شانیا محەممەد
نووسەر
رۆڵی میدیا لە هەڵبژاردنەکاندا
هاوبەشێکی دیکەی گرنگ لە پرۆسەی هەڵبژاردن بریتییە لە: رۆڵی میدیا لە کاتی تەواوی پرۆسەکەدا (بانگەشەی هەڵبژاردن - رۆژی هەڵبژاردن – ئاشکراکردنی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن).
میدیای ئازاد، مەودایەکی زۆرە وەک بەردی بناغەی دیموکراسی ناسراوە و رۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت، لە کاریگەری لەسەر "گوتاری سیاسی" لە کاتی هەڵبژاردنەکاندا، کاتێک کە ئازاد و هاوسەنگ بێت، میدیای تەقلیدی (چاپ و پەخش) شەفافیەت و بڵاوکردنەوەی زانیارییە گرنگەکانی هەڵبژاردن پەروەردە دەکات.
سەرهەڵدانی میدیای نوێ وەک: (سۆشیال میدیا، بلۆگ، ئیمەیڵ و پلاتفۆرمە نوێیەکانی تری میدیا)، رێگە و ئەگەری زیاترە بۆ هاووڵاتییان و بەشداریکردن، هاوبەشیکردنی زانیاری و راستییەکان، گشتگیری و بەهێزکردن دابین دەکات.
لەلایەکی دیکەوە، میدیای نوێ شێوازی کارلێکی کاندیدەکان و هەڵمەتەکانیان لەگەڵ هاووڵاتییان گۆڕیوە، دەرفەتی بێوێنەی بۆ گفتوگۆ و کارلێکی دوولایەنە رەخساندووە. لە ساڵانی رابردوودا، بینیمان کە چۆن میدیای نوێ دەتوانێت رۆڵێکی گرنگ بگێڕێت لە گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی و کۆکردنەوەی سیاسەت لەجیهاندا.
لەگەڵ زیادبوونی دەستڕاگەیشتن بە ئینتەرنێت لە سەرانسەری جیهان، زۆرێک لە کاندیدەکان و هاووڵاتییانی جیهانی گەشەسەندوویش روو لە میدیای نوێ دەکەن، هاووڵاتییان، تادێت روو لە پلاتفۆرمەکانی سۆشیال میدیا دەکەن بۆ بەدواداچوون بۆ هەواڵ و پێشهاتەکانی هەڵبژاردن، وەرگرتنی پەیام و پلانی کاندید و پارتە سیاسییەکان.
هەردوو میدیای تەقلیدی و نوێ دەتوانن رۆڵێکی چاودێری گرنگ بگێڕن، و وەک سەکۆیەکی هەڵمەتی هەڵبژاردن، مەکۆیەک بۆ مشتومڕی گشتی، لە هەمان کاتدا دەتوانن وەک پەروەردەکارێکی گشتی خزمەت بکەن لەپێناو پاراستنی ئاسایشی کۆمەڵایەتی لە قۆناغەکانی بەڕێوەچوونی پرۆسەی هەڵبژاردن، لە کۆتاییدا ببێتە هۆی بەهێزکردنی دیموکراسی و نیشاندانی کێبڕکێ لەپێناو خزمەتکردن و چاکەی گشتیدا.
میدیا لە هەڵبژاردنەکان چی دەکات؟
- بە شێوەیەکی دروست رۆڵی خۆی وەک چاودێرێکی رەخنەگرانە ببینێت و هاندەربێت بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن بەشێوەیەکی شەفاف و رێگریکردن لە پێشلکاری و زەوتکردنی ئازادییەکان.
- دابینکردنی ناوەڕۆکی رۆشنبیری سەبارەت بە هەڵبژاردن بۆ هاووڵاتییان و ئاڕاستەکردنی دەنگدەران لەسەر چۆنیەتی بەکارهێنانی مافە دیموکراسییەکانیان، هەروەها ببێتە شوێنێکی کراوە بۆ هەموو کاندیدەکان و سەکۆیەک بێت بۆ لایەنە سیاسییەکان بۆ پەیوەندیکردن بە دەنگدەرانیان لە رێگەی بانگەشەکردن بۆ بەرنامەکانیان.
