شۆرەشا شەشێ یا زانیاریان... شۆرەشا کرۆنایێ

کۆرۆنا ئەو ڤایرۆسا کۆژە‌ك یا بوویە نەخۆشیەکا جیھانی گەلەك ئاخفتن و ڤەکۆلین ژلایێ ناڤەند و بسپۆرێن ساخلەمیێ ل سەر دھێنەکرن، ئەو کارێ مە نینە لەوما ل سەر ناچین... ئەم دزانین مرۆڤایەتی د گۆپیتکا پێشکەفتنا تەکنۆلۆژی دا یە  رۆژ ب رۆژ بەرەبابێن نو یێن تەکنۆلۆژی ژبۆ گەھاندن و پێشڤەبرنا زانیاریان و پێکڤە گرێدان ژیانا مرۆڤی و تەکنۆلۆژیایێ دھێنە کرن، دەما مرۆڤ ل دیرۆكا ئامیرێن پەیوەندیکرن و گەھاندنێ دزڤریت، دێ بینیت کو دگەل ھەر پێشکەفتنەکا تەکنۆلۆژی گۆھرینێن بەرچاڤ ل ژیانێ دا ھاتینەکرن، ھندەك جارا خزمەتا مرۆڤایەتیێ کریە و جارنا ژی تەکنۆلۆژیا بۆیە ئەگەر كو ژیانا مرۆڤی خرابتر بکەت، د ڤێ نڤیسینێ دا دێ ھەول دەم ل دۆر دو دیتنان بنڤیسم، کو سەرنجا من ژ بۆ ڤێ نڤیسینێ راکێشا و ژ نڤیسینا وان دیتنا مرۆڤ دشێت بێژیت دەرکەفتنا کۆرۆنایێ ژ ئەنجامێ پێشکەفتنا تەکنۆلۆژیێ یە و د ھەمان دەم دا بجھ ھاتنا وێ شۆرەشێ یە ژی، یا ئێکێ دکتور تۆماس کوان، ھەلگرێ باوەرناما دکتورایێ د زانستێن پزیشکی دا د سمینارەکا زانستی دا ل 12/3/2020 ل ویلایەتا ئیزونا ل باژێرێ توکسون گۆت: ئەگەرێ سەرەکی یێ ڤایرۆسا کۆرۆنا تاجی، بکارئینانا تۆرا ئینتەرنێتێ یە، ب تایبەتی بەرەبابێ پێنجێ،"5G" ل دویڤ گۆتنا وی ئەو جیلێ نو یێ تەکنۆلۆژی ل باژێرێ وۆھان ئێکەم جار ھاتیە بکارئینان و کارتێکرنەکا ئێکسەر ل سەر خانەیێن لەشێ مرۆڤی ھەیە، و گۆت: ئەم  مرۆڤ نە بۆنەوەرەکێ کەھرەبایی نە، بەلکۆ ئەم مادەیەکێ فیزیایی نە.

گریمان بۆچۆنا ئێکێ یا د. تۆماس کوان وەرگرین، و بھێن ل سەر بۆچونا دوێ بنڤیسین و پاشی بەراوردیێ بکەین و د بۆچۆنا دوێ دا ب کورتی ل دویڤ دیرۆكا ئامیرێن گەھاندنێ بچین، کۆ ئێرڤینگ فانگ ب شەش شۆرەشێن زانیاریێ بناڤ دکەت:

1. ئێکەم شۆرەش بەرنیاسە ب شۆرەشا نڤیسینێ، دڤێ شۆرەشێ دا ئەلفوبێیا فۆنەتیکی بۆ پەیوەندی و گەھاندنێ تێکھەل کر دگەل پاپیرۆسێ ژبۆ پێشکێشکرنێ، ئەڤە بۆ ئەگەرێ لهه‌ڤ گوھه‌رتنا پێزانینان ل دەڤەرێن دەوروبەرێن دەریا ناڤەراست و ھەمدیسان بۆ ئەگەرێ دروستبوونا دەستپێکێن دیرۆكا تۆمارکری.
2. چاپا دوێ یا شۆرەشا زانیاریانە دڤێ شۆرەشێ دا سیستەمێ چاپا لڤۆك، چاپا گۆتنبێرگێ ئەڵمانی پەیام بەرھەم دئینان دگەل کاغه‌زان میکانیزما پێشکێشکرنێ دابین کر، چاپ و کاغه‌ز تێکەل کر و پەیڤ نڤیسین و گەلەك بزاڤێن مرۆڤایەتی سەرھەلدا.
3. شۆرەشا سێ یا زانیاریان، د ڤێ شۆرەشێ دا گه‌له‌ك کاغه‌ز هاتنه چاپکرن ژبۆ رۆژنامە و گۆڤاران، خواندن گەلەك پێشڤەچوو قۆتابخانە، پەرتوکخانە، تەلەگراف، و فوتوگرافێ بەژداری دڤێ شۆرەشێ دا کر، ب دابینکرنا مەعريفه و زانياريێن نو ژبۆ چین و توێژێن جودا یێن جڤاکی.
4. چوارەم شۆرەشا زانیاریێ خەلك ژ مال ئینا ژ دەرڤە، شۆرەشا خۆشیێ بوو، ڤێ شۆرەشێ خەلك د چارچووڤێ چیرۆکێن راست و خەیالیێن جھ و دەمێن دیتر خەلکەکێ گه‌له‌ك زۆر ل بازنێ نەرەحەتیێ و خەمێ دویر ئێخست، دڤێ شۆرەشێ دا میوزیك، رۆمان، چیرۆك، گۆتار، د گۆڤاران دا، نوچە و وێنە، کامیرەیان ھزاران بیرھاتنێن کەسی دپاراستن. رادیویێ رۆلێ خۆ گێرا، سینەما تاری یا پێنچ سەنتی دەرکەفت، ئێدی ژیان ژ خەونان بەر ب راستیێ ڤه‌ چوو.
5. ئەم ل ناڤ شۆرەشا پێنجێ دا دژین، ڤەگوھاستنا مالێ بۆ ناڤ چەرخێ پەیوەندی و گەھاندنێ بۆ ملیونان مرۆڤان، چیدی ل وی جھی نینن یێن ئەندامێن خێزانێ لێ کۆم دبن و پێکڤە خارنێ دخۆن، بنڤن و پەیوەندیێن خۆ پێشڤە ببەن، ھەر ئەڤەیە خێزانێ دروست دکەت، ل جھێ وێ، د ڤێ شۆرەشێ دا مال بوویە جھێ ھەلگرتنا ئاڵاڤێن پەیوەندی و گەھاندنێ بوویە قۆناغا وەرگرتن و ھنارتنا زانیاریان، مرۆڤی ژلایێ لەشی و ئەقلی ڤە خۆ ژ ئەوێن دی جودا کریە، ئامیرێن گەھاندنێ بکاردئینن و مژۆیلی وان ئامیرانە و ئەو ئامیر شیاینە مرۆڤان ژێك ڤەکەن و ژێك دویر بکەن، ئێرڤینگ فانگ کۆ نڤیسەرێ پەرتوکا دیرۆكا ھۆیەلین گەھاندنێ یە به‌حسا شۆرەشا شەشێ یا زانیاریان دکەت و دبێژیت:

ل دۆماھیێ ئەم یێ پێ خوه‌ د ھاڤێژینە ناڤ شۆرەشا شەشێ دا کۆ پێكهاتییه‌ ژ شۆرەشا زانیاریان، ئەڤ گەشتا مە یا پرە ژ ھەلبژارتنان مل ب ملێ رێکا گشتی یا زانیاریان، رەھەندێن ڤێ شۆرەشێ گەلەك د زه‌لال نینن لێ سۆزێ ددەن ب ته‌مامی پەیوەندی و گەھاندنێ ژ ھاتن و چوونێ جۆدا بکەن، کارکرن ل مال، فێربوون ل مال، پەیوەندیکرن دگەل کەسێن دویر ھەر ل مال، و پتریا خۆشیێ و ژیانێ ل مالێ ھەیە، ئەڤە ھەمی دێ بنه‌ سه‌ده‌م كو ب کێمی مرۆڤ پێش دەرگەھی ببینن، ژبەر مال پێدڤی ناکەت ئێدی بچیە سەر کاری، قۆتابخانان، جھێن کەیف و خۆشیێ یان لایێ خۆشتڤیان، ھەر جھەکێ حەزا مە لێ بیت ئەم یێن ل وێرێ!!، د دەما خوه‌ دا دوسەد ساڵان بەری نوكه‌ شۆرەشا پیشەسازیێ دشیا خەلکی پێل ب پێل بینیتە ناڤ باژێران، دەرئەنجامێن زۆرێن جڤاکی چ د ئەرێنی بن، یان ژی نەرێنی، ل گۆھارتنا ئاکنجی بوویان دێ چێ بیت، ژ وێرێ دویرتر ژی بچین، زانیاری و بھا ھەرەشێ "گەفێ" ل ژێرخانا ئابووری یا وان دەڤەران دکەن، کۆ میكانیزما گەھاندنێ تێدا نینە.

ل سەر ئاستێ کەسی ل دەمێ ھەر تەکنۆلۆژیەکا گەھاندنێ بکاردھێت، ھەمان تەکنۆلۆژیا ناڤەندێن دی یێن گەھاندنێ یان رەفتارێ ژێ دبەت، کۆ خەلك ھەتا بەری سەرھلدانا ڤی جۆرێ تەکنۆلۆژیایێ گەلەك دپێڤە پاپەندن، نڤیسینێ ل سەردەمی سۆکراتی جھێ بیرھاتنان گرت، ھەمان تشت راستە بۆ رێکا گشتی یا زانیاریان، رەنگە ئیمەیل جھێ پۆستی بگریت، داونلۆدکرنا فلمان جھێ دەرکەتنێن ئێڤاریان بۆ سینەمایێ بگریت، چات جھێ ژڤانان بگریت، بەلکی ھندەك تەکنۆلۆژیا یان چالاکیێن دی ھەر نەمینن ھندەك جاران رەنگە پەیوەندیێن راستەوخو یێن مرۆڤان ھەر چەند دخۆش ژی بن دێ ژناڤ چن، زێده‌باری ڤێ ھەمیێ جیھان دێ خەباتێ ژبۆ میدیا نو کەن، دویرکەفتن و بتنێ بوون ل دویڤ زانیاری و خۆشیێ دا دھێت، یان دەم بووراندن ل سەر ئینتەرنێتێ و گەریان د ناڤ زانیاریان دا.

ب کۆرتی ژڤان ھەردو گریمانێن سەری بۆ مە دیار دبیت تەکنۆلۆژیایێ ئەڤ ھەمی گۆھارتنە ب سەر ژیانا مرۆڤایەتیێ دا ئیناینە ب باشی و خرابیێن خۆ ڤە گریمان ھەردو دیتن راستن ب نەمانا ئینتەرنێتێ دێ ژیان زڤریتە رەوشا خۆ یا ئاسایی؟؟