"یاریزانە سێبەرەکان لە فۆکۆسدا: کاریگەریی زلهێزە بیانییەکان لە پەرەسەندنی شەری ئیسرائیل و حەماسدا"

لەگەڵ پەرەسەندنی ململانێکانی غەززە، لە هەموو شتێک گرنگترە کە بە وردی لە ڕۆڵی ئەکتەرە بیانییەکان بکۆڵینەوە. ئیسرائیل بەردەوامە لە چالاکییە سەربازییەکانی لەناو کەرتی غەززە، هەنگاوێک کە بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بە "قۆناغی دووەم" ناوی بردووە. سەرەڕای ئەمەش، پێدەچێت پاڵنەرە زەمینیەکانی ئیسرائیل دوودڵ بێت، ئەمەش وەک ئاماژەیەک سەیر بکرێت کە وڵاتەکە ئارەزووی پێشکەشکردنی دیپلۆماسی و گفتوگۆی نهێنی دەکات، نەک کەمیی سەرچاوەی سەربازی.

چەندین وڵاتی دراوسێی ئیسرائیل، وەک میسر، ئوردن، لوبنان و سوریا، دوودڵی خۆیان نیشانداوە بۆ زیاتر پەرەپێدانی ململانێکان. ئەمەش لە کردەوەی وریایان و خۆبەدوورگرتن لە زیادبوونی گرژییەکانیاندا دەردەکەوێت. لە بەرامبەردا قەتەر سەرکردایەتی هەوڵە دیپلۆماسییەکان دەکات بۆ دانوستان بۆ ئازادکردنی زیندانیانی دەستبەسەرکراوەکان لە لایەن حەماس و ڕێگریکردن لە پەرەسەندنی زیاتر.

بەڵام ئەکتەرە سەربازییە سەرەکیەکانی ناوچەکە کە تورکیا و ئێرانن هەڵوێستی ئاڵۆزتریان گرتۆتە بەر. ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا بە توندی دژی ئیسرائیل هاتە دەنگ، بەڵام هێشتا ڕەخنەکانی زۆرینەی گۆتاری سیاسین تاکو کرداری پراکتیکی. لە بەرامبەردا هەڵوێستی ئێران ئاڵۆزترە، بە دوژمنایەتیی لەمێژینەی لەگەڵ ئیسرائیل و پاڵپشتیکردنی لە گروپە چەکدارە جیاوازەکانی ناوچەکە لەوانەش حزبوڵڵا لە لوبنان. بەڵام توانای دەستوەردانی ڕاستەوخۆی ئێران لە ململانێی سەر غەززەدا سنووردار دەردەکەوێت، بە لەبەرچاوگرتنی تەحەددای لۆجستی و ستراتیژی و هەروەها مەترسی کاردانەوەی نێودەوڵەتی.

ناکرێ بوونی ئەمریکا و تێوەگلانی لە ناوچەکەدا پشتگوێ بخرێت. پشتگیرییە بەردەوامەکانی جۆ بایدن بۆ ئیسرائیل، لەگەڵ داوای کەمکردنەوەی توندوتیژی و ڕێگەدان بە دانوستانەکانی ئازادکردنی زیندانییەکان، ئاماژەیە بۆ خواستێک بۆ دوورکەوتنەوە لە ئاگرێکی ناوچەیی گەورەتر. بوونی سەربازی ئەمریکا لە ناوچەکەدا، لەوانەش هێزی دەریایی و بەهێزکردنی توانای هەواڵگری، وەک ڕێگرییەک لە بەرامبەر کردەوەی پێشوەختە لەلایەن هەردوو ئەکتەرە دەوڵەتی و نادەوڵەتیەکانەوە دەبینرێت.

لەم یارییە ئاڵۆزەی شەترەنجیدا کە بەرژەوەندییە جیۆپۆلیتیکییەکان و ستراتیژییە سەربازییەکانی تێدایە، زۆر گرنگە هەموو لایەنەکان هەموو ڕێگاکانی خەیاڵکراو بۆ هێورکردنەوەی ململانێکان بکۆڵنەوە. ئەم پێشڕەوییە وریایانە لەلایەن ئیسرائیلەوە دەتوانرێت وەک ستراتیژییەک لێکبدرێتەوە بۆ ئەوەی بوار بۆ دانوستانەکان بدرێت کە دەتوانێت ئازادکردنی بارمتەکان مسۆگەر بکات و ئەگەری هەیە ببێتە هۆی کەمبوونەوەی ئاگری دۆخەکە. ئەگەر ململانێی غەززە زیاتر پەرە بسێنێت، دەکرێت لێکەوتەکانی بەرچاو و فرەلایەنە بن.

