"سەردەمێکی نوێی جەنگ: کاتێک تەکنەلۆجیا بۆ چەک دەگۆڕێت"

ڕووداوەکانی ئەم دواییەی لوبنان تێڕوانینێکی نوێی لە چۆنیەتی شەڕی مۆدێرن دروستکردووە. هێرشە هەماهەنگەکە کە حزبوڵلای لوبنانی کردە ئامانج، ژمارەیەکی زۆر لە پەیجەرەکان (بێتەلەکان) لە یەک کاتدا تەقینەوە و لانیکەم نۆ کەسیان کوشت و نزیکەی سێ هەزار کەسیش برینداربوون.

ئەمە پەرەسەندنێکی نوێیە لە بەکارهێنانی تەکنەلۆجیا لە ململانێکاندا. کاتێک ئەم ڕووداوە لە ژێر ڕۆشنایی ململانێی مۆدێرنەکاندا لەبەرچاو دەگرین، ئەوە ڕوون دەبێتەوە کە تەکنەلۆجیا بۆتە ئامرازێکی گرنگ و پێشبینی نەکراو لە شەڕە نوێیەکانی جیهاندا.

جۆرێکی نوێ لە هەڕەشە

هێرشی ڕێکخراو بۆ سەر ئەندامانی حزبوڵلا ئاماژەیە بۆ ئەوەی ئێستا شەڕ ئەوەندەی پەیوەندی بە باڵا دەستی تەکنەلۆجیاوە هەیە، ئەوەندەش پەیوەندی بە هێزی سەربازییەوە هەیە.

بەکارهێنانی ئەوەی کە وا بیردەکرایەوە کە پەیجەر وەک شێوازێکی سادەی پەیوەندییە، بەڵام وەک ئامێرێکی تەقینەوە بەکارهێنرا، ئەوە نیشان دەدات کە چۆن دەتوانرێت لاوازی بەکارهێنانی تەکنەلۆجیا لە شەڕدا بە شێوەیەکی چاوەڕوان نەکراو بقۆزرێتەوە.

لەم ڕووداوەدا کە دەکرێت کەسێک لە دەزگای هەواڵگیری ئیسرائیل بێت، توانی دەستکاری تەکنەلۆجیایەکی بەڕواڵەت بێ زیان بکات بۆ ئەوەی زیانێکی زۆر بە ڕیزەکانی دوژمن بگەیەنێت. ئەمە یەکەمجار نییە کە دەبینین تەکنەلۆجیا بەم شێوەیە بەکاربهێنرێت. لە ماوەی ڕابردوودا هێرشی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان و هێرشە ئەلیکترۆنییەکان تیشکیان خستۆتە سەر زیادبوونی گرنگی زانیاری تەکنەلۆجی لە ململانێکاندا. بەڵام بەکارهێنانی شتێکی ڕۆژانەی وەک پەیجەر وەک چەک گۆڕانکارییەکی پارادایمە کە دەتوانێت بە ئەگەرێکی زۆرەوە لە داهاتوودا یاساکانی شەڕ بگۆڕێت.

ئایا ئەمە دەکرێت پەرەی پێبدرێت و ببێتە هێرشی بەرفراوان؟

پرسیاری گەورە لە دوای ئەم ڕووداوە ئەوەیە، ئایا ئەم جۆرە هێرشە ئاڵۆزە لە جیهانێکدا زیاتر باو دەبێت؟، کە تەکنەلۆجیا بەردەوام لە پەرەسەندندایە و هەموو ئامێرێک بەیەکەوە بەستراوەتەوە، دەرفەتی زۆر بۆ فۆڕمی نوێی تێکدان و هێرشکردن دەکرێتەوە. ئەم جۆرە ڕووداوانە ئەوە دەردەخەن کە هیچ تەکنەلۆجیایەک بەرگری نییە لە ئیستغلال کردن بۆ مەبەستی وێرانکاری و زیان پێگەیاندنی لایەنی دژبەر.

هەروەها ئەم هێرشە هۆشدارییەک بۆ گرووپ و گەلانی دیکە دەنێرێت کە پشت بە ئامرازەکانی پەیوەندیکردنی هاوشێوەی تەکنەلۆجیای نزم و بەرز دەبەستن. ئەگەر بتوانرێت پەیجەرێک بکرێتە چەکێکی کوشندە، چی ڕێگری دەکات لە هەمان ئەکتەرەکان دەستکاری ئامێرەکانی تر بکەن، وەک مۆبایل یان کۆمپیوتەر؟ وە ئەمەش تەنها ئەکتەرە سەربازییەکان ناگرێتەوە بەڵکو ئامانجە مەدەنییەکانیش دەگرێتەوە، ئەمەش مەترسییەکە هێندەی تر جددیتر دەکات.

ڕۆڵی تەکنەلۆجیا لە شەڕی مودێڕندا

هەروەها نوێترین هێرش تیشک دەخاتە سەر ئەوەی کە بۆچی تەکنەلۆجیا بووەتە ناوەندی ململانێ مۆدێرنەکان. لە ڕابردوودا شەڕ تا ڕادەیەکی زۆر وابەستەی ئامادەبوونی فیزیکی و کۆنترۆڵی دەستی بوو، بەڵام لە جیهانی ئەمڕۆدا دەتوانرێت شەڕەکان لە دوورەوە بە بەکارهێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و هێرشی ئەلیکترۆنی و ئێستا تەنانەت دەستکاریکردنی تەکنەلۆجیای ڕۆژانەش ئەنجام بدرێت. پێشکەوتنە تەکنەلۆژییەکان وایکردووە کە بتوانرێت هێرشی ورد ئەنجام بدرێت بە کەمترین ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ. ئەکتەرەکان بە بەکارهێنانی تەکنەلۆجیا دەتوانن سوودە ستراتیجییەکان بەدەستبهێنن، وەک توخمەکەی سەرسوڕمان و توانای مامەڵەکردن بەبێ دەستنیشانکردنی دەستبەجێ.

