وەزیرانی دەرەوەی سووریا، تورکیا و رووسیا لە مۆسکۆ کۆدەبنەوە
ئەمه‌ریکا هەوڵی نێوەندگیری لە نێوان تورکیا و کورد دەدات
K24 – نووسینگه‌ی رووسیا:
بەشی عەرەبی وێب سایتی ئەلشەرق ئەلئەوسەت، راپۆرتێکی بڵاوکردووەتەوە و بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی دەست میدیاکە کەوتوون، وا بڕیارە رۆژی (چوارشەممە 11ـی كانوونی دووه‌م/یه‌نایه‌ری 2023) لە مۆسکۆی پایتەختی رووسیا، فەیسەڵ میقداد وەزیری دەرەوەی سووریا و مەولود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوەی تورکیا، بە ئامادەبوونی سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی رووسیا کۆببنەوە.
دەنگۆی ئەوە هەیە کە وەزیری دەرەوەی ئیمارات شێخ عەبدوڵڵا بن زاید لە کۆبوونەوەکەدا بەشداربێت. ئیمارات هەوڵدەدات لە ئاستێکی بەرزدا له کۆبوونەوەکەی رووسیا و لە پشتیوانیکردنی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سووریا و تورکیا بەشداری بکات.
بەپێی راپۆرتەکەی ئەلشەرق ئەلئەوسەت، ئەمه‌ریکا و بەشێک لە وڵاتانی عەرەبی هەوڵدەدەن مەرج دابنێنن یاخود هەنگاو و پێشکەوتنەکانی ئاساییکردنەوەی ئەم پەیوەندییە بوەستێنن، کە ئەمەش بە ئاماژەی دابەشبوونێکی عەرەبی لەسەر ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان دیمەشق و ئەنقەرە دەبینن.
بڕیارە ئەم دیدارە سێ قۆڵییە یان چوار قۆڵییە رێگە خۆشبکات بۆ لووتکەیەک کە سەرۆکەکانی رووسیا، تورکیا و سووریا کۆبکاتەوە. بەگوێرەی زانیارییەکان، ئیمارات پێشنیازی میوانداریکردنی ئەم لووتکەیەی کردووە، لەکاتێکدا باس لەوە دەکرا کە ئەگەر لە مۆسکۆ بەڕێوەبچێت، رەنگە بەرپرسێکی باڵای ئیماراتی بەشداری تێدا بکات، ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەسەد لە ناوەڕاستی ساڵی ڕابردوودا سەردانی ئیماراتی کردووە و لەگەڵ شێخ محەممەد بن زاید سەرۆکی ئیمارات کۆبووەتەوە.
ئەم بابەتانە لە کۆبوونەوەکەی بەشار ئەسەدی سه‌رۆکی سووریا و شێخ عەبدوڵڵا بن زاید وەزیری دەرەوەی ئیمارات لە دیمەشق تاووتوێکراون، چوارشەممەی رابردوو، وەزیری دەرەوەی ئیمارات بۆ جاری دووەم سەردانی دیمەشقی پایتەختی سووریای کرد، لە دوای تشرینی دووەمی 2021.
بەشار ئەسەد پەیوەندییەکانی نێوان سووریا و ئیماراتی بە مێژوویی له‌قەڵەم دا و گوتی: "سرووشتییە کە پەیوەندییەکان بگەڕێنەوە بۆ قووڵایی خۆیان کە تایبەتمەندیان بووە، بۆ دەیان ساڵ خزمەتکردنی بەرژەوەندییەکانی دوو وڵات و گەلان، بەپێی ئاژانسی هەواڵی فەرمی سوریا (سانا).