یەکەم: چڕبوونەوەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان بە ئەگەرێکی زۆرەوە دەبێتە هۆی زیادبوونی قوربانیانی مەدەنی و ماددی، ئەمەش قەیرانی مرۆیی لە ناوچەکەدا زیاتر دەکات. لە ڕووی مێژووییەوە، ململانێکانی وەک شەڕی لوبنان لە ساڵی ٢٠٠٦ و شەڕی غەززە لە ساڵانی ٢٠٠٠دا، تێچووی زۆریان لە ئازارەکانی مرۆڤ و زیانەکانی ژێرخانی نیشانداوە کە دەتوانێت لە پەرەسەندنێکدا ڕووبدات.

دووەم: لە ئاستی جیۆپۆلەتیکیدا، پەرەسەندن دەتوانێت کاردانەوەی زنجیرەیی لێبکەوێتەوە کە زلهێزە ناوچەییەکان تێیدا ڕادەکێشرێن، یان ڕاستەوخۆ یان لە ڕێگەی ئەکتەرە بە وەکالەتەکان. تێوەگلانی ئێران لە ڕێگەی حیزبوڵڵای لوبنانەوە لە ساڵی 2006 لە شەڕی لوبنان، نموونەیەکە لەوەی کە چۆن تێوەگلانی ئەکتەرە ناوچەییەکان دەتوانێت ململانێکان ئاڵۆزتر و درێژخایەن بکات. ململانێیەکی درێژخایەن دەتوانێت گرژییەکانی نێوان ئێران و ڕکابەرەکانی بە تایبەتی ئیسرائیل و سعودیە بەرز بکاتەوە و ئەگەری هەیە ببێتە هۆی ململانێیەکی ناوچەیی فراوانتر.

سێیەم: لە ئاستی ستراتیژیشدا، پەرەسەندنی شەرەکە دەتوانێت تەحەدای هاوسەنگی هێزی ئێستا بکات. ڕەنگە ئیسرائیل پێویستی بە ئاڕاستەکردنەوەی سەرچاوە سەربازییەکان و سەرنجدان هەبێت، ئەمەش کاریگەری لەسەر توانای مامەڵەکردنی لەگەڵ هەڕەشەکانی دیکەی ناوچەکەدا هەیە. بۆ ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی، دەتوانێت بە مانای کردەوەیەکی ئاڵۆزی هاوسەنگی لە نێوان پشتگیریکردنی ئیسرائیلدا بێت لە هەمان کاتدا دوورکەوتنەوە لە ململانێیەکی فراوانتر کە بتوانێت ئەکتەرەکانی دیکە ڕابکێشێت و ئەگەری هەیە هەڕەشە لە بەرژەوەندییە ئابووری و ستراتیژییە جیهانییەکان بکات. بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی ئاڵۆزی ئەمنی ناوچەکە، پەرەسەندنێک دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی توندڕەوی و تیرۆر. لە مێژوودا ململانێکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زۆرجار سووتەمەنی گروپە توندڕەوەکان بووە، کە ئەو ئاژاوە و ناڕازییە بەکاردەهێنن بۆ دامەزراندنی و فراوانکردنی ئۆپەراسیۆنەکانیان. ئەمەش دەتوانێت لێکەوتەی دوور مەودای هەبێت بۆ ئاسایشی ناوچەیی و جیهانی.

ئەگەر ململانێی غەززە پەرە بسێنێت، مەترسی ئەوە هەیە کە کارەساتی مرۆیی و ناسەقامگیری ناوچەیی و دووڕیانێکی ستراتیژی بۆ زلهێزە جیهانییەکان و بەرزبوونەوەی توندڕەوی ببینین، کە دەرئەنجامەکانی زۆر لە دەرەوەی سنوورەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەستیان پێدەکرێت. لە کۆتاییدا پێدەچێت ڕۆڵی هێزە دەرەکییەکان لە شەڕی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە یەکلاکەرەوە بێت. کردەوە یان شکستهێنان لە کارەکانیان دەتوانێت یان چانسی چارەسەری ئاشتیانە بەرز بکاتەوە یان ببێتە هۆی ململانێیەکی قووڵتر کە دەرئەنجامە پێشبینینەکراوەکانی هەبێت.