سەرۆک بارزانی: بەشداریمان لە هەڵبژاردن لە پێناو کورسی نییە بەڵکو بۆ ڕاستەڕێکردنی دۆخەکەیە

سەرۆک بارزانی دووپاتی کردەوە، برایانی عەرەب زیاتر لە کوردەکان ستایشی ئاوەدانی و پێشکەوتنی هەرێمی کوردستان دەکەن. جەختی لەوە کردەوە، یەکپارچەیی خاکی کوردستان و پێشمەرگە جێی سازش نین.

پێنجشەممە 6ـی تشرینی دووەمی 2025، سەرۆک مەسعود بارزانی، لە چاوپێکەوتنێکی تایبەت لەگەڵ کەناڵی شەمس، گوتی: هەستێکی زۆر خۆشم هەیە کە کوردستان بەو شێوەیە بەرەو پێش چووە، سوپاسی ئەو نیعمەتەی خوای گەورە دەکەم.

سەرۆک بارزانی ڕایگەیاند: هەرێمی کوردستان خواستێکی زۆر گەورەی هەیە، ئەوەی بەدەست هاتووە جێگەی شانازییەکی زۆر گەورەیە، داوای بەدەستهێنانی زیار دەکەین لە ڕووی ئاوەدانی و گەشەپێدان، حکوومەتیش پلانی بۆ جێبەجێکردنیان هەیە قۆناغ بە قۆناغ.

سەرۆک بارزانی، ئاماژەی بەوە کرد، دانیشتووانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق کە سەردانی هەرێمی کوردستان دەکەن، ستایشی هەرێمەکە دەکەن زیاتر لە خەڵکی هەرێمەکە، خوازیارین هەمان بەرەوپێشچوون لە هەموو ناوچەکانی عێراق بە دی بێت، ئەوەی لە هەرێمی کوردستان بە دی هاتووە مایەی شانازییە بۆ کورد و عەرەب.

لە بارەی بەربەستەکان، سەرۆک بارزانی دەڵێت: بەربەستەکان زۆر ڕوون و ئاشکران، لە هەرێمی کوردستان ئیرادە و پلاندانان هەیە و جێبەجێکردنیش هەیە، لە هەمان کاتدا سەرکردایەتییەک هەیە بۆ پرۆسەکە، بەڵام بە داخەوە لە بەغدا فەوزایە پرۆژەکان هەموو پەکیان کەوتووە، ئیرادەیەکی ڕاستەقینە لە بەغدا نییە بۆ ئەو بابەتە.

لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، سەرۆک بارزانی باسی لەوە کرد، لە ساڵی 2003 کۆششێکی زۆرمان کرد بۆ ئەوەی عێراقێکی نوێ بنیات بنێین، بەڵام بە تێپەڕبوونی کات ئەم خواستە ڕووبەڕووی پەرچەکردار بووەوە، خواستێکی دژی ئێمە هەبوو، تاوەکوو گەیشتین بە خاڵێک کە هەرێمی کوردستان و کورد پێشوازینەکراون لە بەغدا، بۆیە ئێمەش خۆمان گۆشەگیر کرد، بەڕاستی ئەمە خواستی ئێمە نەبوو بەڵکو دۆخەکە فەرزی کرد بەسەر ئێمە کەوا بەجێی بێلێن بۆ ئەوانەی کە پەیوەندیدارن بەو بابەتە لە بەغدا.

لە بارەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، سەرۆک بارزانی، گوتی: سەرەتا بیرمان لە بایکۆت کردەوە، ئەو یاسایەی کە هەڵبژاردن پێی بەڕێوە دەچێت، بەڕاستی یاسایەکی دادپەروەرانە نییە، ئەو یاسایە ئەنجامەکانی پێشوەختە دیاریی کردووە، دابەشکردنی کورسییەکان ڕاستەقینە نییە، دواتر لە لایەن دۆستانمان لە بەغدا هەندێک پەیاممان پێگەیشت کەوا ئەوانیش لە هەمان کاتدا ڕووبەڕووی پەراوێزخستن بوونەتەوە، ئەوانیش ئامادەن دوای هەڵبژاردن هاوپەیمانێتییەکی نوێ پێبکبهێنین بۆ ئەوەی ئەم دۆخە چاک بکەیەنەوە، تا پرۆسەی سیاسی بخەینە سەر ڕێڕەوە ڕاستییەکە.

هاوکات گوتیشی: ئێمە لە دوای هەڵبژاردن دەستنیشانی دەکەین کە لەگەڵ کێ هاوپەیمانێتی دەکەین و لەگەڵ کێ ڕێک دەکەوین، نەک پێش هەڵبژاردن، خوازیارین ملیۆنێک دەنگ بەدەست بهێنین.

