گەلی کوردستان ئۆپەراسیۆنەکانی ئەنفال و تاوانەکانی جینۆساید لەبیر ناکات

لە 37ـەمین ساڵیادی ئەنفال و کوشتنە بەکۆمەڵەکانی ڕژێمی بەعس، کە لە 23 ی شوباتی 1988 تا 6ی ئەیلوولی هەمان ساڵ بەردەوامییان هەبوو و لە مێژووی هاوچەرخی عێراقدا بە یەکێک لە دڕندەترین و پڕ زەبروزەنگترین لاپەڕەکانی سەرکوتکاری حکوومەت دادەنرێت، پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت، کە ئەم کردارە نامرۆڤانەیە تەنها دەرئەنجامی دژایەتیکردنی گەلی کوردستان و مامەڵەکردنی نێگەتیڤ نەبووە لەلایەن ڕژێمی شۆڤێنی نادادپەروەرەوە، بەڵکو جۆرێ لە پشتبەستن بووە بە شوناسی ئایدیۆلۆجیی نەتەوەپەرستی و کۆمەڵگەی سەربازی، کە کوشتن و بڕین و تۆقاندنی کردبوو بە بەرنامەی کۆمارە تۆقێنەرەکەی و گەلی کوردستان و خەباتە ڕەواکەی بە سەرچاوەی تێکدان و ئاژاوەگێڕی دەبینی.

بەڵێ ڕژێمی سەدام، کە لە ژێر دروشمی "من یان هیچ کەسی تر" عێراق و گەلی عێراقی کرد بە سووتەمەنی و وەکوو هەر مۆدێلێکی دیکتاتۆری توندوتیژی ڕێکخراو و خوێنڕشتنی کردبوو بە پرۆگرام، سەرەتا بە شەڕ و دواتریش بە ئەنجامدانی جینۆساید دژ بە گەلی کوردستان دەستی پێکرد، ئینجا ژێرخانی ئابووری و سیستەمی ئیکۆلۆژی کوردستانی بە تەواوی وێران کرد. 

بەو کردارە قێزەون و تۆقێنەرانەی ڕژێمی بەعس برینێکی قووڵی لە جەستەی کۆمەڵگەی کوردستان  و یادەوەرییە نەمرەکانی بەجێهێشت، ئەم برینە بەداخەوە تا ئەم ساتەوەختە ساڕێژ نەبووە.

هەرچەندە جەنابی سەرۆك بارزانی و سەرۆکی هەرێم و سەرۆکی حکوومەت لە ڕێگەی کەناڵە سیاسی و دیبلۆماسییەکانەوە بەردەوامن لە هەوڵەکانیان بۆ ناساندنی تاوانی ئەنفال وەکوو بابەتێکی نێودەوڵەتی..

لەهەمانکاتدا داوا لەحکوومەتی بەغدا دەکەن بەرپرسیارێتی قەرەبووکردنەوەی قوربانیانی ئەنفال و جینۆساید لەئەستۆ بگرێت، چونکە باشترکردنی ڕەوش و گوزەرانی کەسوکاری شەهیدان و قوربانیانی ئەنفال و جینۆساید بە بەرپرسیارێتییەکی دەستووری و ئەخلاقی و مێژوویی دادەنرێت و پێویستە دەوڵەتی عێراق ئەرکی ئەخلاقی خۆی جێبەجێ بکات و بە جددی کار بۆ قەرەبووکردنەوەی قوربانیان بکات. 

ئەمڕۆ دوای ئەو هەموو ئەزموونە تاڵەی کە گەلی کوردستان لەگەڵ حکوومەتە یەك لە دوای یەکەکان لە بەغدا هەیبووە، ناکرێت بە دروشم و بەڵێنی درۆیینە مافی ڕەوای گەلی کوردستان پەراوێز بخرێت و بڕیاردەران لەبەغدا ناتوانن چیتر بە بانگەشەی لاواز و بەڵێنی چەواشەکارانە بەناو شەراکەتی نیشتمانی لەگەڵ گەلی کوردستان کەس و کاری قوربانیان قایل بکەن و داوای پشتیوانیی لەحزبە کوردستانییەکانی هەرێم بکەن بۆ بەردەوامبوونیان لەسەر سیاسەتە هەڵەکانیان. 

لۆجیک دەڵێت، مامەڵەکردن لەگەڵ هەرێمی کوردستان و کێشەکانی بە عەقڵێکی لەخۆبایی و گەڵاڵەنەکردنی بەهای نوێ بۆ هاوبەشی ڕاستەقینە، تەنگژە و کارەسات بەرهەم دەهێنێت و دەبێتە مایەی پشتگیریکردن لە کولتووری گۆڕە بەکۆمەڵەکان.

کۆمەڵگەکانی عێراق ئەمڕۆ زۆر پێویستیان بە سیاسەتمەدارانێ هەیە، کە کار بۆ بەرهەمهێنانی کەلتوورێکی نوێ و کراوە و مەدەنی و ئاشتیخوازانە بکەن، کولتوورێ، کە لەسەر بنەمای عەقڵییەتی ڕاوێژکردن و هاوبەشی ڕاستەقینە دامەزرابێت، نەوەك لەسەر بنەمای دژایەتیکردن و پەرەپێدانی عەقڵییەتی پێچەوانە و لۆجیکی پەراوێزخستن.

ئاشکرایە کەوا ئەو سەردەمە بەسەرچووە گەلی کوردستان ڕێگە بە حکوومەتی عێراقی بدات هەژموونی بەسەر هەرێمی کوردستان درێژ بکاتەوە و بە بەرگی ئاینی و تایفەگەری و نەتەوەیی مەبەستی بێت دیموگرافی کوردستان بگۆڕێ و کار بۆ  بەکارهێنانی ململانێکانی ناوخۆ و قۆستنەوەی ناکۆکیەکانیان بکات بۆ ئەوەی لە ڕووی سیاسی و کۆمەڵایەتییەوە ئەم گەلە خەباتکارە دەستەمۆ بکات و بە ئارەزووی خۆی سامانی بە هەدەر بدات و دینامیکی پێشکەوتنی هەرێم ڕابگرێ و ئاواتەکانی بۆ هاوەڵیکردنی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی سنووردار بکات.

ئێمه له کوردستان شانازیی بە سیاسەتی حەکیمانەی سەرکردایەتیی سیاسی و کەسوکاری قوربانیان دەکەین، چونکه دروشمی تۆڵەسەندنەوەیان بەرزنەکردەوە، بەڵکو داوایان ئاراستەی ئەو لایەنانە کرد، کە لە ناو حکومەتی عێراق و لە پەرلەمان و لەسەر ئاستی دادگاکان باوەڕیان بە دەستور هەیە، تا بڕیاری قەرەبووکردنەوەی کەس و کاری قوربانیانی ئەنفال و جینۆساید چێ بەجێ بکرێت و سەرجەم ئەو کەس و لایەنانە دادگاییەکی دادپەروەرانە بکرێن، کە دەستیان هەبووە لەو تاوانکاریانە و ئاسانکارییان کردبوو بۆ ئەنجامدانی. 

لە کۆتاییدا دووبارەی دەکەینەوە و دەڵێین، ئەگەر کولتوور و سیاسەتی قەڵاچۆکردنی هەستی کوردبوون لە عێراقی فیدراڵدا بەردەوام بێت، ئەوا هەڵکردنی دروشمی دیموکراسی و مافی مرۆڤ و هاوبەشی و دانپێنان بە بەرامبەر و کەسی جیاواز لە عێراقدا دەبێتە جۆرێک لە ختووکەدانی مارێکی ژەهراوی.