بەردەوامی ئۆکرانیا و پەیوەندییەکانی ڕووسیا لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا و ناتۆ دێت.
لەهەمان کاتدا ڕەنگە حکومەتەکەی پوتین هەنگاو بنێت بۆ زیاتر ناوەندکردنی دەسەڵات و بەهێزکردنی کۆنترۆڵی خۆی بەسەر وڵاتدا. ئەمەش دەتوانێت بە مانای زیادبوونی سەرکوت و چڕکردنەوەی سانسۆر و لەوانەیە پاکتاوکردن لە سەربازی و سیاسەتدا بێت بۆ نەهێشتنی هەڕەشە ئەگەرییەکان.
تا ئەو شوێنەی کە پەیوەندی بە یەکێتیی ئەورووپا و وڵاتانی ئەندامەوە هەیە، ئەم ململانێیە ناوخۆییە لەناو ڕووسیادا ئەگەری هەیە نادڵنیایی زیاتر لەبارەی ستراتیژی و کردەوەکانی سیاسەتی دەرەوەی وڵاتەوە دروست بکات. ڕەنگە یەکێتی ئەوروپا ناچار بێت بیر لە ستراتیژی خۆی بکاتەوە بەرامبەر بە ڕوسیا و خۆی بۆ سیناریۆی جۆراوجۆر ئامادە بکات، ئەمەش بەپێی چۆنیەتی پەرەسەندنی دۆخەکە. تەحەدای پریگۆژین و گرووپی ڤاگنەر بۆ پوتین و سوپای ڕووسیا، دەتوانێت لێکەوتەی دوور مەودای هەبێت بۆ ئاسایشی ناوخۆی ڕووسیا، شەڕی ئۆکرانیا، مۆڕاڵ و ئەدای سوپای ڕووسیا، سیاسەتەکانی پوتین و پەیوەندی نێوان ڕووسیا و ئەوروپا . هێشتا دۆخەکە زۆر شل و پێشبینی نەکراوە و ئەستەمە بە وردی پێشبینی ئەوە بکرێت کە دواتر چی ڕوودەدات.
لە ڕووی سەربازییەوە، ڕێپێوانی گروپی ڤاگنەر بۆ سەر مۆسکۆ ڕووداوێکی بەرچاوە کە دەتوانێت کاریگەریی دوور مەودای هەبێت لەسەر هێزی سەربازی روسیا و ڕۆڵی روسیا لە ناوچەکە و لە ئاستی نێودەوڵەتیدا.
دەرئەنجامێکی سەربازی دەستبەجێ ئەوە دەبێت کە سەرچاوە سەربازییەکانی ڕووسیا پێویستیان بە دووبارە جێگیرکردنەوە دەبێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم هەڕەشە ناوخۆییە. ئەمەش دەتوانێت بەو مانایە بێت کە سەرچاوە و سەربازێکی کەمتر لەبەردەستدا بێت بۆ جێگیرکردن لە شەڕی ئۆکرانیا، ئەمەش دەتوانێت پێگەی ڕووسیا لەوێ لاواز بکات. هەروەها دەتوانێت ببێتە هۆی ئەوەی کە ئۆپەراسیۆنی سەربازی دیکە، بۆ نموونە لە سوریا یان ناوچەکانی دیکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا کە پێشتر گروپی ڤاگنەر چالاک بووە، کاریگەرییان لەسەر بێت.
لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، یاخیبوونی پریگۆژین دەتوانێت ئاماژەی شۆککەر بۆ هاوپەیمان و دوژمنانی ڕووسیا بنێرێت. ئەو وڵاتانەی کە پێشتر پشتیان بە پشتیوانی ڕووسیا یان گرووپی ڤاگنەر بەستبوو، ڕەنگە ئێستا توانای دەوڵەتی ڕووسیا بۆ جێبەجێکردنی بەڵێنەکانی بخەنە ژێر پرسیارەوە. لە هەمان کاتدا دوژمنانی ڕووسیا دەتوانن ئەم ململانێ ناوخۆییە بقۆزنەوە بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆیان. بۆ نموونە، ئۆکرانیا ڕەنگە وەک دەرفەتێک سەیری بکات بۆ چڕکردنەوەی هەوڵە سەربازییەکانی و وەرگرتنەوەی خاکی لەدەستچوو.
لە ڕووی سیاسەتی ئەمنییەوە، ئەم ڕووداوە دەتوانێت کاریگەری ناسەقامگیرکەری لەسەر ناوچەکە هەبێت. ئەگەر نادڵنیایی لە توانای ڕوسیا بۆ کۆنترۆڵکردنی هێزە سەربازییەکانی خۆی هەبێت، ئەوە ڕەنگە ببێتە هۆی زیادبوونی گرژی و نادڵنیایی لەنێو دراوسێکانیدا، لەوانەش دەوڵەتانی باڵتیک و پۆڵەندا. لەوانەیە ئەم وڵاتانە هەست بە پێویستی بەهێزکردنی توانا سەربازییەکانی خۆیان و ڕێوشوێنە ئەمنییەکانی خۆیان بکەن، ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی پەرەسەندنی چالاکییە سەربازییەکان لە ناوچەکەدا.
لەسەر ئاستی جیهانی، ئەم ڕووداوە دەتوانێت تەحەددا بۆ ئاسایشی نێودەوڵەتیش دروست بکات. پێشتر ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی دیکە گرووپی ڤاگنەریان بە پێشێلکردنی مافی مرۆڤ لە ئەفریقا و ناوچەکانی دیکە تۆمەتبار کردووە. ئەگەر ئێستا ئەو گرووپە وەک شتێکی پێشبینینەکراوتر و کۆنترۆڵنەکراوتر هەست پێبکرێت، ئەمە دەتوانێت نیگەرانی زیاتر بۆ ئاسایشی نێودەوڵەتی و مافەکانی مرۆڤ دروست بکات.
لە کۆتاییدا ڕەنگە کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان ڕووسیا و وڵاتانی ڕۆژئاوایی وەک ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپاش هەبێت. ئەم وڵاتانە پێشتر بەهۆی کارەکانیانەوە سزایان بەسەر پریگۆژین و گروپی ڤاگنەردا سەپاندووە. ئەم ڕووداوە دەتوانێت گرژییەکان زیاتر بکات و ببێتە هۆی قووڵبوونەوەی گەمارۆکان، ئەمەش دەتوانێت زیاتر ڕووسیا لەسەر شانۆی نێودەوڵەتی گۆشەگیر بکات.