سەرۆک بارزانی ڕایگەیاند: لە هەڵبژاردنەکانی ڕابردوو پارتی دیموکراتی کوردستان، زیاتر لە 800 هەزار دەنگی بەدەست هێنا، ئەمەش بەبێ نەینەوا و کەرکووک و دیالە، کەواتە ئەگەر دەنگی ئەوە پارێزگایانەی لەگەڵ بێت ملیۆنێک دەنگ تێدەپەڕێنین.

لە درێژەی قسەکانیدا، سەرۆک بارزانی جەختی لەوە کردەوە، ئامانجی ئێمە هەموارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردنە بۆ سیستەمی یەک بازنەیی، لەو سیستەمەدا مافی کەس نافەوتێت و ئاسانتریشە، هەڵبژاردن بەو سیستەمەی ئێستا دادپەروەرانە نییە و پێم وایە بەڕاستی هەڵبژاردن ساختەییە، بەڵام لە داهاتوودا پێویستە ئەو یاسایە هەموار بکرێتەوە.

سەرۆک بارزانی ئاماژەی بەوەش کرد، ئەگەر یاسای هەڵبژاردنیش هەموار نەکرێتەوە، دەبێت لە داهاتوودا سەرژمێرییەکی دروست بکرێت بۆ ژمارەی دانیشتووانی هەر پارێزگایەک نەک ژمارەی کورسییەکان دەستنیشان بکرێت بە گوێرەی پسوولەی خۆراک.

گوتیشی: زۆرینەی هێزە سیاسییەکانی عێراق پێیان وایە کە دەبێت یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق هەموار بکرێتەوە، خوازیار بووم کە ڕەوتی سەدر و برامان موقتەدا بەشدار بێت لە هەڵبژاردن.

سەبارەت بەوەی کە داوا دەکرێت کورد نوێنەری هەموو عێراق بێت، سەرۆک بارزانی ڕایگەیاند: لە ڕاستیدا ئەمە داواکارییەکی نوێ نییە، ئەمە سیاسەتی بڕوای ئێمەیە، پێشتریش داوام لە کاندیدەکان دەکرد لە پەرلەمان کە دەبێت وا بکەن، بەڵام ئەو جارە زۆر جەختم لەسەر ئەو بابەتە کردووەتەوە، چونکە پێشتر لەگەڵ هەندێک لە شاندەکانی پاریزگاکانی موسەننا، کوت، عیمارە و بەسرە کۆبووینەوە، کاتێک باسی کێشەکانیان کرد تووشی سەرسوڕمان بووین، نە کارەبایان هەیە نە ئاو، هیچیان نییە، کەواتە ئەرکی ئێمەیە داکۆکیان لێ بکەین هەروەکو چۆن داکۆکی لە پارێزگاکانی هەولێر و سلێمانی و دهۆک و کەرکووک دەکەین.

سەرۆک بارزانی هاوکات ڕوونی کردەوە، گرنگ نییە کاندیەکانی پارێزگاکانی دیکەی عێراق چۆن سەیری کورد دەکەن و لەگەڵ کورد چۆن مامەڵە دەکەن. خۆتان دەزانن لە ڕابردوودا چۆن چەکی کیمیایی دژ کورد بەکارهێنرا، بەڵام ئەم جارەش بەڕاستی بڕینی قوتی خەڵکی هەرێم لە لایەن بەغداوە پرۆسەیەکی زۆر توندوتیژ بوو، بەڕاستی نامەوێت باسی بکەم.

سەرۆک بارزانی سەرنجی بۆ ئەوەش ڕاکێشا، بەڕاستی ڕۆشنبیریەتی ڕەتکردنەوەی گەلی کورد، ئەم ڕۆشنبیریەتە وای کردووە چەکی کیمایی دژی کورد بەکار بهێنرێت و ئەنفال بکرێت گوندەکان وێران بکرێت، ئەو ڕۆشنبیریەتە لە لایەن هەندێک لە لایەنی شیعی و سونییەکان تا ئێستاش ماوە، بەڵام ئێستا چوارچێوەی هەماهەنگیی حوکمڕانی وڵات دەکات، بۆیە بەشێکیان بەرپرسیارن لەم دۆخە، نابێت ئەو سیاسەتە دژی کورد بەردەوام بێت، ئەگەر ئەم سیاسەتە بەردەوام بێت، عێراق زیانمەندی یەکەم دەبێت، ئەوەی ئەو سیاسەتە جێبەجێ دەکات و پێی وابێت تا کۆتایی حوکمڕانی لای خۆی بێت، ئەوا ئەو کارە مەحاڵە.