نەخشەی رێگا
هەروەها لە راپۆرتەکەی ئەلشەرق ئەلئەوسەتدا هاتووە، وەزیری دەرەوەی تورکیا بەنیازە لە رۆژانی 16 و 17ی ئەم مانگەدا سەردانی واشنتن بکات، بۆ ئاگادارکردنەوەی بەرپرسانی ئەمەریکا لە پێشهاتەکانی ئاساییبوونەوە لەگەڵ دیمەشق و دیدارەکەی لەگەڵ ئەلمیقداد و "نەخشە رێگا" کە رووسیا پشتیوانی دەکات لە بوارەکانی ئەمنی، سەربازی، سیاسی و ئابووریدا، بەپێی رێککەوتنی وەزیرانی بەرگری و سەرۆکی دەزگای هەواڵگری سووریا، تورکیا و رووسیا لە چەند هەفتەی رابردوودا، لەنێویاندا رێکخستن لە باکووری رۆژهەڵاتی سووریا، کە هێزەکانی ئەمه‌ریکا بۆ پشتیوانیکردن لە "هێزەکانی سووریای دیموکرات" (هەسەدە) لە دژی "داعش" جێگیرکراون.
دیپلۆماتکارێکی رۆژئاوایی بە ئەلشه‌رق ئەلئەوسەتی راگەیاند، لە چەند کاتژمێری داهاتوودا بەرپرسێکی باڵای ئەمەریکا سەردانی ئەنقەرە دەکات، ئەمەش لە چوارچێوەی هەوڵەکان بۆ نێوەندگیری نێوان تورکیا و کورد لە باکووری رۆژهەڵاتی سووریا.
ئەنقەرە داوا لە مۆسکۆ و واشنتن دەکات پابەندبن بە جێبەجێکردنی ئەو رێککەوتنە سەربازییانەی کە لە کۆتایی ساڵی 2019 بە شێوەیەکی دوولایەنە واژووکراون، کە بریتیبوون لە کشانەوەی یەکینەکانی پاراستنی گەل، کە پایەی سەرەکی هەسەدەن، لە ناوچەیەکی پارێزراو لە باکووری سووریا، 30 کیلۆمەتر لە قووڵایی سنوورەکانی تورکیاوە، و لە ناوچەکانی مەنبەج و تەل و ریفعەتەوە، جگە لە کشاندنەوەی چەکی قورس لەم سنوورە.
هەسەدە دەڵێت، ئەرکەکانی خۆی جێبەجێ کردووە و هێزەکانی ئاسایش ناکشێنێتەوە و ئەنجوومەنە ناوخۆییەکان هەڵدەوەشێنێتەوە، لە بەرانبەر پێداگری تورکیا لەسەر هەڵوەشاندنەوەی هەموو دامەزراوە سەربازی و مەدەنییە کوردییەکانە لەوێ.
نێوەندگیریی ئەمه‌ریکا ئامانجی گەڕانە بەدوای "چارەسەری سازان" لە نێوان کورد و ئەنقەرەدا کە رێگری بکات لە دەستدرێژییەکی نوێی تورکیا بەر لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا، کە بڕیارە لە ناوەڕاستی ئەمساڵدا ئەنجام بدرێت. رەجەب ئەردۆغان گرە و لەسەر ئەوە دەکات، واشنتن و مۆسکۆ پێویستی پێیەتی بەهۆی شەڕی رووسیا لە ئۆکرانیادا. ئەردۆغان کراوە بووە بۆ دیداری ئەسەد، بۆ رێککەوتن لەسەر رێکخستنەکان دژی پەکەکە و یەکینەکانی پاراستن لە باکووری رۆژهەڵاتی سووریا، هەروەها دامەزراندنی ناوچەی ئارام کە ئاوارە سوورییەکان لە وڵاتەکەی بگەڕێنێتەوە کە نزیکەی 4 ملیۆن سووری میوانداری کردووە.
فۆرماتی چوارگۆشەیی
سەردانەکەی شێخ عەبدوڵڵا بن زاید بۆ دیمەشق دوای لێدوانە فەرمییەکانی ئەمه‌ریکا هات کە دژایەتی ئاساییکردنەوە لەگەڵ ئەسەد دەکات، کە رۆژێک دوای کۆبوونەوەکانی سووریا و تورکیا بڵاوکرایەوە. دیپلۆماتکارێکیش رایدەگەیەنێت، وەزارەتی دەرەوەی ئەمه‌ریکا کە تاکە وڵات بوو لە نێو وڵاتانی رۆژئاوادا کە بەیاننامەیەکی دژی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و سووریا بڵاوکردەوە، لەگەڵ پاریس، بەرلین و لەندەن کاریان کردووە و کاردەکەن بۆ ئەوەی هەڵوێستێکی چوارقۆڵی دروستبکەن و بە روونی هەڵوێستی رەتکردنەوەی ئاساییکردنەوە رادەگەیەنێت.
