دوای هەژدە ساڵ؛ 18ـی ئەم مانگە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک بەڕێوەدەچێت

هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق لە 18ـی کانوونی یەکەمی ئەمساڵ بەڕێوەدەچێت، لەماوەی 18 ساڵی رابردوودا؛ یەکەم هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانە لە کەرکووک ئەنجام بدرێت، هەڵبژاردن لە پارێزگای کەرکووک گرنگییەکی ئەوتۆی هەیە بۆ کەرکووکییەکان، چونکە ئامانجی هێزە کوردییەکان بەدەستهێنانی زۆرینەیە لە کورسییەکانی ئەنجوومەنی پارێزگاکان لە کەرکووک و ناوچە جێناکۆکەکانی دیکە.

بەو پێیەی لە ماوەی 18 ساڵی ڕابردوودا ئەو شارە لە مافی بڕیاردان بۆ خەڵک بێبەش بووە، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان لە دوای ساڵی 2005ـەوە لەو شارە ئەنجامنەدراوە و ئەوە یەکەمجارە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک ئەنجام دەدرێت.

هەروەها لە مانگی نیسانی 2013ـەوە، واتا ماوەی 10 ساڵە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق ئەنجامنەدراوە، سەرەڕای بوونی بڕگەی دەستووریی و یاسایی بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان لە هەرێمێک، حکومەتەکانی عێراق لە ساڵی 2013ـەوە تا ئێستا نەیانتوانیوە هەڵبژاردن ئەنجام بدەن، بەو پێیەی چەند ساڵێکە بە هۆکاری سیاسی و ئەمنی و دارایی دواخرابوو. دوابەدوای ناڕەزایەتییە جەماوەرییەکان لە ساڵی 2019، ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لەو کاتەدا دەنگی دا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو ئەنجوومەنانە و کۆتاییهێنان بە کارەکانیان و ئەمەش لە داواکارییەکانی خۆپیشاندەران بوو.

یاسای هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق

بەپێی دەستووری عێراقی ساڵی 2005 لە ماددەی (116) دا هاتووە: (سیستمی فیدراڵی لە کۆماری عێراق پێکدێت لە پایتەخت، هەرێم، پارێزگاری لامەرکەزی، و ئیدارە ناوخۆییەکان)، ئەنجوومەنی پارێزگاکان دەسەڵاتی چاودێریکردن و جێبەجێکردنی فراوانیان هەیە، لەژێر کۆنتڕۆڵ و سەرپەرشتیی هیچ وەزارەتێکدا نین، هەروەها سیستمێکی دارایی سەربەخۆیان هەیە و دەسەڵاتی دانانی بودجەی زۆرێک لە سێکتەرەکانی وەکو پەروەردە و تەندروستییان هەیە. دەکرێت ئەنجوومەنی پارێزگاکان وەک پەرلەمانێکی بچووکراوەی ناو پارێزگاکان وەسف بکەین، بەو پێیەی بنەمای یاسایییان هەیە بۆ دانان یان لەکارلابردنی پارێزگار، هەروەها ئەرکی سەرپەرشتیکردنی ئەو بەشانەی پەیوەستن بە وەزارەتە ناوەندییەکان و بەدواداچوون بۆ ئەدای بەڕێوەبەرەکانیان و کادیران.

جێبەجێکردنی دەستوور، بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 2003 ئەنجامدانی سێ هەڵبژاردنی ناوخۆییە لە عێراق، یەکەمیان لە ساڵی 2005 بوو، دواتر هەڵبژاردنی 2009، دواتر هەڵبژاردنی 2013، بەڵام  لە پارێزگای کەرکووک تەنها یەک خولی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی بەخۆیەوە بینیوە، کە ئەو خولە بوو کە لە ساڵی 2005 ئەنجامدرا.

دەقی یاسای هەڵبژاردن، ژمارە (4)ی ساڵی 2023، یاسای هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردن بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران، ئەنجوومەنی پارێزگاکان، و قەزاکانی ژمارە (12)ی ساڵی 2018 لە مادەی (5/یەکەم/ و)، ئەنجوومەنی وەزیران بە هەماهەنگی لەگەڵ کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان، وادەی هەڵبژاردن بۆ ئەنجوومەنی پارێزگاکان دیاری دەکەن، بەڵام لە 20/12/2023 درەنگتر نەبێت. (سێیەم) هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان کە لە چوارچێوەی هەرێمدا نین لە یەک ڕۆژدا لە سەرتاسەری عێراق بەڕێوەدەچێت.

لە (مادەی 9/دووەم/ئە)دا هاتووە، ئەنجوومەنی پارێزگا لە (12) دوانزە کورسی پێکدێت، کە بۆ هەر (200.000) دوو سەد هەزار کەس کورسییەک بۆ زیاد دەکرێت کاتێک لە (1.000.000) ملیۆن کەس تێدەپەڕێت.