هەر لە باسی چوارچێوەی هەماهەنگیدا، سەرۆک بارزانی، ڕایگەیاند: لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگیی بەیەکەوە خەباتمان کردووە و ڕێز لە نێوانمان هەیە، بەڵام هەندێک لایەنی ناو ئەو چوارچێوەیە بەڕاستی لە دوژمن زیاترن، بەڕاستی بە چەندین شێواز ویستیان کۆتایی بە هەرێمی کوردستان بهێنێت.

سەبارەت بەوەی ئەگەر دوای هەڵبژاردنیش دوژمنایەتی گەلی کورد کرا ئەو کاتە هەڵوێستیان چی دەبێت، سەرۆک بارزانی گوتی: گەلی کوردستان ڕاهاتووە لەو شتەی کە ڕووبەڕووی دەبێتەوە، بەڕاستی بەرگری دروست کردووە دژی ئەم دەستدرێژییانە.

سەرۆک بارزانی جەختی لەوە کردەوە، گەلی کورد بەڕاستی خۆڕاگرە و هیچ کاتێک ناچەمێتەوە، گەلی کورد هەمیشە بە خۆڕاگری دەمێنێتەوە و سازش لەسەر مافەکانی ناکات، بۆ هیچ داواکارییەک و ڕەفتارێکی دوژمنکاران ناچەمێنێتەوە.

دەشڵێت: با دەستوور ناوبژیوان بێت، ئێمە زیاتر لە دەستوورمان داوا نەکردووە ئەگەر زیاترمان داوا کردووە بە ڕەت بکرێتەوە، بەڵام ئێمە کەمتر لە دەستوور قبووڵ ناکەین، ئەگەر دەستوور وازی لێ هێنرا و میزاج کەسی و فەرزی ئیرادە کاری پێکرا، بێگومان ئەو کاتە ئەوەی فیدراڵی ڕەت دەکاتەوە ئێمەش دیکتاتۆری ڕەت دەکەینەوە.

سەرۆک بارزانی لە باسی دەستووری عێراقدا، دەڵێت: کەس بە ئەندازەی ئێمە بۆ ئەم دەستوورە ماندوو نەبووە، دوو مانگ لە بەغدا ماینەوە بۆ نووسینەی ئەم دەستوورە، ئەو ماوەیەی کە لە بەغدا ماینەوە ڕووبەڕووی 36 هێرشی مووشەکی بووینە ژمارەیەک پاسەوانمان شەهید و بریندار بوون، بەڵام بەرگەمان گرت.

گوتیشی: "ئەو دەستوورە بەبێ کەمووکڕییە نییە، بەڵام بەراورد بە دەستووری عێراقی کۆن زۆر پێشکەوتووە، دەستوورێکە کە مافەکانی تێدایە، زۆر لایەنی ئەرێنی تێدایە کە پاڵپشتیمان کردووە، بۆیە هیچ مەعقول نییە دەستبەرداری ئەو دەستوورە بین کە پێی ماندووبووینە."

لە بارەی دادگای فیدراڵییەوە، سەرۆک بارزانی ئاشکرای کرد، دادگاکە داگایەکی دەستووریی نییە، دادگاکە بە سیاسی کراوە و سەربەخۆ نییە بۆیە بڕیارەکانیمان ڕەت کردووەتەوە، بڕیارەکانی ئەو دادگایە هەمیشە هەرێمی کوردستانی بە ئامانج  دەگرت و دەیویست قەوارەکە هەڵوەشێنێتەوە.

جەختی لەوە کردەوە، پێویستە ئەنجوومەنی فیدراڵی لە قۆناغی داهاتوودا پێکنهێرێت کە لە دەستووردا هاتووە، ئەم ئەنجوومەنە لە بری دادگای فیدراڵی مەرجەعە.

لە وەڵامی پرسیاری ئەوەی ئەمڕۆ لە عێراق دەستووری پێشیلی کردووە کێیە، ئایا گرووپە میلیاشیاکان و چەکدارەکانن یان لایەنە سیاسییە سەربەخۆکانن، سەرۆک بارزانی ئاشکرای کرد، بەڕاستی فەوزایەکی گەورە هەیە لە عێراق، هەموو پێیان وایە کە دەوڵەتن، دەوڵەتۆچکەمان لە نێو دەوڵەتدا هەیە، ئەوانە کۆنترۆڵی هەموو شتێکیان لە عێراق کردووە.