پەیوەندییەکان بەردەوامن بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوەیەک لە نێوان نوێنەرانی چوار وڵاتەکە و گەیر پیدەرسن، نوێنەری نەتەوەیەکگرتووەکان لە جنێڤ لە 23ی ئەم مانگە، پێش سەردانەکەی بۆ دیمەشق بۆ دیدار لەگەڵ فەیسەل میقداد، بۆ ئەوەی هەڵوێستی ئاساییکردنەوە دووپاتبکاتەوە و پشتگیری لە دابینکردنی دارایی بۆ پڕۆژەکانی کارەبا، لە چوارچێوەی زوو بوژانەوە، کە لە بڕیارنامەکەدا هاتووە، هاوکاری نێودەوڵەتی، کە پێش دەی ئەم مانگە درێژ دەکرێتەوە. لێرەدا ئیمارات پێشنیازی ئەوە دەکات کە بەشداری لە دابینکردنی دارایی پڕۆژەکانی ئابووری و کارەبا لە سووریا بکات، وەک ئەوەی سزاکانی ئەمه‌ریکا رێگەی پێداوە.
جێگای سەرنج بوو کە ئوردن یەکەم وڵات بوو کەناڵەکانی لە بەرزترین ئاستدا لەگەڵ دیمەشق کردەوە و پاڵپشتی لە واژووکردنی "ئابەستی باشوور" و رێککەوتنی وەستاندنی پەرەسەندنی نێوان رووسیا و ئەمه‌ریکا لە ناوەڕاستی ساڵی 2018دا، ئێستا پێشەنگی هەوڵەکانە لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی بۆ ئەوەی بگەنە هەڵوێستێکی هاوبەشی عەرەبی کە داواکارییەکانی عەرەبی لە بەرانبەر ئاساییکردنەوەدا پێناسە بکات، بەبێ ئەوەی ئازاد بن، بەرپرسێکی ڕۆژئاوا ڕوونیشیکردەوە، "ئۆردن دەڵێت، بە قاچاخی چەک و تەقەمەنی لە سنووری سوریا دوای دەستپێکردنی ئاساییکردنەوە زیادی کردووە، هەروەها بوونی ئێران لە باشوور لە نزیک سنووری ئوردن پاشەکشەی نەکردووە، ئەمە جگە لە فراوانبوون. لە چالاکییەکانی داعش لەوێ، ئاماژەی بەوەشکرد کە داواکاری هەیە بۆ هەماهەنگی بۆ فشارخستنە سەر دیمەشق بۆ ئەوەی هەنگاوی سیاسی و جیۆپۆلەتیکی لە قۆناغی داهاتوودا بنێت.
جگە لەوەش، سەرچاوەیەکی عەرەبی رایگەیاند، شاندێکی بزووتنەوەی حەماس کە لە جێگری سەرۆکی بزووتنەوەکە لە غەززە، خەلیل ئەلحەیە و سەرکردە ئوسامە ئەبو حەمدان، هەفتەی داهاتوو سەردانی دیمەشق دەکەن، ئەمە دەبێتە یەکەم سەردانی دووقۆڵی دوای ئەوەی سەرکردایەتی بزووتنەوەکە دە ساڵ لەمەوبەر پایتەختی سووریای بەجێهێشت، بەو پێیەی دەزانێت کە ئەوان وەک بەشێک لە شاندێکی فەلەستینی، لە مانگی ئۆکتۆبەری ساڵی رابردوودا چاویان بە ئەسەد کەوت.
سەرچاوەکان رایانگەیاند، سەردانەکەی ئەلحەیا و ئەبو حەمدان ئامانجی تاوتوێکردنی گەڕانەوەی حزووری هەمیشەیی بزووتنەوەکه له سووریا و ڕێکخستنی سەردانی سەرکردایەتی بۆ دیمەشقه .