- راپۆرتکردنی ئەنجامەکان و چاودێریکردنی ژماردنی دەنگەکان بۆ رای گشتی لەسەر بنەمای پاراستنی رێکارە یاساییەکان و پابەندبوون بە ئیتیکی رۆژنامەنووسی و کاری راگەیاندن لە گەیاندنی هەواڵ دروست و دوورکەوتنەوە لە بڵاوکردنەوەی هەواڵی بێ سەرچاوە.
دەبێت میدیا لە هەڵبژاردنەکان چۆن بێت؟
بۆ پاراستنی ئاسایشی کۆمەڵایتی و بەڕێوەچوونی پرۆسەیەکی تەواو دیموکراسییانە لە ماوەی بانگەشەی هەڵبژاردن و رۆژی دەنگداندا، گرنگە میدیا هیچ رۆڵێکی نەبێت لە قوڵکردنەوەی ناکۆکی نێوان لایەنەکان و پەنابردن بۆ بڵاوکردنەوەی پەیامی رق و دەنگۆی ناڕاست و دروستکردنی تۆمەتی کەسی بۆ کاندید و لیستەکان کە ببتە هۆی ناوزڕاندن و دروستکردنی ژینگەیەکی ناتەندروست لە رکابەری نێوان کاندید و لیستەکان.
هەروەها میدیا دەبێت لە پەخشکردنی هەر بابەتێک کە رەنگە ببێتە هۆی دروستبوونی هەستیاری ئایینی، نەتەوەیی یان کردەوەی توندوتیژی و دروستبوونی ئاژاوە یان پشتگیریکردن لە بیری توندڕەوی، تیرۆر، تاوان یان کاری تێکدەرانە. لە هەمانکاتدا، میدیای سەنگین دەبێت دووربێت لە پەخشکردنی هەر ناوەڕۆکێک کە رەنگە ئامرازێک بێت بۆ فشار، ترساندن و بێمتمانەیی لای دەنگدەران و هاووڵاتییان بەشێوەیەکی گشتی.
بە جۆرێکی دیکە میدیا دەتوانێت ببێتە هۆی دروستکردنی پردی پەیوەندی نێوان لیست و دەنگدەر، کاندید و دەنگدەر، لە رێگەی هاوبەشیکردنی پلاتفۆڕمەکانی لەگەڵ کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان و کاندید و لیستەکان، تاوەکو لە رێگەی چاوپێکەوتن و بانگەشە و گواستنەوەی لێدوان و رێنماییەکانی تایبەت بە هەڵبژاردن بۆ هاووڵاتییان بەبێ جیاوازی، زانیاری بگەیەنێت بە وەرگرەکانی.
تەنانەت میدیا دەتوانێت رۆڵێکی نەرێنی دراماتیکی لە پرۆسەی هەڵبژاردنەکاندا بگێڕێت، زۆرێک لە چاودێران زۆرجار ئاماژە بەو رۆڵە دەکەن کە میدیاکان لە کاتی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کینیا لە ساڵی 2007 بینیان، کە دواتر بووە هۆی سەرهەڵدانی توندوتیژی، لە ئەنجامدا کوژرانی 1133 کەس و زیاتر لە 600 هەزار کەسی دیکەش ئاوارەبوون، ئەمەش وەک نموونەیەکی دیار لەو کاریگەرییە نەرێنییانەی کە میدیاکان دەتوانن لە کاتی هەڵبژاردنەکاندا هەیانبێت.
هەروەها میدیایەکی تایبەت یان لایەنگری دەتوانێت هەڵبژاردن لە قاڵب بدات و ڕووماڵکردن دەربکات بۆ پشتگیریکردنی بەرژەوەندییەکانی کۆمپانیاکان یان پڕوپاگەندە بۆ ڕژێمە تاکڕەوەکان دابین بکات، ئەمەش بنەما دیموکراسییە گرنگەکانی وەک ئازادی قسەکردن و رۆژنامەگەری تێکبدات.