لە بارەی کۆتاییهاتنی ئەرکی هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق، سەرۆک بارزانی ڕایگەیاند: لە ساڵی 2011 کاتێک هاوپەیمانن لە عێراق کشانەوە داعش سەری هەڵدا، ئێستاش هێزەکانی بە تەواوی بکشێنەوە، جارێکی دیکە داعش دەگەڕێتەوە، دەبێت ڕێککەوتنێک هەبێت کە چۆن هێزەکانی هاوپەیمانان لە وڵاتەکەدا بمێننەوە.

هاوکات ڕاشیگەیاند: نابێت گرووپە چەکدارەکانی عێراق دەستوەردان لە کاروباری عێراق بکەن، دەبێت چەکی ئەو گرووپانە لە چوارچێوەی سیستەمی بەرگریی وڵاتەکە ڕێکبخرێتەوە، نابێت ئەو هێزانە لە حکوومەت و دەستوور باڵادەستر بن.

لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، سەرۆک بارزانی ئاماژەی بەوە کرد، هاتنی هێزەکانی هاوپەیمانان بۆ هەولێر لە چوارچێوەی ڕێککەوتنی بەغدا و واشنتە، ئێمە پێویستمان بە مانەوەی ئەو هێزانەیە، لەگەڵ کشانەوەیان نین.

سەرۆک بارزانی، باسی لەوەش کرد، لە ساڵی 2017 دوای ئەنجامدانی پرۆسەی ڕێفراندۆمی سەربەخۆییی، هێزەکانی حەشدی شەعبی و سوپای عێراق بە سەرپەرشتی ئێران و بە تانک و زرێپۆشی ئەمەریکی ئەو هێرشەیان کردە سەرمان، ئەو کاتە ئەمەریکا هیچ کاردانەوەی نەبوو.

سەرۆک بارزانی دووپاتی کردەوە، کە تەنیا پشت بە خوا، هێزەکانی پێشمەرگە و ئیرادەی گەلەکەی دەبەستێت، بەدەر لەوانە پشت بە هیچ شتێکی دیکە نابەستێت.

سەرۆک بارزانی دەشڵێت: پێشمەرگە دەستوەردان لە هیچ شتێک ناکات، بەڵکو ئەو هێزە تەنیا وڵات دەپارێزێت و ڕێنماییەکان جێبەجێ دەکات، ڕاستە هێزەکانی حەشدی شەعبی و گرووپە چەکدارەکان مافی خۆیانە کە پارێزگاری لەخۆیان بکەن، بەڵام نابێت دەستوەردان لە سیاسەت و ئابووریدا بکەن.

لە بارەی دووبارە پشتیوانیکردنی کورد لە محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک بارزانی ئاماژەی بەوە کرد، هێشتا زووە وەڵامی ئەو پرسیارە بدرێتەوە، دەوەستێتە سەر دوای هەڵبژاردن کە دۆخەکە چۆن دەبێت.

سەرۆک بارزانی جارێکی دیکە جەختی لەسەر ئەوە کردەوە، ئەگەر دەستوور وەک خۆی جێبەجێ بکرێت نە کێشەی مووچە، نە ئابووری، نە ئەمنی، نە پێکهاتەکان دەمێنێت، بۆیە زۆر گرنگە هەموو لایەکە بگەڕێنەوە بۆ هاوبەشی، هاوسەنگی و سازان.

لە بارەی ئەوە سیناریۆیەی هەیە کە دوای هەڵبژاردن هاوپەیمانێتییەک پێکدەهێنرێت و دژی پارتی دیموکراتی کوردستانە، سەرۆک بارزانی گوتی: ئاگاداری ئەوە سیناریۆیەن و زانیاریمان لە بارەوە هەیە، بەڵام باشترە بۆیان دوو جار بیر بکەنەوە، ئەم قسانەی من هەڕەشە نییە بۆیان، بەڵام پارتی وەک دار بەڕووە خۆڕاگرە لەبەردەم هەموو ئاستەنگەکان و کاریگەرییان لەسەریان نابێت.

سەرۆک بارزانی ئەوەی ڕوون کردەوە، پارتی پشتی بە جەماوەرەکەی، بە کارنامەکەی بە مێژوویەکەی و ئیرادەکەی بەستووە.

سەرۆک بارزانی، لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا باسی لە کەرکووک کرد و ڕایگەیاند: کەرکووک کوردستانییە، شارێکی عێراقییە بە ناسنامەی کوردستانی، سازشی لەسەر ناکرێت بە پشت بەستن بە ماددەی 140، ئەو ماددەیە زیندووە و دەشمێنتەوە تاوەکوو جێبەجێ دەکرێت.

