نەوت بەرامبەر ئاو، قۆناغێکی نوێ لە پەیوەندییەکانی ئەنقەرە و بەغدا دەستپێدەکات
ڕۆژنامەی دەیلی سەباحی تورکی ڕاپۆرتێکی بڵاوکردەوە و تیشکی خستووەتە سەر کێشەی نێوان ئەنقەرە و بەغدا لەبارەی پرسی ئاو، ئاماژەی بەوەشداوە، قۆناغێکی نوێ لە پەیوەندییەکانی هەردوولا دەستپێدەکات.
دوای دەیان ساڵ لە ناکۆکی و تۆمەتبارکردنی یەکتر، تورکیا و عێراق لاپەڕەیەکی نوێیان لە پەیوەندییەکانی تایبەت بە پرسی ئاو هەڵدایەوە، ئەوەش لە ڕێگەی ڕێککەوتنێکی مێژووییەوە کە لە کۆتایی ساڵی 2025 دا واژۆ کرا و بە "نەوت بەرامبەر ئاو" ناوزەد دەکرێت.
بەپێی زانیارییەکان، ئەم پێشکەوتنە دیپلۆماسییە دوای سەردانەکەی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ بەغدا لە ساڵی 2024 هاتە ئاراوە و لە تشرینی دووەمی 2025 بە واژۆکردنی ڕێککەوتنێکی ورد گەیشتە ئەنجام. بەپێی ڕێککەوتنەکە، داهاتی نەوتی عێراق بەکاردەهێنرێت بۆ پارەدارکردنی پرۆژە ژێرخانییەکان لەلایەن کۆمپانیا تورکییەکانەوە، وەک دروستکردنی بەنداو و تۆڕی ئاودێری مۆدێرن لە ناوخۆی عێراقدا بۆ ڕێگریکردن لە بەفیڕۆدانی ئاو.
کێشەکە لە کوێدایە؟
ساڵانێکی زۆرە عێراق تورکیا تۆمەتبار دەکات بە گرتنەوەی ئاوی دیجلە و فورات لە ڕێگەی پرۆژەی "GAP"ەوە، بەڵام تورکیا بەردەوام ئەو تۆمەتانەی ڕەتکردووەتەوە و ئاماژە بەوە دەکات کە کێشەی سەرەکی لە خراپی بەڕێوەبردنی ئاوە لە ناوخۆی عێراق.
نەتەوە یەکگرتووەکان هۆشداریدابوو لەوەی عێراق نزیکەی 50%ـی ئاوەکەی بەهۆی کۆنیی سیستەمی ئاودێری و دزەکردنەوە بەفیڕۆ دەدات. نزیکەی %90ـشی بەکارهێنانی ئاوەکەی بۆ کشتوکاڵ دەچێت، لەکاتێکدا تورکیا 60%ـی ئاوی ئەو دوو ڕووبارە دابین دەکات، تەنها 29%ـی بەکاردەهێنێت، بەڵام عێراق لە ڕابردوودا داوای پشکی 81%ـی ئاوەکەی دەکرد، کە ئەم داواکارییەش نەگونجاو بووە.
هەنگاوەکانی داهاتوو
هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا ڕێککەوتنەکەی بە "خاڵی وەرچەرخان" و گەورەترین وەبەرهێنانی ژێرخانی لە مێژووی عێراقدا وەسف کرد.
شارەزایان پێشنیار دەکەن تورکیا لە داهاتوودا جەخت لەسەر "دیپلۆماسیی هاوکاری" و چاودێریی هاوبەشی داتا و زانیارییەکان بکاتەوە، هەروەها هاندانی عێراق بۆ بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای نوێی وەک "ئاودێری بە دڵۆپە" و کۆنکرێتکردنی جۆگەکان، بەشێکن لەو هەنگاوانەی کە دەبنە هۆی کەمکردنەوەی بەفیڕۆدانی ئاو و پاراستنی ئاسایشی ئاوی هەردوو وڵات لە بەرامبەر گۆڕانی کەشوهەوادا.