ئاماژەیەکی ئاگادارکردنەوە سەبارەت بە خراپ بەکارهێنانی تەکنەلۆجیا

لایەنێکی دیکەی نیگەرانکەر ئەوەیە کە هەمان ئەو توانایە تەکنەلۆجیانەی کە ئەکتەرە دەوڵەتییەکان وەک ئیسرائیل یان ئەمەریکا دەتوانن بەکاری بهێنن، دەتوانرێت لە لایەن گرووپە تیرۆریستییەکان و کارەکتەرە نادەوڵەتییەکانیشەوە ئیستغلال بکرێن.

گەشەسەندنی خێرای تەکنەلۆجیا بەو مانایەیە کە دەستڕاگەیشتن بە تەکنەلۆجیای پێشکەوتوو چیتر تەنیا بۆ زلهێزە سەربازییە گەورەکان نییە. ئەو گرووپانەی کە سەرچاوەی کەمتریان هەیە ئێستا دەتوانن دەستکاری ئامێرە سادەکان بکەن یان هاک بکەن و وەک چەک بەکاریان بهێنن. ئەمەش فۆرمێکی جەنگی پێشبینینەکراوتر و لامەرکەزیتر دەکاتەوە، کە هەرکەسێک زانیاری تەکنیکی پێویستی هەبێت دەتوانێت هێرشی ئاڵۆز ئەنجام بدات.

لە ڕابردوودا نموونەی هاوشێوەمان بینیوە، کە گرووپە تیرۆریستییەکان ئامرازی کۆدکراوی پەیوەندی و تەکنەلۆجیای فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیان بەکارهێناوە بۆ ئەنجامدانی هێرش. ئەم دوایین ڕووداوە ئەوە دەردەخات کە هێڵی نێوان تەکنەلۆجیای سەربازی پێشکەوتوو و تەکنەلۆجیای ڕۆژانە کاڵ دەبێتەوە. بۆیە ئێستا پێویست بە گفتوگۆیەکی فراوانترە لەسەر ئەوەی کە چۆن بتوانین نەک تەنها ئامانجە سەربازی و حکومییەکان، بەڵکو ژێرخانی مەدەنی و تاکەکانیش، لەم جۆرە نوێیانەی هەڕەشە بپارێزین.

بەرەو عەقیدەی ئاسایشی نوێ

ڕەهەندی تەکنۆلۆژیای ئەم هێرشە ئەوە دەردەخات کە شەڕی مۆدێرن پێی ناوەتە سەردەمێکی نوێ کە تەکنەلۆجیا هەم چەک و هەم لاوازییە. ئەوەی کە ئێستا دەتوانرێت خەڵک و ئامێرە تەکنیکییەکان بەکاربهێنرێت بۆ دروستکردنی هێرشێکی وەها گەورە و هەماهەنگ، جەخت لەسەر پێویستی دوکتورینێکی نوێی ئەمنی دەکاتەوە. ئەوەندەی دەسەڵاتدارانی سەربازی و مەدەنی سەرنجیان لەسەر شەڕی ئەلیکترۆنی و پاراستنی ژێرخانی دیجیتاڵییە، ئێستا دەبێت ئاسایشی ئەو تەکنەلۆجیا فیزیکیانەی کە لە ژیانی ڕۆژانەدا بەکاردەهێنرێن، لەبەرچاو بگرن.

ئەو پرسیارەی ئێستا دەبێت لە خۆمان بکەین ئەوەیە کە چۆن بتوانین تۆڕێکی سەلامەتی دروست بکەین کە لە داهاتوودا ڕێگری لە هێرشی هاوشێوە بکات. تا ئەو جۆرە ئیستغلال تەکنەلۆجیانە نەگیرێن، مەترسی ئەوەمان لەسەرە کە هێرشی ئاڵۆزتر و وێرانتر ببینین کە تەکنەلۆجیا مەدەنییەکان بۆ مەبەستی سەربازی و سیاسی بەکاردەهێنرێن. ئەمەش ئێمە دەخاتە بەردەم واقیعێکی نوێ و ترسناک کە هێڵی نێوان شەڕ و ژیانی ڕۆژانە تادێت کاڵتر دەبێتەوە.

ئەوەی لە لوبنان ڕوویدا، تەنیا هێرشێکی گۆشەگیر نییە؛ ئەوە نیشانەیە بۆ ئەوەی تەکنەلۆجیا بۆ خۆی بووەتە مەیدانی شەڕ. وە لەم سەنگەرە نوێیەدا، هیچ گەرەنتییەک بۆ ئاسایش نییە، واتە هەموومان، لە حکومەتەکانەوە تا هاووڵاتیانی ئاسایی، دەبێت خۆمان بۆ جیهانێک ئامادە بکەین کە هەموو ئامێرێکی تەکنەلۆژی بتوانێت ببێتە مەترسییەکی ئەگەری.