ڕاشیگەیاند: داگیرکردن و گۆڕینی دیمۆگرافیای کەرکووک ئەم کارە مەحاڵە و سەرکەوتوو نابێت.

لە بارەی ئەوە پرسیارەی کە دوای هەڵبژاردن پۆستی سەرۆک کۆمار نادرێت بە کورد و دەدرێت بە سووننەکان، سەرۆک بارزانی گوتی: کەسێکی سوونە هەیە لە عێراق بە ڕاستی حەزی لەو پۆستەیە، با بینین بزانین چی ڕوودەدات، ئەو پۆستە هەر مافی کوردە و بۆ کورد دەبێت.

هەر پەیوەست بە بابەتی پۆستی سەرۆکی کۆماری عێراق، سەرۆک بارزانی ئاشکرای کرد، ئەمە پۆستێکی پرۆتۆکۆڵییە و شوێنی من نییە بۆیە قەت بیرم لەوە نەکردووەتەوە وەری بگرم.

سەبارەت بە دۆخی پێکهاتەکان لە هەرێمی کوردستان، سەرۆکی بارزانی دەڵێت: ئەم پێکەوەژیانەی کە لە هەرێمی کوردستان لە نێو پێکهاتەکاندا هەیە شانازی پێوە دەکەین، هەمیشە بەرگری و پارێزگارییان لێ دەکەین بە هەموو هێزێکمان.

دەشڵێت: گەلی کوردستان گەلێکی میواندۆست و لێبووردە و خاوەن دڵێکی باشە، من شانازییەکی زۆر بەو گەلە دەکەین.

سەرۆک بارزانی باسی لە گەلی عێراق کرد و ڕوونی کردەوە، گەلی عێراق لەگەڵ سیاسەتە نییە کە حکوومەتی وڵاتەکە جێبەجێی دەکات، وێڕای هەموو ئەو ڕێوشوێنە توند دوژمنکارانە کە دأی گەلی کورد ئەنجام دران، بەڵام تا ئێستا هیچ حکوومەتێک نەیتوانی ئەو دوو گەلە بکاتە دوژمنی یەکدی، ئەمەش دەستکەوتێکی گەورەیە و دەبێت پارێزگاری لێ بکرێت.

سەرۆک بارزانی لە وەڵامی ئەو پرسیارە کە تایبەت بوو پێکهێنانی کابینەی دەیەمی حکوومەتی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند: ساڵێک تێپەڕ بووە بەسەر هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، جێگەی داخە کە حکوومەت تا ئێستا پێکنەهێراوە، دوای هەڵبژاردن ڕاستەوخۆ پارتی داوای لە تەواوی لایەنەکان کرد بێن کابینەی نوێی حکوومەت پێبکهێنن، بەڵام زۆریەنیان ئوپۆزیسیۆنبوونیان هەڵبژارد، ئێمەش ڕێزمان لە بڕیارەکەیان گرت، بابەتەک لە نێوان پارتی و یەکێتیدا ماوەیە، چەندین کۆبوونەوە لەنێوان شاندی هەردوولا بۆ ئەم مەبەست کرا ە، بەڵام گەیشتنیە ئەو بڕوایەی کە یەکێتی دەستی دەستی دەکات و نایەوێت حکوومەت پێکبهێرێت، بەڵکو چاوەڕێ دەکات هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بکرێت دواتر باسی بابەتەکە بکات.

سەرۆک بارزانی، ئاماژەی بەوە کردووە، ئەو تێبینییەمان کرد یەکێتی دەیەوێت زیاتر لە ژمارەی کورسییەکانی پۆستی پێ بدرێت لە کابینەی دەیەمی حکوومەتی هەرێمی کوردستان.

سەرۆک بارزانی لە بارەی ئەگەری ساختەکاری لە پرۆسەی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق، گوتی: ئەگەر ساختەکاری بکرێت هەڵوێستێکی زۆر ڕوونمان دەبێت، هەڵبژاردنی ڕابردوو 33 کورسیمان هەبوو، دوو کورسییان بە بڕیاری دادگا لە ئێمە دزی لەگەڵ ئەوەشدا بەرگەمان گرت، ئەم جارە بە هیچ شێوەیەک قبووڵی ناکەین.

سەرۆک بارزانی لە کۆتایی قسەکانیدا، ئەوەشی خستەڕوو، هەندێک بابەتی ستراتیژی هەیە کە هەرگیز نابێت لە دەستی بدەین، بۆ نموونە یەکگرتوویی هەرێمی کوردستان، شایستەکانی هەرێمی کوردستان و پێشمەرگە، ناکرێت سازش لەسەر ئەو بابەتانە بکەین.