بەپێی هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمان و ئەنجوومەنی پارێزگاكان، ئەنجوومەنی پارێزگای كه‌ركووك دەبێتە (16) كورسی، كە كورسییەكی بۆ كۆتای كریستیانەکانە، ئه‌وه‌ش به‌پێی ژماره‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی کە ده‌گاته‌ زیاتر له‌ (ملیۆنێك و 600 هه‌زار) كه‌س، لەكاتێكدا لە هەڵبژاردنی (2005) ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک لە (41) کورسی پێکهاتبوو.

هەروەها یاساکە ماددەیەکی بە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک تایبەت کردووە و تێیدا هاتووە، کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان وردبینی لە تۆماری دەنگدەران دەکات بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتەکانی ناوخۆ، تەندروستی، داد، پلاندانان و بازرگانی، بەمەرجێک کە تۆماری دەنگدەران لە کەرکووک لەسەر بنەمای سەرژمێری دانیشتووانی ساڵی 1957 بێت، هەروەها مافی دەنگدان بۆ ئەو کەسانە مسۆگەرکراوە کە لە پارێزگای کەرکووک گەڕێندراونەتەوە کە ڕێکارەکانی لیژنەی ماددەی 140ـیان تێپەڕاندووە.

هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک

سەبارەت بە هەڵبژاردنەکانی 2005ـدا، لایەنە سیاسییە کوردستانییەکان لە کەرکووک بە لیستی برایەتی كەركووك، بەشدارییان لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک کرد و 26 کورسی لە کۆی 41 کورسی ئەنجوومەنەکە بەدەستهێنا وەک لیستی یەکەم لە کەرکووک.

وابڕیارە رۆژی 18ـی کانوونی یەکەمی 2023، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکای عێراق ئەنجام بدرێت کە لە ساڵی 2005ـەوە ئەمە یەکەم هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگایە لە شاری کەرکووک بەڕێوەبچێت کە سەرجەم لیست و لایەنە جیاوازەکانی کەرکووک لەسەر 15 کورسی ئەنجوومەنی پارێزگاکە کێبڕکێ دەکەن لەگەڵ کورسییەکی کۆتای کریستیانەکان.

لەم هەڵبژاردنە كورد نۆ كورسیی كەمتر بەدەستبێنێت ناتوانێت پۆستی پارێزگار لەبەرژەوەندی خۆی بە ئاسانی یەكلایی بكاتەوە، چونکە هەڵبژاردنی پارێزگار پێویستی بە زۆرینەیە و لایەنە کوردستانییەکان بە چەند لیست و هاوپەیمانییەک لە پارێزگاکانی کەرکووک، نەینەوا، دیالە، سەڵاحەددین و بەغدا بەشداری دەکەن.

بۆ ئەم هەڵبژاردنە، 870 هەزار و 920 کەس لە کەرکووک مافی دەنگدانیان هەیە و بۆ هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک لە کۆی 248 کاندید لە 10 هاوپەیمانی و پێنج لیستی سەربەخۆی پارتە سیاسییەکان و سێ کاندیدی سەربەخۆ.

تایبەتمەندی پارێزگای کەرکووک

پارێزگای کەرکووک کە لە چوار قەزا و 12 ناحییە پێکهاتووە، کەرکوک 298 کیلۆمەتر لە باکوری بەغداوە دوورە، ژمارەی دانیشتووانی پارێزگاکەش بە نزیکەی 1.6 ملیۆن کەسە، بەپێی دوایین ئاماری فەرمی، هەروەها تێکەڵەیەکی دانیشتووان لە پێکهاتە جیاجیاکانی عێراق لەخۆدەگرێت.

کەرکووک لەنێو پارێزگاکانی عێراق جیاکراوەتەوە، بەو پێیەی بە یەکێکە لە ناوچە کێشە لەسەرەکانی نێوان بەغدا و هەولێر دادەنرێت بەپێی ماددەی 140ی دەستوور کە لە ساڵی 2005 پەسەندکراوە، ئۆپراسیۆنەکانی دەرهێنانی نەوت لە کێڵگەکانی کەرکووک بە شێوەیەکی ڕێکخراو لە ساڵی 1934 دەستی پێکرد، کەرکووک شەش کێڵگەی نەوتی تێدایە کە یەدەگەکەی بە نزیکەی 13 ملیار بەرمیل مەزەندە دەکرێت.

پارێزگای کەرکوک لەرووی کارگێری و ئەمنییەوە دووجاری زۆر دۆخی ناهەموار بووەتەوە، بە تایبەت دوای کۆتایی هاتنی ئەرکی ئەنجوومەنی پارێزگاکە لە ساڵی ٢٠٠٩دا هیچ هەڵبژاردنێکی ناوخۆیی ئەنجام نەدراوە و وای رووداوەکانی 16ـی ئۆکتۆبەریشەوە پۆستی پارێزگاری کەرکووک لەلای کورد نەماوەتەوە.